Sanaat geografiyasi pa’ninin’ obekti ha’m predmeti joba

Qara metallurgiya ka’rxanaların, a’sirese shoyın eritiw zavodların (shoyın domna pechlerinde eritiledi) jaylastırıwda baslı orında janılg’ı ha’m shiyki zat faktorı u’lken a’himiyetke iye. Ma’selen, 1 tonna shoyın alıw ushın ortasha 2 tonna temir rudası, 1,2 tonna tiykarg’ı janılg’ı koksleniwshi ko’mir talap etiledi. Ruda quramında temirdin’ ( ) mug’darına qaray zavod 3 ko’riniste jaylastırıladı.
1. Janılg’ıg’a jaqın (temir ruda ka’ni «bay» bolsa),
2. Shiyki zat bazasına jaqın (ruda quramında temirdin’ ( ) mug’darı joqarı bolmasa),
3. Shiyki zat ha’m janılg’ı bazasının’ ortasında (janılg’ı ha’m shiyki zat ushın transport shıg’ını, bunda suw ha’m tutınıwshı faktorı da esapqa alınadı).
Qara metallurgiyag’a sanaatina kiriwshi ferrosplav (temir birikpeleri) zavodları elektr energiyasın ko’p talap etedi. 1t ferrosplav temir birikpesin o’ndiriw ushın 8-9 mın’ kVt/s elektr energiyası sarıplanadı. Bunday zavodlar arzan elektr dereklerine jaqın jaylastırıladı.
Ren’li metallurgiya sanaatına kiriwshi ka’rxanalar ko’p tu’rli (alyuminiy mıs, gu’mis, altın, qorg’asın h.t.b.) bolıp keledi. Ta’biyatta ren’li metallar jeke halında ushıramaydı. Sonlıqtan ren’li metallardı qazıp alıw ha’m o’ndiriwde kompleks, kombinat usılı qollanıladı.
Taw-ka’n metallurgiya kombinatları shiyki zat rayonlarında (sebebi ruda quramında metaldın’ mug’darı ju’da’ az) qurıladı, tazalang’an metallar bolsa, tutınıwshı rayonlarında a’sirese, arzan elektr energiyasına jaqın orınlarda jaylastırıladı. Ma’selen, tazalang’an «rafinatsiya»lang’an mıstın’ 1 tonnasın o’ndiriw ushın 9-10 mın’ kVt/s, alyuminiy o’ndiriw ushın 18-19 mın’ kVt/s, titan ha’m nikel o’ndiriw ushın 50 mın’ kVt/s elektr energiyası talap etiledi. Sonın’ menen birge ren’li metallurgiya ka’rxanaların jaylastırıwda ekologiya faktorı da u’lken orın tutadı.
Mashinasog’ıw sanaatı quramının’ ko’pligi sebepli, og’an ta’sir etiwshi faktorlardın’ da tu’rleri ha’rqıylı. Ma’selen, metaldı ko’p talap etiwshi awır mashinasog’ıw (vagon remontlaw, taw-ka’n, a’sbap-u’skene ha’m t.b.) qara metallurgiya sanaatı rawajlang’an rayonlarda, al metaldı az talap etetug’ın, biraq qa’nigeli isshi ku’shin ko’p talap etiletug’ın (elektrotexnika, priborlar islep shıg’arıw, esaplaw texnikaları) anıq mashinasazlıq ITP rawajlang’an oraylarda jaylastırıladı.