Reja Kirish Kiber makon va u nima? Kiber terrorizm

Muhammad Al-xorazmiy nomidagi Toshkent axborot tehnologiya Unversiteti
Mustaqil ish
Bajaruvchi:Tolqinboyev Abduahad
Qabul qiluvchi:Alimva SH.

Reja

• Kirish

2. Kiber makon va u nima?

3. Kiber terrorizm.

4. Kiber zo’ravonlik tushunchasi

5. Foydalanilgan adabiyotlar.

• Kiber o’zi nima? Kiber ifodasi kibernetika so’zidan olingan prefix.Kiber – bu ilg’or texnologiyalar kontsentratsiyasi bilan tashkil etish, masalan: kompyuterlar, internet va boshqalar .
• Kibermakon!
• Kibermakon kompyuter tarmoqlari orqali amalga oshiraladigan muloqat maydonini ifodalovchi voqelik sifatida 1990-yildan boshlab keng miqyosida rivojlanib, takomillashib kelmoqda.Kibermakon tushunchasini dastlab kanadalik yozuvchi Uilyam Gibson 1982-yil “Sojjenie Xrom”, (“Burning Chrome”), nomli hikoyasida yozadi.Keyinchalik, Gibson 1990-yilda yozib tugatgan “Neuromancer” (“Asabli manzaralar tasvirlovchisi”,”Nervo-sochinitel”) nomli texno-utopik fantastik trilogiyasida qo’llagan.Bu asardagi kibermakon tushunchasi millionlab odamlarning jamoaviy sarob, xayolparastlikning o’ziga xos ko’rinishi sifatida tasvirlangan,Bu yerda jamoaviy sarob yoki xayolparast inson ongida sub’ektiv psixologik holat sifatida namoyon bo’ladi.

Kibermakon! Ijtimoiy nuqtaiy-nazardan kibermakon deganda kompyuter tarmog’i orqali bir-biri bilan bog’langan va bir vaqtning o’zida turli geografik nuqtada kesishuvchi har qanday mavjud kompyuterning grafik sifatida ma’lumotlariga o’ralashib qolgan kishilar jamoasi tushuniladi.
Hozirgi davrda fan, texnika va asosan kompyuter taraqqiyoti mahsuli bo’lgan kibermakon va uning boshqaruvchi qiyofasi “superkorporatsiya” texnologiyalarning insoniylikdan begonalashish natijasida DIN niqobida ijtimoiy va madaniy buzg’unchilik sodir etishga bo’lgan urinishlar tobora kuchayib bormoqda.
Jumladan, bugungi kunda kiberterrorchilik tuzilmalari o’z g’arazli maqsadlari yo’lida axbotorot-kommunikatsiya texnilogiyalaridan keng foydalanishga urinmoqda.
Kiberterrorchilik Bu tahdid yoki qo’rqitish orqali, internet foydalangan holda, siyosiy yoki mafkuraviy muvaffaqiyatga erishish maqsadida uyushtriluvchi “Kiberhujum”lardir,Kompyuter viruslari, kompyuter qurtlari, fishing, zararli dasturlar, apparat usullari, dasturlash skriptlari kabi vostilar yordamida kompyuter tarmoqlarini,xususan, internetga ulangan shaxsiy kompyuterlar qasddan, keng miqyosda buzish harakatlari internet terrorizmining ko’rinishi bo’lishi mumkin.

• Kiberterrorizm munozarali atamadir.Ba’zi mualliflar ma’lum terroristik tashkilotlar tomonidan signalizatsiya, vahima yoki jismoniy buzilishlarni yaratish maqsadida axborot tizimlariga qarshi hujumlarni buzish bog’liq juda tor ta’rifni tanlaydilar.Boshqa mualliflar esa kiberjinoyatni o’z ichiga olgan kengroq ta’rifni afzal ko’rishadi.Kiberhujumda ishtirok etish, hatto zo’ravonlik bilan amalga oshirilmagan bo’lsa ham, terror tahdidi idrokiga ta’sir qladi.

• Kiberterrorizmni shaxsiy maqsadlar yo’lida vayron qilish va zarar yetkazish uchun kompyuterlar, tarmoqlar va ommaviy internetdan qasddan foydalanish sifatida ham e’tirof etish mumkin.Tajribali kiberterrorchilar, buzg’inchilar bo’yicha juda malakali bo’lganlar hukumat tizimlariga katta zarar yetkazishi va keyingi hujumlardan qo’rqib, mamlakatni tark etishi mumkin.Bunday terrorchilarni maqsadlari siyosiy yoki mafkuraviy bo’lishi, bu esa terrorning bir ko’rinishi dep hisoblanishi mumkin

• Hukumat va ommaviy axborot vositalarida kiberterrozim yetkazilishi mumkin bo’lgan ziyon haqida xavotirlar talaygina.Bu esa Federal Qidiruv Byurosi (FQB) va Markaziy Razyedka Boshqarmasi (CIA) kabi Davlat idoralarini kiberhujumlar va kiberterrorizmga chek qo’yishga unday boshlaydi. Misol uchun: 1996-yilda “White supermacist” harakati bilan aloqador bo’lgan kompyuter xakeri Massachusetts provayderini vaqtincha o’chirib qo’yadi va internet provoyderining ma’lumotlarni saqlash tiziminig bir qismini buzib kiradi.Xaker bu orqali o’zini internet-provayderini nomi ostida butun dunyo bo’ylab irqchi xabarlarni yuborishni to’xtatishga uringan.Xaker tahdid bilan provayderda shunday xabar qoldiradi: “Siz hali haqiqiy kiberterrorini ko’rmadingiz.Menga ishonavering..”.

• Virtual zo’ravonlik usuli Kiberbulling: bu nima va uni qanday oldini olish mumkin? Kiberbulling bu ijtimoiy muammo bo’lib,asosan bolalar va yoshlar onlayn hamjamiyatlarda duchor bo’lishadi.Covid-19 pandemiyasi davrida kiberbulling oshdi.Uyda qolish va internetdan foydalanishni oshirish jarayonida virtual zora’vonlik usuli ham kiberbulling o’yin platformlarida katta o’sishni ko’rsatdi.

• Kiberbulliyaga uchragan bolalar va yoshlar stress ular tufayli jismoniy alomatlar ham rivojlanishi mumkin.Kiberbulliyaga uchragan odamlar bosh og’rig’i,ko’ngil aynishi,teri muammolari va boshqa jismoniy kasalliklarning boshdan kechirishi mumkin,shuningdek,psixolog muammolarga duch kelishi mumkin.Hatto bolalarning uyqu va ovqalanishi odatlari ham o’zgarishi mumkin