Son Rofat kitab 3 m pdf

Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində: 

 

6

V FƏSİL      MİLLİ GÖMRÜK SİSTEMİ YENİ İNKİŞAF   

MƏRHƏLƏSİNDƏ ............................................................232 

5.1. Gömrük işinin inkişafında beynəlxalq gömrük 

əməkdaşlığının əhəmiyyətinin artması ................................ 232 

5.2. Gömrük xidmətinin kadr potensialı  və maddi-

texniki resurslarının gücləndirilməsi. 2007-2011-ci 

illərdə gömrük sisteminin inkişafına dair Dövlət 

Proqramının həyata keçirilməsi .......................................... 281 

 

NƏTİCƏ....................................................................................................311 

 

İSTİFADƏ EDİLMİŞ MƏNBƏLƏR VƏ 

ƏDƏBİYYAT............................................................................................325 

 

AZƏRBAYCAN  RESPUBLİKASININ  GÖMRÜK 

TARİXİNİN XRONOLOGİYASI ......................................................... 338 

 

MİLLİ GÖMRÜK TARİXİ XARİCİ ELMİ 

MƏTBUATDA ......................................................................................... 371 

---

Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014) 

 

7

 

 

 

 

 

GİRİŞ 

 

Azərbaycan  Şərqlə  Qərb,  Şimalla Cənub arasında iqtisadi-ticarət və 

mədəni  əlaqələrin yaranmasında mühüm rol oynayan tarixi İpək yolu 

üzərində  yerləşdiyinə  görə   qədim zamanlardan bu  ərazidə gömrük 

məntəqələri və digər xidmətlər (sərhəd mühafizəsi, sanitar-karantin, nəqliy-

yat, rabitə  və s.) fəaliyyət göstərmişdir. Bu səbəbdən də, Azərbaycanda 

gömrük xidmətinin çoxəsrlik zəngin bir tarixi vardır. Gömrük tarix boyu 

dövlətlərarası ticarət münasibətlərində malların sərhəddən nəqlinə  nəzarət 

funksiyalarını yerinə yetirmişdir. Dövlət idxal-ixrac tariflərinin köməyi ilə 

daxili istehsalın rəqabət qabiliyyətini qorumuşdur.  

XX yüzilliyin son onilliyində xalqımızın müstəqil yaşayıb yaratmaq 

arzusu sovet imperiyasının süquta uğraması  nəticəsində bir daha gerçək-

ləşdi. Milli gömrük sisteminin yaradılması  və  fəaliyyəti ilk növbədə ölkə-

mizin müstəqillik  əldə etməsi ilə bağlıdır. 1991-ci il oktyabrın 18-də 

Müstəqillik haqqında Konstitusiya Aktının qəbul edilməsi ilə dövlət 

suverenliyimiz hüquqi status aldı. Sovetlər Birliyinin dağılması ilə müstə-

qillik  əldə edən respublikalar iqtisadiyyatlarını milli maraqlar əsasında 

qurmaq fürsəti  əldə etdilər. Dövlət quruculuğu sahəsində  təxirəsalınmaz 

vəzifələrdən biri də  səmərəli xarici iqtisadi fəaliyyət və idxal-ixrac 

əməliyyatlarına dövlət nəzarət sisteminin yaradılması idi. Milli gömrük 

xidmətinin yaradılması bütün kəskinliyi ilə qarşıda dururdu. Lakin müstəqil-

liyin ilk illərində baş verən hakimiyyət dəyişiklikləri, iqtisadi tənəzzül və 

inflyasiya görünməmiş miqyas aldı.  Əhalinin həyat səviyyəsi aşağı düşdü. 

Azərbaycanın dövlət suverenliyi təhlükə altında idi. Ölkə daxilindəki qeyri-

sabitlik gömrük xidmətinin işinin təşkilinə  də  mənfi təsir edir, gömrük 

məntəqələrinin texniki resursları və köhnəlmiş hüquqi-normativ baza günün 

tələblərinə cavab vermirdi.  

Azərbaycan Respublikası müstəqillik qazandıqdan sonra öz iqtisadiy-

yatını bazar iqtisadiyyatı istiqamətində qurmağa başladı. Ölkə xarici 

---

Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində: 

 

8

ticarətdə dövlət inhisarından imtina etdi və idxal-ixrac əməliyyatlarının 

liberallaşdırılması yolunu seçdi. Hazırda Azərbaycan Respublikasında 

dünyanın  ən mükəmməl resurslara və kadr potensialına malik gömrük 

sistemi fəaliyyət göstərir. Fəxrlə qeyd etmək olar ki, bu sistem müasir 

Azərbaycan dövlətinin qurucusu, Ulu Öndər Heydər Əliyevin gərgin əməyi 

və qayğısı ilə yaradılmışdır.  

Xalqımızın Ümummilli lideri Heydər  Əliyevin layiqli davamçısı, 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham  Əliyev milli gömrük xidmə-

tinin qabaqcıl  ənənələrinin qorunub saxlanılması  və daha da təkmilləş-

dirilməsini daim diqqət mərkəzində saxlayır. Neft strategiyasının uğurla 

davam etdirilməsi, Böyük İpək Yolunun bərpası, ölkəyə güclü investisiya 

axını kimi amillər gömrük xidmətinin fəaliyyət dairəsini daha da geniş-

ləndirmişdir.  

Azərbaycan Respublikasında həyata keçirilən iqtisadi islahatlar 

ölkənin güclənməsi, daha da inkişaf etməsi üçün müstəsna dərəcədə 

əhəmiyyət kəsb edir, Son dərəcə  əlverişli geopolitik məkanda yerləşən 

ölkəmizdə müxtəlif güc mərkəzlərinin maraqları toqquşur. Ölkənin milli 

maraqlarının qorunması isə vacib şərtlərdən biridir. Bunun üçün Azərbay-

cana güclü gömrük xidməti lazımdır. Dövlətin gömrük siyasətinin  əsasını 

gömrük işi, onun qanunları, inkişaf qanunauyğunluqları  və meylləri təşkil 

edir ki, bütün bunlar daxili bazarda malların reallaşdırılması zamanı 

insanların ünsiyyətində  təzahür edir. Gömrük işi hər bir dövlətin iqtisadi 

siyasətinin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Dövlətlər və xalqlar arasında 

münasibətlər həm iqtisadi, həm də siyasi inkişafa təsir edir. Gömrük 

nəzarətinin tarixi, o cümlədən gömrük rüsum və vergilərini həcmini 

müəyyən edən gömrük tariflərinin tarixi dövlətin yaranması  və inkişaf 

mərhələləri ilə bilavasitə bağlıdır. Məlumdur ki, dünya gömrük işi tarixi iki 

inkişaf istiqaməti ilə bağlı olmuşdur:  proteksionizm və fritrederçilik. 

Proteksionizm dövlət siyasəti olmaqla ölkənin iqtisadi maraqlarını mühafizə 

edir.  Fritrederçilik isə azad ticarətə meydan verməklə müəyyən  şərtlər 

daxilində bazarın tələbatını ödəmək üçün əmtəə dövriyyəsini artırmaqdır. 

Lakin tarixi təcrübə göstərir ki, azad ticarət qaydalarının tətbiqi zəif inkişaf 

edən ölkələri iqtisadi cəhətdən geri sala bilər. Belə bir şəraitdə ölkənin milli 

maraqları gömrük siyasətində manevr edərək proteksionizmə üstünlük 

verilməsini tələb edir. Bir sözlə, yeni tarixi şəraitdə Azərbaycan 

---