T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri anabiLİm dali din sosyolojiSİ BİLİm dali

45 
 
 
kültürel etkilerle ortaya çıkan dışsal değişme şeklindedir.
62
 Turizm dışsal değişmenin 
en  önemli  faktörü  konumundadır.  Pek  çok  farklı  kültürden  insanın  bir  arada 
bulunması  etkileşimi  kaçınılmaz  kılmaktadır.  Daha  önce  de  bahsettiğimiz  gibi 
turizmin etkilerini, küreselleşme ve modernizmin etkilerinden ayırmak zordur ancak 
turizm  içerisinde  insanlar  doğrudan  ve  yüzyüze  etkileşime  girmektedir.  Bu  sebeple 
turizmin etkileri daha somut olarak gözle görülebilmektedir.  
Turizm  olayı  içerisinde  sosyal  etkileşim  yerli  kültür  ile  ziyaretçiler  arasında 
meydana gelmektedir. Bu değişim daha çok baskın olan kültürün diğerini etkilemesi 
şeklinde gerçekleşir. Genel olarak da ziyaretçi grup kalabalık olması ve sahip olduğu 
cazibe  sonucu  yerel  halk  üzerinde  değişime  yol  açar.  Yerel  halk  sıklıkla  turizmin 
olumsuz  etkilerinden  en  fazla  zararı  gören  kesimdir.  Yapılan  çalışmalarda  turizmin 
çevresel ve bazı sosyo-kültürel etkilerinin yerel halk açısından rahatsız edici olduğu 
belirtilmektedir.  Bu  etkiler  konusunda,  olumsuz  algı  ve  tutumların,  yerli  halkın  o 
yerde  oturma  süresinin  uzunluğuna  ve  turizm  gelişiminin  geçirdiği  sürece  bağlı 
olduğu düşünülmektedir.
63
  
Yerel halkın tanımı yapacak olursak; “belirli bir bölgede  yaşayan insanlardan 
oluşmuş  ve  üyelerinin  ortak  bir  yaşayış  tarzını  bölüştükleri  büyük  bir  insan 
grubudur
64
  diyebiliriz.  Sosyal  yapı  kavramı  ise  toplumu  oluşturan  başlıca  öğeleri, 
bunların  toplum  bütünü  içindeki  yerlerini  ve  aralarındaki  ilişkileri  ve  böylece 
                                                      
62
 Berber, “Sosyal Değişme Katalizörü Olarak Turizm ve 
Etkileri
”, 207.
 
63
  Neslihan  Dal,  Sultan  Baysan,  “Kuşadası’nda  Kıyı  Kullanımı  ve  Turizmin  Mekânsal  Etkileri 
Konusunda Yerel Halkın Tutumları”, Ege Üniversitesi Coğrafya Bölümü Ege Coğrafya Dergisi, İzmir 
2007, S. 16, s. 70. 
64
  Sulhi Dönmezer, Sosyoloji, Savaş Yayınları, Ankara 1984, s.7. 

---

46 
 
 
işleyişlerindeki  düzenlilikleri
65
  anlatır.  Sosyal  yapı  içerisinde  en  önemli  unsur  da 
kültürdür.  
Kültür, turizmden en çok nasibini alan unsurdur. Çünkü günümüzde insanların 
en  çok  ziyaret  ettikleri  turistik  noktalar  kültürel  zenginliğe  sahip  destinasyonlardır. 
Kültür kavramı içerisine giren pek çok öğe vardır. Bunlar tarihi, arkeolojik, kentsel 
ve  doğal  sitler,  anıt,  ören  yeri,  höyük,  tümülüs,  külliye,  cami,  kilise  gibi  maddesel 
kültür  kalıntıları  kültürel  mirası  oluşturan  unsurlardır.  Ayrıca,  soyut  ya  da  manevi 
kültür değerleri olarak ele alınan gelenek  görenekler, folklorik değerler,  dini inanış 
ve ibadetler, müzik, dans, yeme-içme alışkanlıkları da kültürü oluşturan diğer öğeler 
arasında bulunmaktadır.
66
  Buradan da açıkça  anlaşılacağı  gibi tarihi  yapıtlar, eserler 
v.b.  unsurlar  kültürün  bir  parçası  olup  turistik  çekiciliğe  sahip  olduğu  gibi  dini 
inançlar,  yaşantı  ve  ibadetler  de  kültürün  önemli  bir  parçasıdır  ve  en  az  diğer 
parçaları  kadar  turistik  çekiciliğe  sahiptir.  Bu  nedenle  bu  öğeler  de  en  az  diğerleri 
kadar  korunmalıdır.  Hatta  bu  değerler  kaybedildiği  takdirde  ortaya  çıkabilecek  suç 
oranlarının artması, ahlaki yozlaşmanın yaşanması, kültür şoku v.b. olası problemler 
dolaylı olarak diğer turistik ürünlerin de değer kaybına uğrayarak turizmin olumsuz 
etkilenmesine yol açabilecektir. 
Ülkemizde sosyal değişmenin boyutu ile ilgili daha çaplı araştırmalar yapmak 
kaçınılmazdır. Çünkü turizmin yol açtığı değişimin boyutu küçümsenmeyecek kadar 
büyüktür.  
                                                      
65
  Berber, “Sosyal Değişme Katalizörü Olarak Turizm ve 
Etkileri
”, 207
 
66
 Gözde Emekli, “Coğrafya, Kültür ve Turizm”, 56. 

---

47 
 
 
Köylerin, kasabaların sakin kendi  halinde insanları tarla, bahçe ve davarlarını 
bir yana bırakıp bar işletmeye çalışıyor veya barlara takılıyorsa bunu turizmin yaşam 
biçimlerine  yönelik  etkisine  yorumlamak  yanlış  olmaz.
67
  Turizm  bölgelerinde  bu 
değişimin  örneklerini  hayatın  her  alanında  görmek  mümkündür.  Bu  değişimin 
boyutunu ve hangi alanlarda etkili olduğunu daha iyi görebilmek için çeşitli tasnifler 
yapılmıştır. M. İlhan Gürkan’ın; Abraham Pizam ve Ady Milmon’ın  “Social İmpacts 
of Tourism” adlı makalelerinden aktardığı
68
  turizmin sosyal yapı ile ilgili etkilerinin 
tasnifi şu şekildedir:  

 
Demografik  etkiler  (yaş/cinsiyet  terkibi,  turistik  toplumda  nüfusun  artışı/ 
eksilişi) 

 
Kültürel etkiler (Gelenekler, Din ve Dil’de değişiklikler) 

 
Normların transformasyonu (Değerler, cinsiyetin rolü, ahlak, suç, fuhuş) 

 
Tüketim kalıplarındaki etkiler (Eğitim, altyapı, mal, gelir-gider) 

 
Çevre üzerindeki etkiler (Kirlenme, ekoloji, tıkama, kalabalıklaşma)  

 
Mesleki Etkiler (Meslekte değişiklik, profesyonelleşme, bazı mesleklerde yaş 
ve cinsiyet dağılımı)  
Gürkan, bu etkileri açıklayıcı olması için farklı tasniflere de yer vermiştir. Bu 
tasniflerin sayısı çok olmakla birlikte biz konumuzun ilgi alanına girmesi sebebiyle 
bu  tasniflerden  yalnızca  değerlerle  ilgili  olanına  yer  vereceğiz.  Ele  aldığımız  bu 
tasnifte  özellikle  normların/değerlerin  dönüşümü  konusundaki  etkiler  üzerinde 
                                                      
67
  Abdullah  Tekin,  “Turizmin  Sosyo-Ekonomik  Etkileri”,  Anatolia  Turizm  Araştırmaları  Dergisi, 
Ankara 1994, C. 5, S. 2, s. 45. 
68
  M.  İlhan  Gürkan,  “Turizmin  Sosyal  Yapı  Üzerindeki  Etkisi”,  Anatolia  Turizm  Araştırmaları 
Dergisi, Ankara 1996, C. 7, S. 1, s. 117.
 

---