O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus



Yüklə 127,12 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/6
tarix30.12.2023
ölçüsü127,12 Kb.
#166686
  1   2   3   4   5   6
Kitob 5837 uzsmart.uz



O’ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI 
OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA'LIM VAZIRLIGI 
QARSHI MUHANDISLIK – 
IQTISODIYOT INSTITUTI 
“ENERGETIKA” fakultеti
“ENERGETIKA (ISSIQLIK 
ENERGETIKA)” ta’lim yo’nalishi 
 
 

NOANA’NAVIY ENERGIYA 
MANBALARI” fanidan 
 
 
MAVZU:
TERMOTRANSFORMATORLAR 
 
 
 
 
Bajardi:
“IE” yo’nalishi 3- kurs
326-guruh R.Suyunov 
Tеkshirdi: G’.Ro’ziqulov
 
 
Qarshi 2015 y 
 


REJA 
1. Sovuk olishning nazariy asoslari 
2. Sovuk eltgichlarning fizik xossalari. 
3. Xavoli sovitish kurilmasi 
4. Issiklik nasosining ishlash prinsipi. 
Sovuk olishning nazariy asoslari 
Jismlarni atrrf muxit temperaturasidan past temperaturagacha sovitish teskari issiklik 
sikli bо‘yicha ishlaydigan sovitish kurilmalari yordamida amalga oshiriladi. Sikish ishi 
kengaytish ishidan ortik bо‘lgan va keltirilgan ish xisobidan issiklik past temperaturali 
manbadan yukori temperaturali manbaga uzatiladigan sikl teskari sikl deb atalishini 
eslatib о‘tamiz. Past temperaturalar turli usullar bilan xosil kilinadi. Ba’zi moddalar 
fazaviy о‘tish (erish, buglanish, sublimatsiya) paytida past temperaturalarda xam kо‘p 
mikdorda issiklik yutadi. Bu esa ulardan sovuk olish uchun foydalanish imkonini beradi. 
Muzni eritish usulidan, 10 
0
S temperaturalarda sovitishda foydalaniladi. Yana xam 
pastrok temperaturalar olish uchun muz yoki korga tuz kо‘shiladi. Masalan, muz bilan 
natriy xlor aralashmasi (21,2 °S gacha) va muz bilan kalsiy xlor aralashmasi ( 55 
O

gacha) sovitish uchun keng kо‘llanilmokda. Ma’lumki, bug xosil bо‘lishi jarayoni 
suyuklikka issiklik keltirilganda rо‘y beradi. 
Sovitish uchun atmosfera bosimida kaynash temperaturasi va bug xosil kilish 
issikligi yukori bо‘lgan suyukliklardan foydalaniladi. Suyuklikning buglanish jarayoni 
bugli sovitshp mashivalarida keng kо‘llaniladi. 
Moddalarni kattik xolatdan suyuk xolatga о‘tmasdan gaz xolatiga о‘tishi 
sublimatsiya deyiladi. 
Sovitish uchun sublimatsiyalanadigan kattik SO
2
yoki "kuruk muz" kullaniladi. 
Kuruk muzning sublimatsiya temperaturasi Rat da 78,9 °S ga teng. Ma’lumki, sikilgan 
gaz izobarik kengayganda uning temperaturasi pasayadi, chuiki tashki ish ichki 
energiyaning kamayishi xisobiga bajariladi. Bunday past temperaturalar olish usuli 
xavoli sovitish mashinalarida kо‘llaniladi. 
Real gazlar drossellanganda temperaturasi pasayadi (Joul Tomson effekti). 
Ushbu usul xam past temperaturalar olishda.keng kо‘llanilib kelmokda. 
Yukorida keltirilgan usullardan tashkari fransuz muxandisi ixtiro kilgan "uyurmali 
ta’sir" va Peltye ixtiro kilgan termoelektrik sovshish usullari sovitash texnikasida 
kullanilib
 
kelinmokda. 
Sovitish kurilmalarida ish jismi sifatida oson kaynaydigan suyukliklar: ammiak, 
freon, karbonat angidrid, sulfat angadrid va boshkalar ishlatiladi. Ular sovuk elitgichlar 
deyiladi. Sovuk eltgichlarga kо‘yiladigan talablar tо‘rt guruxga bо‘linadi: termodinamik, 
fizik kimyoviy, fiziologik va iktisodiy. 
Termodinamik talablar. Sovuk eliltichning sovitish unumdorligi katga bо‘lishi, bug 
xosil kilish issikligi yukrri bо‘lshpi, kotish temperaturasi past, kritik temperaturasi yukori 
bо‘lishi kerak. 


Fizik kimyoviy talablar. Sovuk elitgichlagr suvda va yogda erishi lozim, metall 
bilan reaksiyaga kirishmasligi, parchalanmasligi kerak. 
Fiziologik talablar. Sovuk elitgichlar zaxarli bо‘lmasligi, nafasni kismasligi lozim. 
Iktisodiy talablar. Sovuk elitgichlar arzon va tankis bо‘lmasligi lozim. 
Yukoridagi talablarga xar tomonlama javob bera oladigan sovuk elitgichlar 
bugungi kunda topilgani yо‘k. Shuning uchun sovuk elitgichlar vazifasiga, ishlash 
sharoitiga va tuzilishiga karab tanlanadi. 
Eng kо‘p ishlatiladigan sovuk elitgichlar ammiak va freonlardir. Ammiak NH
3
yaxshi sovuk elitgichlari katoriga kiradi. t=20 °S da ammiakning tо‘yyngan bugi 
bosimi 857 kPa ni tashkil etadi, atmosfera bosimida esa 34 
0
S ga teng tо‘yinish 
temperaturasi mos keladi. Ammiakning bug xosil kilish issikligi ancha katga. 
Ammiakning bu sifatlari sanoat sovitish mashinalarida ishlatiladigan sovuk elitgichlar 
ichida uni birinchi о‘ringa kо‘yadi. Ammiakning zaxarliligi uning asosiy kamchiligi 
bо‘lganligidan turmushda ishlatiladigan sovitish mashinalarida ishlatilmaydi.
Sovuk elitgichlari sifatida freonlar eng oddiy tо‘yingan uglevodorodlarning 
(asosan metanning) ftor xlorli xosilalari borgan sari kо‘p ishlatilmokda. Freonlarning 
boshka sovuk elitgichlaridan farki shuki, ular kimyoviy turgun, zaxarsiz bо‘lib 
(t<200 °S da), barcha metallarga nisbatan inertdir. Freonlar ichida eng kо‘p tarkalgani 
freon 12 bо‘lib, undan о‘y rо‘zgor sovitgichlarida foydalaniladi. Freon 12 о‘zini texnik 
xossalari jixatidan ammiakka о‘xshaydi. Lekin uni bug xosil kilish issikligi 
ammiaknikidan kichikrok. 
Atmosfera bosimida freon 12 t = 29,8 °S da kaynaydi. 
Ba’zi sovuk elitgachlarning fizik xossadari 17ljadvalda keltirilgan. 

Yüklə 127,12 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə