O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)

Yakunlarni chiqaramiz!
► 
Ularning hududi bugungi kundagi O‘zbekistondan tashqari, Qirg‘iziston, 
Qozog‘iston, Tojikiston va Turkmaniston yerlarining bir qismini ham 
o‘z ichiga olgan. 
► 
Buxoro amirligi: 40 ta beklik – 2 mln aholi.
Xiva xonligi: 18 ta beklik, 2 ta noiblik – 800 ming aholi.
Qo‘qon xonligi: 15 ta beklik – 3 mln aholi.
Savol va topshiriqlar
1.
Xaritadan XIX asr o‘rtalarida Buxoro amirligi, Xiva va Qo‘qon xon
-
liklari hududini chegaralab be ring.
2.
XIX asr o‘rtalarida xonliklar aholisi haqida gapirib bering.
3.
6-betdagi xaritadan foydalanib, quyidagi jadvalni to‘ldiring. Xonliklarga 
tegishli hududlarni ajratib yozing. 
Buxoro amirligi
Xiva xonligi
Qo‘qon xonligi
O‘rta Osiyo davlat-
larining aholisi
http://eduportal.uz

---

8
Xiva xonligining 
davlat boshqaruvi
2-§. XIX ASR O‘RTAlARIDA O‘ZBEK XONlIKlARINING
mA’mURIy BOShQARUV TIZImI
Buxoro amirligida oliy hukmdor 
amir
hisoblanib, 
unin g hokimiyati avloddan avlodga meros tarzda 
o‘t gan. 
a
mirlikni 
mang‘itlar sulolasiga
mansub 
chek lanmagan hokimiyatga ega bo‘lgan hukm dorlar 
boshqargan.
Buxoro shahri amirlikning ma’muriy markazi edi. Amirlikda ijro ho
-
kimiyati bosh vazir – 
qo‘shbegi
qo‘lida bo‘lgan. Viloyat va tuman ho
-
kimlari qo‘shbegi tavsiyasi bilan tayinlangan. Moliya va xazina ishlari, 
soliqlar to‘planishi kabi sohalarni 
devonbegi 
idora qilgan. 
Devonbegi
ga 
tashqi aloqalarni yuritish ham yuklatilgan. Unga amirlik hujjatlarini yu
-
ritishga mas’ul 
mirzaboshi
bo‘ysungan. Amirlikda soliqlarni o‘z vaqtida 
yig‘ish va ularni hisobga olib borishga javobgar kishi 
mushrif
hisoblan
-
gan. 
Dodxoh
lavozimini egallab turgan shaxs 
xalqning shikoyatlari bilan shug‘ullangan. 
Oliy hukmdor farmonlarini 
parvonachi 
e’lon 
qilgan. Shariat qoidalari va qonunlar ijrosi, 
sud ishlarini nazorat qi lishni 
shayxul islom 
bajargan. Shayxulislomga bo‘ysungan 
muftiy
diniy-huquqiy masalalar bilan 
muhtasiblar
esa shariat qoidalari ning bajarilishi va amal 
qilinishi masalalari bilan shug‘ullangan. Bu xoro amirligida sud boshlig‘i 
qozikalon,
raiskalon
hisoblangan. Vaqf ishlari va mulklari bilan 
sadr 
shug‘ullangan. Amir qarorgohi hisoblangan arkda taxt vorisi – valiahd 
tarbiyasi bilan 
otaliq 
mashg‘ul bo‘lgan. 
To‘pchiboshi
amir qo‘shinlarining 
bosh qo‘mondoni bo‘lgan. Amirlikning shaharlarida tinchlik va tartibni 
saqlashga amir soqchilari boshlig‘i – 
mirshabboshi
mas’ul hisob langan.
 
Ko‘kaldosh
mamlakat xavfsizligi, amirning yaqinlari, do‘stlari va dush-
manlari to‘g‘risida ma’lumotlar to‘plash bilan shug‘ullangan. Bu xoro 
amirligida davlat boshqa ruvi, moliya, sud, mirshablik va harbiy ishlar 
amirning qarindoshlari, o‘ziga yaqin odamlar tomonidan boshqarilgan. Ular 
o‘z faoliyatlarini bajarishda katta huquq va imtiyozlarga ega bo‘lganlar.
Xiva xonligi 
qo‘ng‘irotlar sulolasi
tomonidan 
boshqarilib, uning oliy hukmdori
xon
hisob-
langan. U cheklanmagan ma’muriy, harbiy ho
-