S. B. Kazımov, A. A. Qasımova SÜd və SÜd məhsullarinin texnologiyasi

Şəkil 4. Xama ayıran (qaymaqayıran) 
 Г9-ОСП-3М markalı separator 
Bu separatordan istifadə etmək üçün əvvəlcə süd bara-
banın borusuna daxil olur. Mərkəzdənqaçma qüvvəsinin 
təsiri ilə nimçələrin arasına paylanır, və beləliklə, nazik 
süd layı əmələ gəlir. Bu layın yaranması südün üzsüz sü-
də və qaymağa ayrılmasına kömək edir. Separatorun bara-
banı çox sürətlə fırlanır. Sürətin təsirindən südün ağır his-
səsi (üzsüz süd) mərkəzdən qaçaraq barabanın divarı ilə 
onun yuxarı tərəfində olan xaricə çıxır. Südün qaymaq 
hissəsi isə yüngül olduğu üçün, mərkəzə doğru toplanır və 

---

Süd və süd məhsullarının texnologiyası 
35 
arakəsmələrlə qalxaraq, qaymaq vintinin deşiyindən xari-
cə çıxır. Üzsüz südün yağ faizi normaya görə 0,05%-dən 
çox olmamalıdır. Separatorlaşdırma qaydalarına tam əməl 
etməklə üzsüz südün yağ faizini 0,03-0,01%-ə endirmək 
olar. Yağsızlaşdırma dərəcəsi aşağıdakı düsturla təyin olu-
nur:
y
y
y
a
S
Ü
S
Y


burada, Y
a
– yağsızlaşdırma dərəcəsi; 
S
y
– südün yağı; 
Ü
y
– üzsüz südün yağı, % 
Südün separatordan keçirilməsi zamanı alınan qayma-
ğın miqdarı aşağıdakı düsturla müəyyənləşdirir: 
y
y
y
y
m
m
İ
Ü
Q
Ü
S
S
Q





)
(
Burada, Q
m
– qaymağın miqdarı, kq 
S
m
– südün miqdarı, kq 
S
y
– südün yağlılığı,% 
Ü
y
– üzsüz yağın yağlılığı, % 
Q
y
– qaymağın yağlılığı,% 
 İ
ə
- itki əmsalı aşağıdakı düstürla təyin olunur: 
İ
İ
100
100


Burada, İ-itki normasıdır, %-lə 
Adətən üzsüz süddə ən xırda yağ kürəcikləri qalır. Mü-
əyyənləşdirilmişdir ki, yüksək tezlikli elektrik cərəyanı ilə 
südə təsir etdikdə xırda yağ kürəcikləri bir-biri ilə birləşib 
iri dənəvərlər əmələ gətirir. Bunu isə adi seperatorlarla 
süddən ayırmaq mümkün olur. Bu qaydanın tətbiqi ilə 

---