ÜTT bu növ informasiya resurslarmdgın istifadə etməklə yanaşı, öz
fəaliyyətini aktiv və ardıcıl həyata keçirmək üçün beynəlxalq konfrans,
dövlət və birliklərarası əlaqələndirmə işləri aparır. Belə konfranslar
sırasında l980-cı ildə (27 sentyabr-10 oktyabr) Filippinin paytaxtı
Manilada turizm üzrə keçirilən Ümumdünya kofran- sının böyük rolu
vardır. Bu konfransda turizmin inkişafı ilə əlaqədar dövlətin məsuliyyəti
məsələləri, sosial-iqtisadi şərait, insanın öz şəxsi istirahətinin təşkilatçısı
olması, turizm üzrə tələb və təklifin tənzimlənməsi, turizm sferasında
elmi-texniki əməkdaşlıq, kadr hazırlığı və digər aktual məsələlər
müzakirə olunmuşdur. Qeyd edilən konfransda 100-dən artıq dövlətin
nümayəndələrinin iştirakı ilə Manila bəyənnaməsi qəbul edilmişdir.
1985-ci ildə ÜTI'-ın Baş Assambleyasında “Turizm Xartiyası” və
“Turistin Kodeksi” sənədləri qəbul olunmuşdur. Turizmin ümumi
anlayışlan və terminləri, turistin statistikasının prinsipləri, milli turizm
qanunvericiliyi üçün tövsiyələrin hazırlanması, turist təhsil sisteminin
yaradılması prinsipləri ÜTT tərəfindən hazırlanmışdır. Bundan başqa
turizmin təşkilatçıları, turistlərin ümumi hüquq və öhdəlikləri də
müəyyənləşdirilmişdir.
Müasir dövrdə dövlətlər turizm fəaliyyəti sferasında əsas beynəlxalq
razılaşmalara, o cümlədən Haaqa (1989-cu il), Manila (1980-cı il)
razılaşmalarına, Akapulko (1982-ci il) sənədinə, turizm üzrə hazırlanan
Osaka (1994-cü il) konfi^sına və s. əsaslanırlar.
ÜTT turist məhsullarının: idman turizmi, kruizlər, işgüzar turizmi
MİCE (konfranslar, mükafatlandırıcı gəzintilər, konqres və sərgilər),
həmçinin turist bazarlarının seqmentləşdirilməsi, eko- turizm, gənclər
turizmi, yaşlı insanlar üçün turizm və s. məsələlərin öyrənilməsinə xüsusi
fikir verir. BMT-nin Ətraf Mühit Üzrə Proqramı ilə birlikdə təşkil
olunmuş Kvebek (2000-ci il, may) razılaşması ekoturizmin inkişafı və
idarəsi ü
20
-ə 49 ixtisaslaşdırıbmış
tövsiyələri
369
özöndə
dünya üzrə 200-dən artıq beynəlxalq turist təşkilatı fəaliyyət
birləşdirən deklorasiya qəbul etdi və onun ekoturizm sahəsində böyük
rolu vardır.
Beynəlxalq turist təşkilatları (ÜTT, tATA, İCAO, ASOTB və s.)
beynəlxalq turist mübadiləsinin inkişafı İlə bağlı yaranmağa başlamışdır.
Bütün göstərir. Dünya ölkələri həmin təşkilatların fəaliyyəti və köməyinə
əsaslanaraq öz regional, milli turist təşki- latlarmı yaratmaqla, turizmin
inkişaf və perspektivləri üçün əlverişli şərait imkanlannın meydana
gəlməsinə böyük töhfələr verməyə başlamışlar.
Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Birliyi (International Air Trans-
port Assosiation - lATA) beynəlxalq hava-təyyarə nəqliyyatı üzrə
daşımalann ümumdünya təşkilatı olaraq, 1919-cu ildə yaradılmış,
1945-cİ ildə isə yenidən təşkil olunmuşdur. lATA beynəlxalq hava
nəqliyyatı marşrutlarını seçən və həyata keçirən, yüksək peşəkarlıq
qabiliyyətinə malik, dünya səviyyəli bir aviasiya kompaniyası birliyidir.
Bu təşkilat insanların, poçt bağlamaları və yüklərin dünyamn hər hansı
bir məntəqəsinə daşıma imkanlarına malikdir. Dünyanın 260-a yaxın
aviakompaniyası bu birliyin üzvüdür. Turizmlə bağlı qeyd etmək
lazımdır ki, onun tərkibində turist agentliklərinin qeydə alınması üzrə
sərnişin xidməti kooperasiyası fəaliyyət göstərir. Bu turist agentliyi
lATA-nın xüsusi şöbəsi olan aviakom- paniyalarm beynəlxalq təşkilatı
vasitəsilə fəaliyyət göstərir.
Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı (International Civil
Aviation Organization - ICAO) 1944-cü ildə ABŞ-ın Çikaqo şəhərində
keçirilmiş konfransda yaradılmışdır. Bu təşkilat BMT-nin himayəsi
altında fəaliyyət göstərir və 200-dən artıq dövlət bu təşkilatın üzvüdür.
Onun dünya turizm
fəaliyyətinə olan töhfəsi
370
insanların öİkələrarası hərəkətinin səmərəli təşkili və genişləndirilməsi
ilə sıx bağlıdır.
Asiya Sakit Okean Turist Birliyi - regional beynəlxalq turist təşkilatı
kimi 1951-ci ildə yaradılmışdır. 35-ə qədər üzv ölkəsi vardır. Bu təşkilat
Asiya-Sakit Okean regionunda mövcud turizm
istiqamətlərinin təşkili və
genişləndirilməsində yaxından iştirak etməklə yanaşı, milli dövlətlərdə
turizmin tənzimlənməsi və yaradılması ilə məşğul olan qurumlara da
köməklik göstərir.
Beynəlxalq turist təşkilatlan tərəfindən yaradılan sənədlər turizm
sahəsində beynəlxalq və milli qanunvericiliyin harmoniyasım,
beynəlxalq hüquq normalarının standartlaşdırılması, turist bazaları
iştirakçılarının fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi, həmçinin milli turist
hüquqları normalarmın işlənməsini təmin edir. Belə sənədlərdən ən
əsaslarını -■ aşağıdakıları qeyd etmək olar:
1.
Beynəlxalq turizm və səyahətlər üzrə BMT-nin Roma konfransı
(1963-cü il)
2.
Avropada əməkdaşlıq və təhlükəsizlik üzrə iclasın - yığıncağın
bağlanış aktı (1975-ci il)
3.
Beynəlxalq Mehmanxana Assosiasiyası tərəfindən dəstəklənən
(1981-ci il)
beynəlxalq mehmanxana hüququ
4.
Avropada təhlükəsizlik və əməkdaşlıq üzrə yığıncağın
iştirakçıları - dövlət nümayəndələrinin görüşlərinin Vyana yekun sənədi
(1989-cuil)
5.
Turist Agentləri Assosiasiyasmın Beynəlxalq Federasiyası
(YFTAA) və Beynəlxalq Mehmanxana Assosiasiyası tərəfindən qəbul
edilən turist agentləri və mehmanxanalar arasındakı münasibətlərin
kodeksi (1991-ci il)
6.
Beynəlxalq Mehmanxana Assosiasiyası və yol nəqliyyatı
iştirakçılarımn Beynəlxalq Birliyi tərəfindən qəbul edilən otel və
daşıyıcılar arasında standart kontrakt və razılaşma (1994-cü il)
371