Ramiz Dəniz
Yüklə 4,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
405 dinamik baxışlarını, mən deyərdim ki, fədakarlıq nümunə- sində, peşəkar səviyyədə mənimsənilməsini bu gənc tədqiqatçı qədər nəfis və hərtərəfli araşdıran olmamışdır. Onu da qeyd edək ki, gənc tədqiqatçı, istedadlı qələmi sahibi olan Ramiz Dəniz oxuculara yaxşı tanışdır. Onun zəka sahibləri olan görkəmli elm və sənət adam- ları, aqil şəxsiyyətlər haqqında kamil düşüncələri, dərin sosial axtarışları öz əhatə dairəsi baxımından geniş və rəngarəngdir. Tarixi şəxsiyyətlərin, nadir istedad sahiblərinin fəzilət və yaradıcılıq dünyasını öyrənib, qələmə almaq və bu tarixi irsdən ictimai tərəqqi ideyaları baxımından böyüyən nəslin hərtərəfli və ahəngdar inkişafında təsiri olacaq səviyyədə sanballı bir əsər hasilə gətirmək, əlbəttə, nəcib və şərəfli bir iş sayılmalıdır. Bu baxımdan Nəsirəddin Tusi irsi bütün dövrlərdə və xüsusən müasir şəraitdə ən qiymətli, əhəmiyyətli mənbə, qaynaq olmuşdur və olmaqdadır. Böyük mütəfəkkirin tari- xin gerçəkliklərinə çevirilmiş nəzəri baxışları, konseptual ideyaları müəllifi ciddi düşündürmüş, onu bu sahədə, bir- neçə tədqiqi xarakterli axtarışlar aparmağa sövq etmişdir. Bir incə mətləbi də qeyd edək ki, dünya şöhrətli alimin ideya-nəzəri irsini yüksək vətəndaşlıq qayəsi, milli təəssüb- keşlik nümunəsi kontekstində öyrənib üzə çıxardan müəllif
406 bu gün təkcə milli məhdudluq çərçivəsində qalmayıb, bu qəbildən olan elmi-xronikal salnamələri ilə xarici ölkələrdə də özünə geniş hörmət və nüfuz qazandırmışdır. Onun bu vaxtadək bəşəriyyətin böyük duhaları olan N. Gəncəvi, X. Kolumb, C. Bruno, İ. Nəsimi, N. Kopernik və digərləri haqqında topladığı zəngin materiallar çox qiymətli və təqdirəlayiqdir. Bununla belə, o, xeyli vaxtdır ki, Tusinin də elmi irsi, keçdiyi həyat yolu, dahiyanə şəxsiyyəti, elmi kəşfləri haq- qında da silsilə məqalələr, elmi nəşrlər toplusu hazırlamış- dır.
Bəşər duhasının böyük söz ustadının elm və həyat yolu- nu işıqlandırmağa tuşlanan “Əsrləri qabaqlamış alim Nəsirəddin Tusi” adlı fundamental məlumatlar toplusu olan kitabı isə onun oxucularla növbəti görüşüdür. Respublika “Təhsil” cəmiyyəti tərəfindən “xeyir-dua” almış bu kitabın ilk oxucularından biri kimi, mən bir incə mətləbi qeyd edim ki, Tusi haqqında toplanılmış ilkin, orijinal məxəz və mülahizələr müəllif tərəfindən çox aydın, səlist və hamı üçün anlayışlı şəkildə izah olun-muşdur. Nəsirəddin Tusi fenomeninə məxsus bütün həyati cizgilər müəllif tərəfindən sosial-fəlsəfi mündəricədə, dərin məntiqi ümumiləşmələr əsasında işlənilərək, oxucuya təq- dim olunmuşdur.
407 Zəngin tarixi qaynaqlar, sonsuz sayda toplanmış əlyaz- maları, yaradıcı məfkurə əsasında yaranmış bu kitab. Tu- sinin elmi baxışlarını, idrak səltənətini, müdrik aqilliyini bir daha sezib, mənimsəmək baxımından çox dəyərli vəsaitdir. Hiss olunur ki, gənc tədqiqatçı öz şəxsi marağı əsasında dünyanın bir çox ölkələrin elmi kitabxanalarına və əlyaz- maları fondlarında olmuş, N. Tusi irsindən müxtəlif vaxtlarda bəhrənələrək, topladığı ən incə məqamları belə yaddaşının dərin yerlərində saxlamışdır. Əsərdə həm də dünya şöhrətli məşhur səyyah, tədqitçı və coğrafiyaşünasların, təbiət alimlərinin N. Tusi işığından güc alan müdrik əməlləri barəsində də maraqlı mülahizələr söylənilmişdir. Bu sahədə, xüsusən məşhur dəniz mücahidi, böyük coğrafi kəşflər dövrünün “flaqmanı” olmuş X. Kolumbun bitib-tükənmək bilməyən şücaətləri haqqında da səhih və dolğun məlumatlar verilir. İnanırıq ki, Ramiz Dənizin yenicə işıq üzü görmüş
möhumentallığı, əhatə problematikası, yüksək həyati məziyyətləri ilə oxucuların stolüstü kitabına çevriləcəkdir.
408
Ф. и др.; Под ред. Колесницкого Н. Ф. История средних веков: 2-е изд. испр. и доп. Москва, «Просвещение», 1986. Андре М. Подлинное приключение Христофора Колумба. Пер. с фран. М-Л., Земля и фабрика, 1928 Azərbaycan Beynəlxalq Universiteti. Nəsirəddin Tusinin 800 illik yubileyinə həsr edilmiş Respublika konfransının materialları. Bakı-2001
Бартоломе де Лас Касас. История Индии. Ленинград, «Наука», 1968.
Москва, 1965 Бейкер Дж. История географических открытий и исследований. Пер. с англ. М., «Иностранная литература», 1950
Пер. с англ. М., «Прогресс», 1969
409
«Гянджилик», 1983 Верлинден Ч. Христофор Колумб, Ернан Кортес. Ростов-на-Дону, «Феникс», 1997 Н. Веселовский, Н. Белый. Ю. А. Николай Коперник. Москва, 1974. «Наука», стр. 65 Qаbusnamə. Bakı, “Azərnəşr”, 1989
“Nicat”, 1997
səh .67
Qasımov R. Ə. Xristofor Kolumb, Nəsirəddin Tusi və Amerika qitəsinin həqiqi kəşfi. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2002 Голант В. Я. Планету открывали сообща. Москва, «Наука», 1971 Гуляев В. И. Доколумбовы плавания в Америку: мифы и реальность. Москва, «Международные отношения», 1991 Гумилевская М. А. Как открывали мир. Москва, «Д. Л.», 1997 Дитмар А. Б. Родосская параллель. Жизнь и деятель- ность Эратосфена. Москва, «Мысль», 1965 Hüseynov R. Ə. Astronomiya. Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı, “Maarif”, 1997 Hüseynov R. Ə. “Bilgi” dərgisinin “fizika, riyaziyyat, yer elmləri” seriyası. Nəsirəddin Tusinin astronomiya elmində xidmətləri. Bakı, 2002, №2
410
H. Məmmədzadənin əlavəsi. Bakı, “Elm”, 1989 Əbu Əli Həsən ibn Əli Xacə Nizamülmülk. Siyasətnamə. R. Sultanovun yazdığı müqqədimədən. Bakı, “Elm”, 1989 Ионина Н. А. Автор-составитель. Сто великих чудес света. Москва, «Вече», 2000 Исаченко А. А. Развитие географических идей. Москва, «Мысль», 1971 История античности. Сост. Томашевская М. Н. Москва, «Правда», 1989, II том Каган В. Ф. Основание геометрии. М-Л., 1949 Кечори Ф. История элементарной математики. Одесса, 1971 Клацко-Рындзиун. Журнал Ассоциации искусствен- ного интеллекта. Новости искусственного интеллекта. М., 1993
1980
Купер Ф. Дж. Мерседес из Кастилии или путешествие в Катай. Одесса, «Маяк», 1985 Kəndli-Herisçi Q. Xaqani Şirvani. Bakı, 1988 Лас Касас Б. История Индии. Пр. с исп. Ленинград, «Наука», 1968 Mehrəliyev E. Babakuhi Bakuvi Ş.M. (Nişapuri, Şirazi) və Pirhüseyn Şirvani. Bakı, “Nafta-Press”, 2002
411
oğlu”, 2000 Mehrəliyev E. Şirvanilər. Bakı, “Çaşıoğlu”, 1996 Məmmədbəyli H. C. Mühəmməd Nəsirəddin Tusi. Bakı, “Gənclik”, 1980 Məmmədbəyli H. C. və Haşımzadə M. “Şəklül-qita” kita- bının riyaziyyat tarixində əhəmiyyəti. Az.SSR EA., Xəbərləri, 1951 №8
Tusi. II nəşr. Tehran, “Gülşən”, 1991. Магидович И. П. Христофор Колумб. Москва, «Гео- графгиз», 1956 Магидович И. П. История открытия и исследования Северной Америки. Москва, «Географгиз», 1962 Магидович И. П. История открытия и исследования Центральной Южной Америки. Москва, «Географгиз», 1965
истории географических открытий том I, Москва, «Прос- вещение», 1983
истории географических открытий том II, Москва, «Прос- вещение», 1983
Насирэддин Туси. Баку, «Гянджилик», 1981
412
цузского текста. Москва, «Мысль», 1965 Морисон С. Э. Христофор Колумб – мореплаватель. Пер. с англ. Москва, «Иностранная литература», 1958 Муромов И. А. Сто великих путешественников. Москва, «Вече», 2000 Rzayev A. Nəsirəddin Tusi həyatı, elmi, dünya görüşü. Bakı, “İrşad” İslam araşdırmaları mərkəzi, 1996 Rzayev B. Bəşəri düha: Mühəmməd ibn Mühəmməd ibn Həsən – Nəsirəddin Tusi (XI) Bakı, “ADPU nəşriyyatı”, 2014 Рашид-ад-дин. Сборник летописей том III, Москва, 1946
Самин Д. К. Сто великих научных открытий. М, «Вече», 2002 Самин Д. К. Сто великих ученых. Москва, «Вече», 2002
Страбон. География. Пер. с гречес. Москва, «Наука», 1964
Строева Л. В. Государство Исмилитов в Иране в XI- XIII вв. Москва, «Наука», 1978 Субботин М. Ф. Работы Мухаммеда Насирэддина по теории движения Солнца и планет. «Известия АН Азерб. ССР», №5, 1951
наследстве) Москва, «Молодая гвардия», 1969
413
ности. Москва, «Правда», 1989, том II Фукидид. История том I, Москва, 1915 Xacə Nəsirəddin Tusi. Rəhim Sultanovun farscadan tərcüməsi. Əxlaqi-Nasiri. Bakı, “Lider nəşriyyat”, 2005. səh. 235
1984
Харт Г. Венецианец Марко Поло. Перевод с англ. Москва, «ИЛ», 1956 Хауз. Д. Гринвечское время и открытие долготы. Москва, «Мир», 1983. Хепгуд Ч. Древние карты морских королей. Христофор Колумб. Путешествие. Москва, 1952 Шкловский В. Земли разведчик. Москва, «Молодая гвардия», 1966
414
Mündəricat
Ön söz................................................................. 4-9 Redaktordan - Böyük məqsədə doğru cəsarətli addım......................................................................... 10-14
Antik dövrdə astronomiyanın inkişafı................... 16-43 Şərq dünyasının astronomları................................ 44-51 Şeyx Məhəmmədəli Babakuhi Bakuvi.................. 51-59 Tanınmış alimlərin əsas elmi işləri........................ 59-76 Elm dünyasının şahı Nəsirəddin Tusi.................... 77-95 Nəsirəddin Tusinin siyasəti................................... 96-124 Marağada möhtəşəm rəsədxananın inşası............. 124-138 Marağa rəsədxanası və onun alimləri.................... 139-158 “Zic Elxani” əsərindən başqa astronomik kataloqlarda istifadə olunması.................................... 159-177 Dövrünə görə dünyanın ən möhtəşəm elmlər akademiyası Marağada olub....................................... 177-192 Nəsirəddin Tusi tərəfindən astronomiyanın inkişaf etdirilməsi................................................................... 193-207 Nəsirəddin Tusinin dünya miqyasındakı elmi nailiyyətləri................................................................. 207-231 Nəsirəddin Tusinin kəşfinin Regiomontan tərəfindən mənimsənilməsi......................................... 231-252 Elmi işlərinə görə diqqət mərkəzində olan alim.... 253-264
415 Amerika qitəsinin kəşfinə hazırlıq.......................... 265-278 Xristofor Kolumb və dünya əhəmiyyətli kəşf........ 279-294 Marağa xəritəsinin bir nüsxəsinin Çinə gedib çıxması və oradan yoxa çıxması.................................. 295-302 Marko Polo və Marağa xəritəsinin Avropaya çatdırılması................................................................. .303-311 Paolo Toskanellinin xəritəsi və onun Yer kürəsinin ölçüsünə dair gəldiyi qənaət........................................ 312-326 İstanbulun Topqapı muzeyindən tapılan sensassion xəritə........................................................................... 327-342 Xəritənin əsl müəllifi kimdir, admiral Piri Rəis, yoxsa Nəsirəddin Tusi................................................ 342-366 Nəsirəddin Tusi və onun nəsili.............................. 367-373 Əldə olunan nəticələr............................................. 374-400 Rəy - Bəşər ustadı haqqında vəsait....................... 401-403 Rəy - Alimlərin maraq dünyası............................. 404-407 Ədəbiyyatların siyahısı......................................... 408-413
416
Əsrləri qabaqlamış alim – Nəsirəddin Tusi Nəşriyyatın direktoru F. Q. Kərimov Çapa imzalanmışdır: 30.09. 2014 Formatı: 60 x 84 1/16 Fiziki çap vərəqi: 26 Tiraj: 500 “Nasir” nəşriyyatı Tel: (050) 314 09 37 (012) 431 11 00
Yüklə 4,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|