SəDƏRƏk xeyriYYƏ CƏMİYYƏTİ naxçivan qəDİm dən güNÜM ÜZƏ QƏDƏR (Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illiyinə həsr olunmuş məqalələr toplusu) Bakı 2014

yamacında  rastlanmışdır.  AşKar  olunan 
f a K t l a r  
D.'mir  dövründo 
Naxçıvanda 
m əsK unlaşan  tay fa ların   inKİşaf 
etmiş  ılaqələndirmə 
sisteminin  olduğunu  göstərir.  Dəmir  dövrii  yaşavış  yerlərinin 
möhtəşəm  müdafıə  sistemi  bu  ərazidə 
m ə s K u n l a ş a n  
ı  •  '  ıların 
böyÜK 
iqtisadi  qüdrətə  sahib  olduğunu  göstərir.  Strateji 
cəi  ' t d ə n  
əlverişli 
mövqelərdə  salınan  qalalar  hərbi-inzibati  və  siyasi  .w k ə z   rolunu 
oynamışdır.
Aparılan  araşdırmalar  göstərir  ki,  müxtəlif  d., .rlərdə.  hətta 
Əhəmənilər  və  Roma  kimi  qüdrətli 
imperiyalaı :n 
dö\ründə 
Oğlanqala 
müstəqil 
siyasət 
yüriitmüşd'H. 
Bizim 
müvəffəqiyyətlərimiz  Naxçıvan  Muxtar  Respublikası:;ın  rəhbərliyi. 
Azərbaycan  Milli  Elmlər  Akademiyası  Naxçıvan  Bölnıosi  və  ABŞ 
Milli  Elm  Fondunun  köməkliyi  sayəsində  mümkiin  i'imuşdur.  Biz 
onlara  öz  minnətdarlığımızı  bildirir  və  güman  edirik  ki.  Azərbaycan- 
Amerika qazıntıları  gələcək illərdə də  davaırı  etdiriləcokdir.
ƏDƏBİYYAT
1.
 
A n n e B  
B T . 
KynbTypa 
ən o x n  
c p e / i n c i i  
6poH3bi
A
3
ep
6
ana)KaHa.  EaKy:  Əjim,  1991,  25 6
2. 
Akhundov  T.  Sites  de  migrants  venus  du  Proehe-Orient  en 
Transcaucasie  // Les  cultııres  du  Caushape  ( VF- I I f   millenaires  avant 
notre  ere):  Leıtrs  Relations  avec  le  Proehe-Orient,  Bertille  Lyonnet 
(ed.).  Paris  :  CNRS  Edutions,  Editions  Recherche  sur  le  Civilisation, 
2007,  95-121.
3. 
AxyH^OB 
XI.
A.  ApxHTeKTypa 
/ıp e B H e r o  
h  cpejuıeBeKOBoıo
A?ep6aHÄ>KaHa. 
B a K y :  
A '3ep ııem p, 
1986,  311  c.
4. 
Bakhchaliyev  V.,  Ashurov  S.,  Marro  C.  Ovçulaıtəpəsi.  Bakı:
Elm,  2010,  156  s.
5. 
Baxşəliyev 
V. 
Naxçıvanın 
qədim  tayfalarının 
mənəvi
mədəniyyəti(c.ə.  VI-I  minil
lİKİərə 
aid  arxeoloji  abidələr  əsasında). 
Bakı:  Elm, 2004,  320  s.
6
. 
b a x m a j i H e n  
B.I>.  Apxeojıoi 
HwecKHe pacKonKH  Ha 
nocejıeHHH 
O uıam  ajıa  //  PoccHHCKan  apxeojıorna,  1994  JV» 4 ,  c.  106-120.
7. 
Marro  C.,  Bakhshaliyev  V.,  A shyrov  S.  E xcavation  at 
O vçulartepesi  (N akhchivan,  Azerbaijan).  Secon d   Preliminary  Report: 
The  2 0 0 9 -2 0 1 0   S c a s o n s //   Anatolia  Antiqua,  X IX ,  2011,  s.  5 3 -1 0 0 .
H. 
HapHMaııoB  H.T.  Kyjibrypa  ApcBHeümero  3eMJiejıeji'bMecKoro
-  CK
0
T
0
Bc;iMecK
0
r
0
  ııacejıcıiHfl 
A3ep6aü^>KaHa.  BaKy:  Əjim,
1987.
9. 
I 
y j ı y e B  
O. 
YpyKCKaH 
KepaMHKa 
IO>KHoro 
KaBKa
3
a  // 
A p x eo jıo i  HH, 
tiiio jio i 
h h
, 
(hojıKjıopncTHKa  KaBKa3a.  BaKy:  HypjıaH, 
20 05 ,  c.  82.
10. 
KepHMOB 
B.H.  HccJie/ıOBaıma  yKpenjıeHHoro  noceJieHHH 
Ha 
le p p n ıo p M H  
llaxHMeBaııcKOH  ACCP  / 
Te3HCbi 
ü o k j i
. 
KOH(})ep 
B
c j i h i c h h
 
Oıcı>ı
6
pb 
h
 
pasBH 
i h c
 
apxeojı. 
h
 
3
THorpa(J). 
HayKH 
b  
A
3
ep
6
aH;i/Kaııe.  Baıcy: 
3 j i m ,  
1988,  c.  9 7 -9 9.
1  I. 
K leiss,  W olfram .  "Aspektc  Urartäischcr  Architektur." 
Iranica
Antiqua2?>
,  1988,  p.  181-215.
12. 
PacyjıoBa,  M.M.  ToproBO-
3
KOHOMHMCCKHC  h  KyjibTypHbie
CB51'5H 
K a B K a i K O H  
A j l 6 a i I H H  
C 
A l I T H M H b l M  
H 
Ə j I J I C I I H C T H M e C K H M
MHpoM:  IV 
bci
<  ;u>  ıı.).-  III 
bck
 
ii
.).  Baı
13.  R istvet,  Laurtyı,  llilary  G opnik,  V.  B a xşəliy ev,  and  S.
A şurov. 
"()n 
the 
Edge 
o f  
Empire: 
2 0 0 8 -2 0 0 9
E xcavations 
at 
Oğlanqala, 
Azerbaijan." 
Americar, 
Journal of Archaeology 
1  16,  no.  2  (2012).
14.  Potts, 
D anicl. 
"Somc 
Problcm s 
in 
the 
Historical 
G cography  o f   Nakhchivan." 
Ancient  West  and  East 
1, 
(2 0 0 2 ):  124-40.

---

15.  Stephan 
K. 
Der 
Kultepe 
bei 
Marand 
eine 
Chalkolithische siedlung in  İranisch-Azarbaidjan // AMl, 
band 23,  1990, p.  59-71.
16.  Zimansky,  Paul.  "The  Problem  of the  Urartian  Frontier." 
In  Neo-Assyriarı  Geography,  edited  by  Mario  Liverani, 
Roma: Universitä di  Roma,  1995,  p.  171-80.
Abbas  Seyidov 
tarix elmləri doktoru, professor
NAXÇIVANIN  KÜR-ARAZ  MƏDƏNIYYƏTIABIDƏLƏRI 
SON  TƏDQIQATLARDA
Naxçıvan  əzəli  Azərbaycan-türk  yurdu,  qədim  sivilizasiyaların 
qovuşduğu  məkan,  qədim  mədəniyyətlərin  mərkəzində  dayanan 
diyardır.  Azərbayean  Respublikasınm  müstəqillik  qazandığı  ilk 
vaxtlarda  mövcud  olan  iqtisadi  çətinliklər  arxeoloji  abidələrimizin 
öyrənilməsi  sahəsində  də  müəyyən  problemlərin  meydana  cıxmasına 
səbəb  olmuşdu.  Lakin,  bu  cətinliklərə  baxmayaraq,  ümummilli 
liderimiz  Heydər  Əliyev,Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti 
cənab  İlham  Əliyev,  Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  Ali  Məclisinin 
sədri  cənab  Vasif  Talıbov  Naxçıvan  abidələrini  həmişə  diqqət 
mərkəzində  saxlamış,  onların  öyrənilməsinə  böyük  önəm  vermişlər. 
Beləliklə, 
dövlət 
qayğısının 
artırılması 
tədqiqatların 
genişləndirilməsinə 
və 
yeni 
abidələrin 
aşkara 
çıxarılıb 
öyrənilməsinəsəbəb olmuşdur.
Son 
illərin 
araşdırması 
göstərir 
ki, 
Naxçıvan 
Muxtar 
Respublukanın  ərazisi  müxtəlif  dövrlərə  aid  maddi-mədəniyyət 
abidələri  ilə  çox  zəngin  olub,  bəşəriyyətin  əsas  sivilizasiya 
mərkəzlərindən  biridir.  Ərazinin  bol  sulu  çayları,  ınünbit  torpaqları, 
əlverişli  coğrafı  mövqeyi,  metal  və  qeyri-metal  yataqları  qədim 
əkinçi-maldar  tayfaların  burada  erkən  məskunlaşınasım  tərnin 
etmişdir.  Tədqiqatlar göstorir  ki,  metalın,  xüsusilə  də  tuncun  kəşfı  ilə 
yaşayış yerlərinin  sayı  çoxalmış,  əhalinin  sayı  artmışdır.
E.ə.  IV  minillikdən  başlayaraq  Naxçıvan  ərazisində  yaşayan 
qədim  tayfaların  həyatında  osaslı  dəyişikliklər  baş  verir.  Bu  dövrdo 
İlk 
Tunc 
dövrü 
Kür-Araz 
modəniyyəti 
formalaşır.Əkinçilik, 
maldarlıq,  sənotkarlıq  və  təsərrüfatın  digər  saholorindo  nəzorə 
çarpacaq  iroliləyişlor  baş  verir.Xüsusilo  metalişiomo  sahosindo  daha 
təkınil  əmək  alətləri  meydana  çıxır.Yaşayış  yerlərinin  sahəsi  ərazi 
cəhətdən  genişlonir.  İqtisadiyyatın  inkişafı  noticosində  ayrı-ayrı

---