T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri anabiLİm dali din sosyolojiSİ BİLİm dali

35 
 
 
bir  biçimde  kaybedenlere  toplum  olarak  yardım  etmek  yoluyla  onları, 
gereksinmelerinin  tutsaklığından  kurtarmaktır.
43
  Sosyal  güvenlik  hakkı  daha 
önce  de  bahsettiğimiz  turizme  katılmak  için  gerekli  olan  unsurlardan  olan 
yeterli  maddi  imkâna  sahip  olmanın  ön  şartlarından  bir  tanesidir.  İnsanlara 
verilen bu hak ile herhangi bir sebepten çalışma imkânına sahip olmayan bir 
kimse  de  temel  ihtiyaçlarını  karşılayabilmekte  ve  hatta  turizm  faaliyetinde 
bulunabilmektedir. 
g.
 
Teknolojik  Gelişmeler:  Teknolojik  gelişmeler  modern  dönemde  her  şeyi 
hızlandırıp artırdığı gibi turizmi de artırmıştır. Turizm için gerekli olan teknik 
imkânlar  teknoloji  ile  mümkün  olmuştur.  Seyahat  esnasında  barınacak 
yerlerin  inşası,  destinasyona  varmak  için  yolculuğun  kolaylaşması  ve 
süresinin  kısalması,  haberleşme  imkânlarının  artması  sonucu  insanların 
dünyadaki  diğer  kültürlerden  ve  mekânlardan  haberdar  olarak  oralara  ilgi 
duyması gibi pek çok etken, teknolojik gelişmeler ile mümkün olmuştur. 
h.
 
İnsan  Ömrünün  Uzaması:  Toplumların  yaş  ortalamaları  günden  güne 
artmaktadır.  Önceleri  teknolojinin  ve  tıbbın  az  gelişmiş  olmasından, 
imkânların  günümüzdeki  kadar  geniş  olmamasından  ve  geçirilmiş  olan 
savaşlar  gibi  nedenlerden  kaynaklanan  sebeplerle  insan  ömrü  ve  toplumsal 
yaş  ortalaması  daha  kısa  olmaktaydı.  Ancak  günümüzde  kaydedilen 
gelişmeler  ile  insan  ömründe  artış  meydana  gelmiştir.  Bunun  önemli 
sebeplerinden  birisi  de  insanların  stresli  yaşamlarının  dışına  çıkarak 
yorgunluklarını  atabilmeleridir.  Bu  da  turizm  ile  mümkün  olabilmektedir. 
Turizm ve insan ömrünün uzaması birbirlerini karşılıklı etkilemektedirler.  
                                                      
43
 Eralp, Genel Turizm, 17. 

---

36 
 
 
i.
 
Kültür  ve  Eğitim  Düzeyi  Artışı:  Önceleri  toplumlarda  yaygın  öğretim 
olmaması sebebiyle tüm halk eğitim sisteminden geçememekteydi. Yalnızca 
soylular  çocuklarına  eğitim-öğretim  verebilmekteydiler.  Ancak  modern 
dönemde  kurulan  sistem  ile  tüm  insanlar  eğitim  hakkına  sahip  olmuşlardır. 
Böylece toplumlarda eğitim ve kültür seviyeleri yüksek olan insanların sayısı 
artmıştır.  
Kültür  seviyesinin  artması  turizmi  ne  şekilde  etkilemektedir? 
Araştırmalar ortaya koymaktadır ki kültür seviyesi yükselen insanlar kültürel 
aktivitelere  daha  fazla  katılmaktadırlar.  Hem  ekonomik  imkânlarının  daha 
elverişli olması  hem  de isteklerinin  daha fazla olması  onların  bu faaliyetlere 
daha  fazla  katılmalarını  mümkün  kılmaktadır.  Örneğin  Batı  Almanya'da 
yapılmış olan bir araştırma, ilköğretim  düzeyinde olanların % 22’sinin;  orta 
öğretimden geçenlerin % 52’sinin ve yüksek öğretim görmüşlerin % 62’sinin 
seyahate  çıktığı  sonucunu  veriyor.
44
  Buradan  da  anlaşılacağı  üzere  eğitim 
düzeyi arttıkça turizme katılım da o düzeyde artış göstermektedir   
j.
 
Turizm Bilincinin Oluşması: Önceleri insanlar haberleşmenin günümüzdeki 
kadar  hızlı  olmaması  sebebiyle  daha  küçük  bir  çevreye  sahiptiler.  Ancak 
günümüzde  iletişimin  hızlanması,  tüm  gelişmelere,  dünyanın  aynı  anda 
ulaşmasını  mümkün  kılmaktadır.  Bu  sayede  insanlar  dünyadaki  çeşitli 
kültürlerden  haberdar  olmakta,  söz  konusu  yerleri  gezip  görme  ve 
yaşadığımız  evreni  tanıma  isteği  taşımaktadırlar.  Böylece  insanlarda  bir 
turizm  bilinci  oluşmaktadır.  Her  yıl  tatillerini  planlayarak  farklı  bir  bölgeyi 
ziyarete  gitmektedirler.  Ayrıca  tatil  ve  dinlenmenin  insan  sağlığına  olumlu 
etkisinin de açıkça anlaşılması üzerine bu bilinç daha da kuvvetlenmektedir. 
                                                      
44
 Eralp, Genel Turizm, 23. 

---

37 
 
 
İnsanlar artık tatillerinde evde oturmak yerine hem dinlenebilecekleri hem de 
kültürel  bilgi  düzeylerini  yükseltebilecekleri  en  iyi  aktivite  olan  turizme 
iştirak etmektedirler. 
 
 

---

38 
 
 
1.4.
 
TURİZMİN SOSYOLOJİK BOYUTLARI VE TOPLUM   
                    ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN İNCELENMESİ
 
 
Turizm  sağladığı  büyük  ekonomik  fayda  sebebiyle,  tarihî  seyir  itibariyle  ilk 
etapta  ekonomik  bir  içerikle  ele  alınmıştır.  Turist  ve  otel  sayısının,  konaklama 
yerlerinin  kalitesinin  nasıl  arttırılacağı,  turistik  tanıtımın  nasıl  geliştirileceği  gibi 
konular  üzerinde  sıkça  durulmuştur.  Ancak  unutulmamalıdır  ki  turizm  yalnızca 
ekonomik  yönüyle öne çıkan bir olgu değildir. Turizmin toplumsal, kültürel, politik 
ve  çevresel  yönleri  de  en  az  ekonomik  yönü  kadar  önemlidir.  Hatta  turizmin 
zikredilen 
muhtelif 
yönleri  ihmal  edilirse,  ekonomik  beklentileri  de 
karşılayamayacağı  açıktır.  Turizm  çok  çeşitli  çevreleri  bir  araya  getirerek,  onların 
etkileşime  girmelerini  sağladığı  için  toplumsal  yapıyı  etkileyen  bir  harekettir. 
Turizmin etkileri değerlendirilirken dövize ve ekonomik kazanca endeksli konularla 
birlikte  toplumsal  ve  kültürel  yansımaları  gibi  ekonomik  olmayan  konular  da 
irdelenmelidir.  Çünkü  turizmin  coğrafi  mekânı  şekillendirmesi,  bireysel  davranış, 
aile  ilişkileri,  toplu  yaşam  tarzları,  ahlâkî  tutumlar,  örf-adetler,  geleneksel  törenler, 
değer  yargıları  ve  toplum  örgütlenmesine  katkıları,  sosyal  ve  kültürel  yolla 
gerçekleşmektedir.
45
 
Bu  açıklamaların  ardından,  turizm  olayını  sosyolojik  açıdan  şöyle 
tanımlayabiliriz:  Turizm  olayı;  kişinin  dışında  bulunan  objektif  karakterli  ve  kişiyi 
kendine  uymaya  zorlayan  etkileyici  özelliğe  sahip  ortaklaşa  hareket,  duyma, 
düşünme  yani  kolektif  karaktere  sahip  kendine  özgü  bir  sosyal  olaydır.
46
  Turizmin 
                                                      
45
  Gözde  Emekli,  Bergama’nın  Turizm  Coğrafyası  ve  Turizmin  Sosyo-Ekonomik  Etkileri,  Bergama 
Belediyesi Kültür Yayınları, İzmir 2001. 
46
Berber, “Sosyal Değişme Katalizörü Olarak Turizm ve Etkileri”, 207.
 

---