Palmer myths
Yüklə 253,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
14 rəsmən eqalitar(bərabərhüquqluluq) hesab olunan Sovet ttifaqında olduğu kimi, qeyri- bərabər siyasi və hüquqi gücə malik olan dairələrə həvalə olunduğundan, onlar bu gücdən qeyri-bərabər nəticələr və resurslara çıxış əldə etmək üçün istifadə etməyə can atırlar. Həm məntiq, həm də təcrübə göstərir ki, bərabər, yaxud “ədalətli” gəlirlər və ya bazarın spontan nizamlarının doğurduğundan başqa hər hansı digər formalar əldə etmək üçün edilən şüurlu cəhdlər ümumiyyətlə mənasızdır. Sadə bir təcrübə göstərir ki, mülkiyyəti bölüşdürmə səlahiyyətinə malik qüvvələr onu öz faydaları üçün işlədirlər. Bununla da, siyasi gücün qeyri-bərabərliyini digər formalı (istər şöhrət, sərvət, istərsə də digər şeylər) qeyri-bərabərliyə çevirirlər. Bu, rəsmən özünü kommunist elan etmiş dövlətlərin yolu idi və bu yol hal-hazırda Venesuela kimi digər dövlətlər tərəfindən seçilmişdir ki, bu dövlətlərdə hakimiyyət bir adamın, Hüqo Çavesin əlində cəmləşmişdir. Beləliklə, o, bu qəti qeyri-bərabər qüvvəni vətəndaşlar arasında sərvət bərabərliyi yaratmaq üçün tələb edir.
2006-cı ilin Economic Freedom of the World Report jurnalının məlumatlarına görə azad bazarlara arxalanma gəlirlərdə qeyri-bərabərlik ilə zəif qarşılıqlı əlaqədədir (dünyanın ən az azad iqtisadiyyatından tutmuş, ən azad iqtisadiyyatına malik ölkələrdə ən yoxsul on faizin aldığı gəlir faizi orta hesabla 2.2%-dən, orta 2.5%-dək olmuşdur). Lakin bu, güclü surətdə ən yoxsul 10 faizin gəlir səviyyələri ilə qarşılıqlı əlaqədədir (dünya üzrə ən az azad iqtisadiyyatdan, ən azad iqtisadiyyata malik olan ölkələrdə ən yoxsul 10 faizin aldığı gəlirin orta səviyyəsi uyğun olaraq $826, $1 186, $2 322 və $6 519-dur). Bazarlara böyük inamla arxalanma, göründüyü kimi, gəlir bölgülərinə az təsir edir, lakin bu, yoxsulların gəlirlərini əhəmiyyətli dərəcədə artırır və çox ehtimal ki, yoxsulların çoxu bunu yaxşı hal kimi qiymətləndirir.
13. Bazarlar səhiyyə, yaşayış, təhsil və ərzaq kimi insan ehtiyaclarını təmin edə bilmir Məhsullar öz təbiətinə uyğun olan prinsiplər əsasında bölüşdürülməlidir. Bazarlar malları ödəmə qabiliyyətinə görə bölüşdürür, lakin səhiyyə, yaşayış, təhsil, ərzaq və digər insan ehtiyacları əsas insan ehtiyacları olduğundan, ödəmə qabiliyyətinə görə deyil, ehtiyac olduğu üçün bölüşdürülməlidir.
Ə gər bazarlar digər prinsiplərə nisbətən insan tələbatlarını ödəməkdə yaxşı fəaliyyət göstərirsə, yəni insanlar bazar iqtisadiyyatında sosializmdə olduğundan daha yüksək həyat standartlarına malikdirlərsə, bu o deməkdir ki, bazarın yerləşdirmə mexanizmi insan ehtiyaclarının ödənməsi sahəsində yaxşı fəaliyyət göstərir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, yoxsulların gəliri azad bazarlar inkişaf etdikcə, sürətlə artır, bu da onu göstərir ki, yoxsullar öz ehtiyaclarını ödəmək üçün daha çox resurslara malik olurlar. (Təbii ki, bütün ehtiyaclar gəlirlə birbaşa bağlı deyil; həqiqi dostluq və məhəbbət, əlbəttə ki, bura aid olunmur. Lakin onların məcburi mexanizmlər vasitəsilə “bərabər” bölüşdürüldüyünü və ya belə mexanizmlər vasitəsilə bölüşdürülə bilməsini düşünmək üçün heç bir əsas yoxdur.)
Bundan başqa, “ehtiyac” anlayışının vurğulanması bir qədər geniş xarakterli iddia olduğundan, həmçinin “qabiliyyət” sözü də belədir, ödəməyə hazırlığı hesablamaq daha asandır. nsanlar məhsul və xidmətlər üçün pullarını təklif edəndə, onlar həmin şeyləri o 15 biri məhsul və xidmətlərə nisbətən necə dəyərləndirdikləri haqqında məlumat vermiş olurlar. Təhsil və səhiyyədən daha əhəmiyyətli ehtiyac sayılan ərzaq bazarlar vasitəsilə çox effektiv surətdə təchiz edilir. Əslində, özəl mülkiyyətin məhv edildiyi və bazar bölgüsünün dövlət bölgüsü ilə əvəz olunduğu ölkələrdə nəticə aclıq və hətta kannibalizm olmuşdur. Bazarlar ən əsas ehtiyaclar da daxil olmaqla, insan tələbatlarını digər mexanizmlərdən daha effektiv surətdə ödəməyə qadirdir.
Tələbatların ödənməsi məhdud resursların işlənməsini tələb edir, yəni onların yerləşdirilməsi üçün seçimlər aparılmalıdır. Bazarların fəaliyyətinə imkan verilməyən yerlərdə məhdud resursları bölüşdürmək üçün bürokratik yerləşdirmə, siyasi gərginlik, hakim partiyaya üzvlük, əsas güc mərkəzlərinə yaxınlıq, rüşvət və korrupsiya kimi digər sistem və kriteriyalardan istifadə olunur. Bu kriteriyaların bazar kriteriyalarından yaxşı olduğunu və bərabərlik yaratdığını düşünmək çətindir, belə ki, təcrübə tam əksini sübut etmişdir.
14. Bazarlar təbii seçim prinsipi üzərində bərqərar olur Cəngəllik qanunu “diş və caynağın qırmızı” olmasını ifadə etdiyi kimi, bazar qanunu da təbii seçim ifadə edir. Bazar standartlarına uyğun olmayanlar yolun kənarında yıxılır və təpiklər altında tapdanır.
Yaşayış sistemləri və insanların sosial qarşılıqlı əlaqələri haqqında tədqiqatlarda, təkamül prinsipləri tərəfdarları öz çağırışlarında hər bir hal üçün nəyin sağ qaldığını göstərmədikdə, onların “təbii seçim” kimi çağırışları dolaşıqlıq yaradır.. Biologiya nöqteyi-nəzərindən, bu, fərdi heyvan və onun özünü yenidən yaratmaq qabiliyyətidir. Bərk qaçmağı bacarmayan dovşanı şir yeyir və dovşan artıq bala verə bilmir. Bərk qaça bilən dovşanlar isə yenidən doğub törəyəcəklər. ctimai təkamülə gəldikdə isə, sağ qalma predmeti tamam fərqlidir; bu, fərdi insan deyil, ictimai əlaqənin formasıdır, yəni təkamül mübarizəsində “seçilmiş” adət, təsisat, yaxud firmadır. Hər hansı kommersiya firması biznes fəaliyyətindən qalarsa, o “ölür”, yəni ictimai əməkdaşlığın bir forması “ölür”. Lakin bu hələ o demək deyil ki, bu firmanı yaradan insanlar da - investor, sahibkar, menecer, işçilər və digərləri də “ölür”lər. Əməkdaşlığın ən qeyri-effektiv forması nisbətən effektiv forma ilə əvəz olunur. Bazar rəqabəti cəngəllik rəqabətindən kəskin fərqlənir. Cəngəllikdə heyvanlar bir-birini yemək və ya əvəz etmək üçün rəqabət aparır. Bazarlarda isə sahibkarlar və firmalar istehlakçılar və digər sahibkarlar və firmalar ilə ə məkdaşlıq hüququ qazanmaq üstündə bir-birilə rəqabət aparırlar. Bazar rəqabəti yaşamaq imkanı əldə etmək üçün deyil, əməkdaşlıq imkanları uğrunda aparılan rəqabətdir.
15. Bazarlar incəsənət və mədəniyyəti korlayır ncəsənət və mədəniyyət insan qəlbinin yüksək elementlərinə cavab hissidir və buna görə pomidor, yaxud köynək düyməsi kimi alınıb- satıla bilməz. ncəsənəti bazarın öhdəsinə buraxmaq dini bazarın öhdəsinə buraxmaq kimidir, yəni dində olduğu kimi incəsənətə xas olan ehtirama xəyanət etməyə bərabərdir. Bundan əlavə, incəsənət və mədəniyyət Yüklə 253,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|