O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti

2.Boshqaruv tamoyillari klassifikatsiyasi 
Mehmonxonalarda xodimlarni tanlashda axborot manbalari o‗z navbatida 
tamoyil yoki prinsipdan foydalanishni taqozo qiladi. Avvalo, mehmonxonalarni 
boshqarishda tamoyil prinsip sifatida xatti-harakat yoki faoliyatning asosiy qoidasi 
va rahbar g‗oyasi ma‘nolarini bildiradi.
Prinsip yoki tamoyilda menejmentning obyekti va subyekti o‗rtasidagi obyektiv, 
muhim, takrorlanadigan, nisbiy, turgun, aniq, muayyanlik va mohiyat bilan umumiy 
bog‗lanish va aloqadorlik o‗z ifodasini topadi. Bu umumiy bog‗lanish va 
aloqadorliklar ma‘lum shart-sharoitlarda voqealar rivojining yo‗nalishi va 
xususiyatini belgilab beradi. 
Bundan ko‗rinib turibdiki, mehmonxonalarni boshqarishda menejmentning 
qonun-qoidalari va tamoyillari faqat hamma uchun majburiy bo‗lgan norma, qoida, 
rasm-rusum, moyilliklar orqali ta‘riflanishi va ifodalanishi mumkin. Shularni o‗z 
ichiga olgan mehmonxonalarni boshqarishda menejmentning tamoyillari ishlab 
chiqilgan hamda quyidagicha qo‗llaniladi: 
 
Mehmonxonalarni boshqarishda qo„llaniladigan menejmentning 
tamoyillari 

№ 
Prinsiplar 
Izoh 
1
. 
Demokratiyalas
h 
Ishlarni ommani boshqarishga keng ko‗lamda jalb qilish, 
kengash va maslahatlar orqali ishning bajarilishini talab 
qiladi. 
2
. 
Ierarxiya 
Boshqarishning pog‗onaligiga asoslanadi. Bu bir tomondan, 
markaziy, ikkinchi tomondan esa hududiy darajasidagi davlat 
hokimiyati hamda boshqaruv organlarining vazifalarini aniq 
belgilanishini talab qiladi
3
. 
Rejalashtirish 
Boshqarish bo‗g‗inlari o‗rtasidagi taraqqiyot nisbatlarini 
aniqlaydi, shartnomalarning bajarilishini tashkil qiladi va 
nazorat qiladi. 
4
. 
Yakkahokimlik 
Boshqarish tayinlangan menejer tomonidan bajarilib, unga 
boshqariladigan obyekt, uning mol-mulki, pul mablag‗lari 
ishonib toshiriladi.

---


23 
5
. 
Ilmiylik 
Menejerlardan chuqur bilimni, o‗z sohasi bo‗yicha iqtisod, 
mantiq, ruhiyat, matematika, chet tili, texnologiya kabi 
fanlarni yaxshi bilishni talab qiladi.
6
. 
Qayta aloqalar 
Topshiriqni berishda "tushundinglarmi?" deb so‗rash etarli 
emas. Bunday savolga javobgar shaxsdan tasdiqlovchi 
javobni, topshiriqni to‗g‗ri tushunganligini so‗rash kerak. 
7
. 
Javobgarlik 
Bu eng avvalo, boshqaruvchilarning javobgarligini nazarda 
tutadi. Bajaruvchanlik madaniyati past, mas‘uliyatsiz rahbar 
korxona va xodimlarning sho‗ri. Menejer uchun huquqiy 
javobgarlik o‗ta yuqori bo‗lishi kerak. 
Demak, mehmonxonalardagi boshqaruv faoliyati shuningdek, ma‘lum bir 
tamoyillar asosida amalga oshiriladi. Bu tamoyillar birinchidan, ishlab chiqarish 
qatnashchilari orasidagi kelishuvlarni o‗rnatsa, ikkinchidan, yuzaga kelishi mumkin 
bo‗lgan xatolarning oldini oladi hamda boshqaruv mehnatining samaradorligini 
oshiradi. Shundan kelib chiqib, mehmonxonani boshqarishning umumiy tamoyillari 
quyidagi boshqaruv tamoyillari asosida guruhlanadi: 
-qo‗llanuvchanlik; 
-tizimli; 
-ko‗p faoliyatlilik; 
-integratsiya; 
-baholashga mo‗ljallash. 
Shuningdek, zamonaviy fan va menejment amaliyoti mehmonxonalarni 
boshqarishning quyidagi tamoyillarini eng asosiylari sifatida qabul qiladi: 
-ilmiylik; 
-tizimlilik va komplekslik; 
-yakka boshqaruv va kollegiallik; 
-tartib va adolat; 
-xodimlarni moddiy va ma‘naviy rag‗batlantirish; 
-tejamkorlik va samaradorlik; 
-tashabbuskorlik va korporativ ruhiyat; 
-vakolat va majburiyat.