Postmodern kamu yönetiMİnde e-devlet dr. Hüseyin ŞeyhanlioğLU

II-f) Dünyada e-Devlet Örnekleri

e-Devlet uygulamasında Singapur Dünyada ilk sırada yer almaktadır.  ABD ve Avustralya’da  eyaletler bazında e-Devlet uygulamaları bulunmaktadır. Avrupa Komisyonunun Aralık 1999 tarihinde e-Europe girişimi ile Avrupa’nın dünyadaki en dinamik ve rekabet gücü yüksek pazar haline getirilmesi amaçlanmıştır.

Buna yönelik olarak, yeni ekonomi için altyapı kurulmasının hedeflendiği ve bu çerçevede, daha ucuz, daha hızlı ve daha güvenli İnternet; insan kaynaklarına  yatırım ve İnternet kullanımını özendirmek; şeklinde özetlenebilen üç temel amaç belirlenmiştir.

Gelişmiş ülkelerde e-Devlet servisleri ve uygulamaları konusunda birçok Üni-versitede araştırma projeleri başlatılmıştır. Örneğin, Washington State, California, Texas ve Boston Üniversiteleri'nde konu ile ilgili önemli projeler yürümektedir.

İngiltere ve Kanada’da e-Devlet çalışmaları doksanlı yılların ortalarında başlatılmıştır. Bu ülkeler e-Devlet oluşumunda bu organizasyon içinde yer alan ve/veya etkilenen sivil toplum örgütleri ile yerel yönetimlerin Bilgi Teknolojileri (IT) sektöründen nasıl etkilendiklerini, beklentilerinin ne olduğunu belirleyerek çalışmalarını şekillendirmişlerdir.

Dünyadaki e-Devlet çalışmalarındaki yaklaşımların şu başlıklar altında ele alındığını görmekteyiz:

• 
  e-Devlet servis önceliklerinin belirlenmesi,
  
• 
  e-Devlet servislerinin sunulmasında sivil toplum örgütlerinin rolünün daha belirgin olması,
  
• 
  Özel sektörün e-Devlet' teki hizmet rolünün yeniden tanımlanması,
  
• 
  Sektörler arası güvenli ara yüzlerin kurulması,
  
• 
  e-Devlet organizasyonu dışında kalan ya da kalmak isteyen bireylerin haklarının korunması (www.bilisimsurası.org).
  

Dünyadaki e-devlet organizasyonu ve servislerine baktığımız zaman ise, bun-ların sosyal güvenlik yönetimi başta olmak üzere vatandaşlık hakları, e-ticaret için gerekli belge izinleri, vergi ödeme kolaylıkları ile belediye hizmetlerinin sunulması gibi öncelikli devlet servislerinin kurulmasıyla başlatıldığını görmekteyiz.

Özellikle ABD’de 2010 yıllarını hedef alan “Sosyal Güvenlik Yönetimi” pro-jesinde tanımlanan e-devlet yapısında dört tip e-devlet yaklaşımı benimsenmiştir.

Bunlar başlıca ;

• 
  devletten-devlete (G2G government-to-government),
  
• 
  devletten-iş çevresine (G2B government-to-business),
  
• 
  devletten-çalışanlara (G2E government-to-employee)
  
• 
  devletten-vatandaşa (G2C government-to-citizen)
  

Bütün organizasyonlar e-devlet kurulumunun yanı sıra ulusal boyuttaki e-ticaret ve e-iş çözümlerinin de vazgeçilmez dayanakları olma durumundadır.  

Sosyal güvenlik yönetiminde e-government uygulamaları elektronik hizmet düzeyinde aşağıda üç ayrı şekilde ortaya konulmaktadır: 

• 
  on-line sosyal güvenlik numaralandırma, kazanç ve prim takip sistemi
  
• 
  on-line iletişim sistemi ve kazanç faaliyetleri
  
• 
  internet teknoloji desteği (www.bilisimsurası.org)
  

e-Avrupa

Avrupa Komisyonu tarafından Aralık 1999'da kabul edilen e-Avrupa Girişimi, Avrupa'yı dünyadaki en dinamik ve rekabet gücü yüksek pazar haline getirme ama-cına yönelik olarak, özellikle internet alanında yeni ekonomi için gerekli altyapıyı kurmayı hedeflemektedir.

Girişim, bu hedefe yönelik üç temel amaç belirlemiştir:

• 
  Daha ucuz, daha hızlı ve daha güvenli İnternet;
  
• 
  İnsan kaynağına yatırım;
  
• 
  İnternet kullanımını özendirmek.
  

23-24 Mart 2000 tarihlerinde Lizbon’da yapılan Avrupa Konseyi toplantı-sında, 15 AB ülkesinin Hükümet ve Devlet Başkanları, Avrupa’nın gelecek on yılda “dünyadaki en rekabetçi ve dinamik bilgi tabanlı ekonomisi” haline gelmesi hedefini koymuşlardır. Bu hedef, Avrupa’nın bir an önce bilgi tabanlı ekonomide, özellikle de İnternet’in sağladığı fırsatlardan sonuna dek yararlanması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu gerekliliğe yanıt olarak, 19-20 Haziran 2000 tarihinde Feira’da e-Avrupa Eylem Planı kabul edilmiştir.

11-12 Mayıs 2000 tarihlerinde Varşova’da yapılan Avrupa Bakanlar Konfe-ransı’nda, Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleri, 15 AB ülkesi tarafından Lizbon’da ortaya konulan stratejik hedefi benimsemiş; 15 AB ülkesinin e-Avrupa ile ortaya koyduğu girişimin bir parçası olma konusunda uzlaşmış ve AB’nin politik kararlılığına destek olarak, belirtilen bu iddialı hedefe ulaşmayı denemek ve bundan yarar-lanılacak zemini genişletmek amacıyla, aday ülkeler olarak kendileri için “e-Avrupa benzeri bir Eylem Planı”nı hazırlamaya karar vermişlerdir. Avrupa Komisyonu, Şubat 2001’de Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Malta ve Türkiye’ye, bu ortak eylem planının oluşturulmasında diğer aday ülkelere katılmaları için davette bulunmuştur.

Bu amaçla 2002 tarihine kadar sürecek bir eylem planı hazırlanmış ve bu ey-lem planı çerçevesinde özel hedefler ve hedeflere yönelik ölçüm kriterleri belir-lenmiştir.

Haziran 2001'de hazırlanan ve üye ülkelerce de benimsenen Avrupa’da bilgi toplumunun oluşturulması için ortak girişim, e-Europe 2003 Eylem Planına göre: “Aday ülkelerin ekonomilerinin yenilenmesinin ve modernizasyonunun hızlandırıl-masını, kurumsallıklarının ve yeteneklerinin artırılmasının desteklenmesini, genel rekabet güçlerini geliştirmeyi amaçlamakta, bu yönde aday ülkelerin özel durumla-rını göz önüne alan eylemler sunmaktadır”.

e-Avrupa+ Eylem Planının başlıca amaçları şunlardır.

1. Bilgi toplumunun temel yapı taşlarını oluşturma çalışmalarının hızlandırılması

• 
  Herkes için uygun fiyatlı iletişim hizmetlerinin sağlanması,
  
• 
  Bilgi toplumu ile ilgili kazanılmış bilgilere (müktesebata) uyum ve uygulama.
  

2. Daha ucuz, daha hızlı, daha güvenli internet

• 
  Daha ucuz ve daha hızlı internet erişimi,
  
• 
  Araştırmacılar ve öğrenciler için daha hızlı İnternet,
  
• 
  Güvenli ağlar ve akıllı kartlar.
  

3. İnsan kaynağına yatırım

• 
  Avrupa gençliğinin sayısal çağa hazırlanması,
  
• 
  Bilgi tabanlı ekonomide iş gücü,
  
• 
  Bilgi tabanlı ekonomiye herkesin katılımı.
  

4. İnternet kullanımının canlandırılması

• 
  e-Ticaretin hızlandırılması,
  
• 
  Elektronik devlet: Kamu hizmetlerine elektronik erişim,
  
• 
  Çevrimiçi sağlık,
  
• 
  Küresel ağlar için Avrupa sayısal içeriği,
  
• 
  Akıllı ulaşım sistemleri,
  
• 
  Çevrimiçi çevre (www.bilisimsurası.org).
  

Avrupa ülkeleri, e-Avrupa’nın hedeflerine ulaşmayı amaçladıkları ortak bir zaman olan 2003 yılı üzerinde uzlaşmışlardı ve bu hedef büyük oranda yakalan-mıştı ki; e-Avrupa izleme ve değerlendirme için alınan, ilk gelişim raporunun Şubat/Mart 2002’de, ara raporun 2002’nin sonunda ve son ilerleme raporunun da 2003’ün sonunda sunulmuştu. Bir sonraki ortak hedef ise 2005 yılı olmuştu. İngil-tere, Almanya ve Fransa gibi devletler 2005 hedefini tutturmakta epey zorlan-mışlardı. (Bilim, Eğitim, Düşünce Dergisi 15/04/2006 Zorlu ŞENYÜCEL ). Hatta şu anda bile istenilen hedeflere tam olarak ulaşılabilmiş değildir.

e-Avrupa girişiminin getirecekleri aşağıda özetlenmektedir:

• 
  İnternet erişimi bugün olduğundan çok daha hızlı hale gelecek, yurtdışından ve içinden web sitelerine erişim kolaylaşacak.
  
• 
  Eğitim alanında İnternet kullanımı yaygınlaşacak, bütün öğrenciler İnternet kullanabilir hale gelecek. Öğretmen olmayan yerlerde İnternet üzerinden eğitim verilerek öğrencilerin eğitimlerinden geri kalmamaları sağlanacak.
  
• 
  Nüfus cüzdanı yerine, kredi kartına benzer ama içinde pek çok kişisel bilgiyi değiştirilemez ve taklit edilemez biçimde barındıran akıllı kartlar kullanılacak, bu kartlarla kimlik ispat etmek için özel cihazlar kullanılarak sahtecilik önlenecek.
  
• 
  İletişim altyapısının gelişimi ile evden çalışmak mümkün hale gelecek, işye-rine bağlılık ortadan kalkacak. Vatandaşlar herhangi bir yerden ofisteki bilgisayar-larına ulaşarak işlerini yapabilecek.
  
• 
  Bilgisayar, taşınabilir telefonlar ve ajandalar gibi araçların giderek birbirle-riyle kaynaşması sonucunda tek bir cihazla hem çalışıp hem iletişim kurmak müm-kün hale gelecek.
  
• 
  Bu cihazlar bütün vatandaşların kullanımına uygun hale gelecek, engelli vatandaşların bugün karşılaştığı sorunlar ortadan kalkacak. Web siteleri de benzer değişimler geçirecek. Örneğin, görme engelli vatandaşlar için web sitelerini okuyan yazılımlar hazırlanacak.
  
• 
  İnternet üzerinden alışveriş yapmak çok yaygınlaşacak. Pek çok satıcıyı sa-nal ortamda gezerek, fiyatları, malların özelliklerini karşılaştırmak, para yerine kre-di kartı ile ödeme yapıp, aldıklarımızın evimize teslim edilmesini istemek mümkün olacak.
  
• 
  Kamu hizmeti alanlarında büyük değişimler yaşanacak. Yurdun her yerinde bulunacak telefon kulübesi ve benzeri mekânlarda, özel cihazlarla örneğin sabıka kaydının sorgulanması veya pasaport başvurusu mümkün hale gelecek.
  
• 
  Kişisel sağlık bilgileri özel akıllı kartlarda istenilen her yere taşınabilecek. Bu sayede herhangi bir doktor daha önce geçirdiğimiz bütün hastalıklar konusunda kısa zamanda bilgi sahibi olabilecek. Doktor olmayan yerlerde, İnternet üzerinden tam teşekküllü sağlık kuruluşlarınca sağlık hizmeti verilebilecek.
  
• 
  Evden çıkmadan, nerelerde trafik sıkışıklığı olduğunu İnternet üzerinden öğrenmek mümkün olacak. Yolların, elektronik olarak arabalara kaydedilmesi ile akıllı arabalar müdahale edilmeksizin istenilen yere gidecek.
  
• 
  Çevrenin izlenmesi için ormanlara, göllere kurulacak istasyonlar, aldıkları bilgileri hızla Gözlem Merkezleri’ne taşıyacak, bu sayede orman yangınları, seller konusunda süratle önlem alıp hasarı ve can kaybını azaltmak mümkün olacak. (www.bilimsurası.com tr)
  

Günlük hayatta büyük kolaylıklar sağlayacak bu arzular için, AB, adaylık sürecinde bulunan Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin de benzer hedeflere ulaşmasını sağlamak amacıyla e-Europe+ girişimini başlatmış ve bu kapsamda ülkemizin de katılımını istemiştir.

Teknolojinin öngörülemeyen ve akıl almaz boyutlara ulaşan gelişmesi karşı-sında tüm bürokratik yapılanmalar ve geleneksel yöntemler alt üst olmuş ve bu yapılar teknolojik gelişmelere ayak uydurmak zorunda kalmıştır. Özellikle internet alanında yaşanan gelişmeler karşısında devletler yeni yapılanmalara gitmek zorun-da kalmıştır. Bir vatandaşın oturduğu yerden devletin bir birimine gönderdiği evrakının takip süreci veya devletin bir genelgesinin taşradaki en ücra köşesine gönderilme ihtiyacı, teknolojinin en iyi cevap verdiği alandır.

Bu durum karşısında bulunabilecek en iyi cevap devletin- vatandaşın bir ağ içerisinde birbirini görebilmesidir ki; bu da ancak internet sayesinde mümkün ol-maktadır. Bu nedenle tüm dünyada bu konuda çok kapsamlı ve hızlı çalışmalar giri-şilmiştir.

Bu konuda Singapur’daki “e-Citizen” devlet ana kapısı, bakanlara bütünleşik ve vatandaşa yönelik olan e-Devlet projesi, Nisan 1999’dan bu yana 150 servisiyle ve 49 ana işlemle dünyada ilk tam kapsamlı uygulamadır. Günümüzde, e-Yaşam tanımlaması ile birlikte, Yönetim Bilişim Sistemlerini gereğince kullanan Devletler hızla e-Devlet'e dönüşme noktasındadırlar.