O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot fanidan ma’ruzalar matni toshkent – 2013

2 – MAVZU: BOZOR MEXANIZMI VA UNING ELEMENTLARI: 

TALAB, TAKLIF VA NARX MUVOZANATI 

Darsning o’quv maqsadi:

Talabalarda bozor mexanizmi va uning elementlari, bozordagi talab, talab 

qonuni, bozordagi taklif, talab va taklif muvozanati haqida bilim va ko‘nikmalarni 

shakllantirishdan iborat.

Tushunchalar va tayanch iboralar

Bozor mexanizmi, talab, taklif, talab xajmi, taklif xajmi, talab qonuni, taklif 

qonuni, individual talab, bozor talabi, talab egri chizig‘i, talab funksiyasi, 

muvozanatlashgan narx, muvozanatlashgan xajm, bozor taklifi, taklif egri chizig‘i, 

taklif funksiyasi, muvozanat modeli. 

Asosiy savollar 
1.

Bozor mexanizmi va uning elementlari

2.

Bozordagi talab. Talab qonuni.

3.

Bozordagi taklif.

4.

Talab va taklif muvozanati.

---

1. Bozor mexanizmi va uning elementlari 

Bozor – alohida, mustaqil qaror qabul qiluvchi xo‘jalik yurituvchi
sub’ektlar hamda sotuvchi va xaridorlar o‘rtasidagi o‘ziga xos shakldagi 
munosabatlar yig‘indisidir.
Iqtisodiy resurslar cheklanganligini inobatga olib ishlab chiqarishni 
kengaytirish mumkinmi ? Ha.
Bozor iqtisodiyoti va uni tavsiflash fundamental nima, qanday, kim uchun 
va qachon ishlab chiqarish kerak degan masalalar turli iqtisodiy tizimlarda turlicha
xal qilinadi.
Turli tizimlarni tasniflash ikki mezonga asoslanadi :
-
ishlab chiqarish sohasida ustuvor bo‘lgan mulkchilik shakliga qarab; 

-
iqtisodiy faoliyatni boshqarish va nazorat qilish usuliga qarab 

quyidagi iqtisodiy tizimlarga ajratish mumkin: