QəRİbov asəF ƏZİzov anar
Yüklə 1,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 15.5. Valyuta nəzarəti
. Kommersiya fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsi siste- mində valyuta nəzarəti mühüm yer tutur. Valyuta nəzarət sistemi ölkələr arasında valyuta dəyər- lərinin müxtəlif formalarının yerdəyişməsinin tənzimlənməsi üzrə tədbirlər toplusunu təmsil edir. Bu tədbirlər toplusunda valyuta məhdudiyyətlərinin tətbiqinə xüsusi fikir verilir. Valyuta məhdudiyyətləri valyuta dəyərləri ilə bağlı əməliy- 246 yatlarda qadağalar, limitləşmə, nizama salma, ləngimə və ya onların sərəncamları şəklində istifadə olunur. Valyuta nəzarə- tinin və valyuta məhdudiyyətlərinin əsas məqsədləri kimi aşa- ğıdakıları göstərmək olar: - iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi; - xarici iqtisadi əlaqələrdə inkişafın stimullaşdırılması; - ölkənin valyuta ehtiyatlarının formalaşması; - ölkənin beynəlxalq öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi. Valyuta məhdudiyyətləri aşağıdakı amillərin nəzərə alınması ilə tətbiq olunur: - ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsinin və onun valyuta bazarının nəzərə alınması; - ödəniş balansının vəziyyəti; - rəsmi qızıl - valyuta ehtiyatlarının səviyyəsi və dina- mikası; - milli pul vahidinin dönmə rejimi; - idxalın həcmi və ona olan tələb; - iqtisadi üstünlüklər; - milli istehsalın qiymət və həcmlərinin səviyyəsi. Valyuta nəzarətinin əsas tələbi valyuta qanunverici- liyinə riayət olunmasıdır. Bu qanunvericilik, bir qayda olaraq, kapitalın hərəkəti ilə əlaqədar olan (ödəniş balansının strukturu üzrə) əməliyyatların və cari əməliyyatların yerinə yetirilməsinə nəzarət üzrə tədbirlər kompleksini nəzərdə tutur. Valyuta nəzarətinin və valyuta məhdudiyyətlərinin formaları uyğun olaraq bu əlamətə görə cari (mal sövdələşmələri və «görünməz» sövdələşmələr) və maliyyə (kapitalın ixracı, idxalı və neytral sövdələşmələr) formalarına bölünürlər. Valyuta nəzarətinin əsas istiqamətləri aşağıdakılardır: - aparılan valyuta əməliyyatlarının qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğunluğunu və bunun üçün lisenziya və icazələrin olmasını müəyyən etmək; 247 - dövlət qarşısında xarici valyuta üzrə və Azərbaycan Respublikasının valyuta bazarında valyutanın satışı üzrə öhdəliklərin rezidentlər tərəfindən yerinə yetirilməsi vəziyyə- tini yoxlamaq; - xarici valyuta ilə ödənişlərin əsaslandırılmış olduğunu yoxlamaq; - valyuta əməliyyatları, o cümlədən qeyri-rezidentlərin milli valyuta ilə əməliyyatları üzrə uçot və hesabatın tamlığı və obyektivliyini yoxlamaq. Valyuta nəzarətinin əsas vəzifələri aşağıdakılardır: - ixrac edilmiş əmtəələr üzrə valyuta mədaxilinə nəzarət etmək; - idxal əməliyyatları üzrə əmtəələrin Azərbaycan Res- publikasına daxil olmasına nəzarət etmək; - barter müqavilələri üzrə əmtəələrin Azərbaycan Res- publikasına daxil olmasına nəzarət etmək. Azərbaycanda valyuta nəzarəti "Valyuta tənzimi haq- qında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa, eləcə də Nazir- lər Kabinetinin, Azərbaycan Respublikasının Milli Bankının və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinin öz səlahiyyətləri çərçivəsində qəbul etdikləri qərarlara uyğun həyata keçirilir. Respublikamızda valyuta nəzarətini həyat keçirən orqanlar isə Azərbaycan Respublikasının Milli Bankı və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsidir. Valyuta nəzarətinin həyata keçirilməsi üçün ilkin sənəd lazımi qaydada tərtib olunmuş ixrac və ya idxal müqavilə- ləridir. Onlarda minimum aşağıdakı rekvizitlər öz əksini tapmalıdır: - hüquqi ünvanları göstərilməklə tərəflərin müəyyən edilməsi; - miqdarı və texniki xüsusiyyətləri qeyd edilməklə əmtəələrin təsviri; 248 - əmtəə vahidinin qiymətinin, qiymətin hesablanma üsulunun və müqavilənin ümumi məbləğinin göstərilməsi; - tədarük vaxtının göstərilməsi; - əmtəənin qəbulu və haqqının ödənilməsi üzrə alıcının öhdəlikləri; - ödənişlərin həyata keçirilməsinə əsas verən sənədlərin siyahısı göstərilməklə ödənişlərin müddəti, ödəniş valyutası və ödəniş üsulu; - ödənişi həyata keçirənlərin və alanların bankının və hesablarının nömrələrinin göstərilməsi (eləcə də, ödənişlərin həyata keçirildiyi müxbir bankların rekvizitlərinin göstəril- məsi); - göndərilən əmtəənin haqqının ödəniləcəyinə və ya həyata keçirilmiş ödənişə görə əmtəənin tədarükünə zəmanət; - əmtəənin göndərilməyəcəyi təqdirdə alınmış avansın qaytarılacağına dair tərəflərin öhdəlikləri; - öhdəliklərin yerinə yetirilməməsinə görə tərəflərin məsuliyyəti və cərimə sanksiyaları; - meydan çıxan mübahisələrin baxılacağı məhkəmənin yerləşdiyi ölkənin adı. Müqavilə azərbaycan dilində tərtib olunmalıdır və ya azərbaycan dilinə tərcüməsi notarial qaydada təsdiq olunma- lıdır. Müqavilə nömrələnməli, onun imzalandığı yer (ölkə), tarix göstərilməli və onu imzalamağa səlahiyyəti olanlar tərəfindən imzalanmalıdır. Valyuta nəzarətinin həyata keçirilməsi üçün ikinci növ sənədlər saziş pasportu, uçot kartoçkası və ödəniş kartoç- kasıdır. Hər bir idxal və ixrac əməliyyatları üzrə saziş pasportu tərtib edilir. Saziş pasportu idxalçının və ya ixracçının valyuta hesabının açıldığı və müqavilə üzrə hesablaşmaları aparan bank tərəfindən imzalanır. Saziş pasportu müəyyən edilmiş qaydada, standart formada və iki nüsxədə tərtib edilir. 249 Saziş pasportu tərtib edildikdən sonra idxalçı və ya ixracçı onu, müqavilənin əsli və ya təsdiq edilmiş surəti ilə birlikdə, öz bankına təqdim edir. Bank təqdim edilmiş sənəd- lərin, o cümlədən imzaların, həqiqiliyini yoxlayır, saziş paspor- tunu imzalayır, onun bir nüsxəsini özündə saxlayır, digər nüsxəsini isə müştəriyə verir. Bununla da bank müqavilənin yerinə yetirilməsinə nəzarət funksiyasını üzərinə götürür. ARDGK tərəfindən uçot kartoçkası hər bir gömrük deklarasiyasında hər bir əmtəə kodu üzrə tərtib edilir. ARDGK Azərbaycan Respublikası ərazisindən çıxarılan və ya onun ərazisinə daxil olan əmtəələrin və müvafiq ödənişlərin eyniləşdirilməsi məqsədi ilə uçot kartoçkalarmı idxalçının və ya ixracçının bankına göndərir. Ödəniş kartoçkaları müqavilə üzrə həyata keçirilən ödənişlərin qeydiyyatı və onlara nəzarət məqsədi ilə tərtib edilir. Yüklə 1,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|