P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya
Yüklə 25,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
| D i q q a t.
Y u q o rid a k o 'rsa tilg a n psixik ja ra y o n la rn in g h am m a si o d a m d a d iq q a t m avjud b o 'lg a n d a g in a yuzaga ch iq ad i. D iqqat — o n g im iz -
ning o ‘z im iz idrok e ta y o tg a n , ta s a w u r q ilay o tg an , fik r y u ritila y o tg a n va ay ta y o tg a n n arsam izg a q a ra tish , b ir n u q ta g a to 'p la s h d e m a k d ir. D iq q at o ‘ziga xos alo h id a bilish ja ra y o n i em a s, balki bilish ja ra y o n la rn in g faol b o rish i va sifatli boMishi u c h u n z a ru rd ir, xolos. B a’zi p sixologlar (m a sa la n , G .A .F o rtu n a to v ) d iq q a tn i psixik h o la tla r- ga q o ‘sh a d ila r. A m m o , d iq q a t o n g fao llig in in g o ‘ziga xos a lo h id a b ir k o ‘rin ish i ekanligini k e y in ro q yaqqol an g lan ilad i. S h u sababli d iq q a tn i iro d a sohasiga h a m q o ‘shish m u m k in . O d a m n in g id ro k q ila y o tg a n , ta s a w u r e tay o tg an , fik r y u ritay o tg an n a r- sasiga va qilay o tg an ishiga n isb a ta n k o ‘nglidan k ech a y o tg an h a r xil y o - q im li va yoqim siz, xush yoki no x u sh tu y g ‘u la r e m o tsio n a l so h ag a (yoki hissiyot sohasiga) kiradi. Biz d ilim izd a xush yoki n o x u sh tu y g ‘u n i, d o ‘stlik, v atan g a m u h a b b a t - n i, u ru sh olovini y o q u v ch ilarg a q arsh i g ‘azab n i his q ilam iz. O d a m n in g e m o tsio n a l tu y g 'u la ri d o im o u n in g ehtiyoj va m a n faatlari b ilan bogMiq boMadi. O d a m n in g idrok q ila y o tg a n , ta s a w u r e ta y o tg an va fikr y u rita y o t g an narsasiga va q ilay o tg an ishiga ijobiy yoki salbiy m u n o sa b a ti hissiy o td a o ‘z ifo d asin i to p ad i. E m o tsiy alar h a m ja ra y o n , h a m h o lat boMadi. P sixik fa o liy a tn in g y u k sa k k o 'r in is h i, y a ’ni n iy a tim iz g a (o ld in d a n o ‘y la g a n m a q sa d im iz g a ) y e tm o q u c h u n shu m a q sa d g a e ris h is h yoM lari va v o s ita la rin i q a m ra b o lib , s h u n in g d e k , u c h ra y d ig a n q iy in c h ilik la rn i b a r ta r a f q ilish d a g ‘a y rat k o ‘rsatib q ilin a d ig a n fa o liy a t iro d a so h a sig a k ira d i. Ixtiyoriy (iroda b ilan boM adigan) faoliyatni ixtiyorsiz (iro d ad an tash q ari boM adigan) fao liy atd an a jratish kerak. Ixtiyorsiz faoliyat h a y o tim iz d a n ta sh q a ri va an g lab , bilib g‘a y ra t k o 'rs a tm a s d a n tu rib yuzaga ch iq ad i. Ix ti yoriy va ixtiyorsiz faoliyat d iq q a t- e ’tib o rd a va ish -h a ra k a td a k o 'rin a d i. S hu sababli ixtiyorsiz d iq q a t b ilan ixtiyoriy d iq q a t, ixtiyorsiz h a ra k a tla r b ilan ixtiyoriy (iro d a b ilan boM adigan) h a ra k a tla r farq qilinadi. Psixologik h o d isalar subyektiv k ec h in m alar aks etiladigan narsa va h o - d isalarn in g m iyam izdagi obrazlari shaklida ro ‘y beradi. A m m o , b a rc h a su b yektiv psixik h o d isalar sirtda, o rg an izm im iz n in g xilm a-xil o'zg arish va h ara- k atida: m im ika, im o -ish o ra, n u tq p a n to m im ik a d a o 'z ifodasini topadi. O d a m n in g psixik h ay o ti o rg a n iz m h a ra k a tla rid a o 'z ifodasini to p a d i, shu h a ra k a tla r yig 'in d isi esa x u lq -a tv o r deb ataladi. Psixika b ir b u tu n yaxlit b ir n arsad ir. P sixikaning b u birligi va yaxlitli- giga sab ab a w a lo sh u k i, bosh m iya faoliyati b ir b u tu n va yaxlitdir. Psixik h a y o tn in g h a m m a to m o n la ri: aql, his va iro d a shaxsning fao li y a tid a n a m o y o n b o 'la d i. S h ax s o la m n i biladi, shaxs tu rli hislarni d ild an k e c h ira d i va shu shaxs is h -h a ra k a t q iladi.
Psixik faoliyatning b a rc h a ayrim tu rlari yagona o n g funksiyasi — shaxs n in g funksiyasidir. P sixologlarning k o ‘pchiligi
Yüklə 25,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|