İES-lər tərəfindən yandırılan mazut və təbii qazdan daxil olur. Maraqlıdır ki, son illərdə
avtomobillərin sayının kəskin surətdə artması avtomobil benzini yandırılması nəticəsində atmosferə
atılan istixana qazlarının qazlarının da miqdarını artmış və hal hazırda avtomobil benzininin payı
25% təşkil edir. Maye qaz və istilik enerjisi istehsalında yandırılan qazların payı da əhəmiyyətli
dərəcədə böyükdür.
Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin rəsmi məlumatına görə son 2000-2007 illərdə
Azərbaycanda neft, qaz və yanacaq məhsullarının ölkədaxili istehlakı durmadan artmış, yalnız 2007-
ci ildə bir qədər azalmışdır. Rəsmi məlumata görə, 2007-ci ildə təbii qazın və mazutun istehlakı bir
qədər azalmışdır. Eyni zamanda xam neftin ümumi istehlakında, o cümlədən avtomobil və dizel
yanacağı istehlakında da müəyyən artımlar qeydə alınmışdır. Təssüf ki, 2008 və 2009 illər üçün
rəsmi məlumat hələ də yoxdur.
Ayrı-ayrı yanacaq növləri üzrə 2000-2007 illərdə istixana qazlarının dəyişmə tendensiyasının təhlili
onu göstərir ki, müxtəlif mənşəli istixana qazlarının artımı da müxtəlif olmuşdur. Belə ki, ölkə
ərazisində yandırılan təbii qazın miqdarı 1,6 dəfə, avtomobil benzininin miqdarı isə 2,5 dəfə
artmışdır. Eyni zamanda, elektrik enerjisi istehsalı üçün yandırılan yanacağın miqdarında cəmi 10%
artım olmuşdur. Bu statistika bir daha onu sübut edir ki, respublikamızda son illərdə istixana
qazlarının artımı istehsal müəssisələrinin çoxalması ilə deyil, əhali tərəfindən işlədilən avtomobil
benzininin və təbii qazın artması hesabına olmuşdur. Cədvəl 1-də 2000-2007 illərdə Azərbaycan
Respublikası ərazisində istehlak olunan yanacaq növləri və atmosferə atılan atılan istixana qazlarının
karbon qazı ekvivalenti ilə miqdarı verilir. Bu cədvəl ADSK-nın rəsmi məlumatına əsasən müəllif
tərəfindən tərtib olunmuşdur (cədvəl 1).
Elektroenergetika
Elektroenergetika yanacaq növlərinin istehsalını və elekrrik enerjisinin istehsalını özündə birləşdirən
bir sektordur. Bu sektor Azərbaycan təsərrüfatının ənənəvi və nisbətən yaxşı inkişaf etmiş
sahələrindən biri heasb olunur. Buraya elektrik enerjisi istehsal edən istilik elektrik stansiyaları
(İES) və su elektrik stansiyaları (SES) daxildir. İES-lər Azərbaycanda istehsal olunan elektrik
enerjisinin 87,5%-dən bir qədər çoxunu verməklə istixana qazlarının atmosferə daxil omasında əsas
rollardan birinə malikdirlər.
Hal-hazırda İES-lər atmosferə atılan karbon qazının miqdarına görə nəqliyyat sektorundan sonra
ikinci yeri tutur. Cədvlə 1-də 2000-2007 illərdə Azərbaycanın İES-ləri tərəfindən istifadə olunan
şərti yanacağın, istehsal olunmuş elektrik enerjisinin və atmosferə atılan istixana qazlarının (karbon
qazı ekvivalenti ilə) miqdarı verilmişdir. Cədvəldəki məlumatlardan aydın olur ki, 2001-2007 illərdə
elektrik enerjisi istehsalı nəticəsində atmosferə atılan istixana qazlarının 25%-dən çox artmışdır.
Cədvəl 1: 2000-2007 illərdə Azərbaycan Respublikası ərazisində istehlak olunan yanacaq
növləri və atmosferə atılan atılan istixana qazlarının karbon qazı ekvivalenti ilə miqdarı
(ADSK-nın məlumatına əsasən, EPA-nın metodu ilə müəllif tərəfindən hesablanmışdır).
Mənbələr
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Xam neft, qaz kondensatı da
daxil olmaqla
8311
6344
6369 6344
6385
7481 7552
7529
min ton neft ekvivalenti
8353
6376
6401
6376
6417
7519 7590
7567
Karbon qazı ekvivalenti ilə,
min ton
16274 12371 12420 12371 12451 14588 14726 14682
Təbii qaz,
milyon m
3
5472
8319
8454
8725
9201
9504
10159 8637
min ton neft ekvivalenti
4911
7465
7587
7830
8257
8529
9117
7751
Karbon qazı ekvivalenti ilə,
min ton
9949
15125 15371 15869 16729 17280 18470 15703
Avtomobil benzini, min ton
321
395
398
451
469
577
723
793
min ton neft ekvivalenti
343
423
426
483
502
617
774
849
Karbon qazı ekvivalenti ilə,
min ton
755
929
936
1061
1103
1357
1700
1865
Dizel yanacağı, min ton
584
532
547
513
729
783
731
661
min ton neft ekvivalenti
604
551
566
531
755
810
757
684
Karbon qazı ekvivalenti ilə
1390
1266
1302
1221
1736
1864
1740
1574
Mazut yanacağı, min ton
4096
1961
1761
2317
2357
2625
2135
1829
min ton neft ekvivalenti
3932
1883
1691
2224
2263
2520
2050
1756
Karbon qazı ekvivalenti ilə
1390
1266
1302
1221
1735
1864
1740
1573
Aviasiya və sair ucun ağ neft,
min ton
292
296
243
328
332
532
529
107