O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim,fan va innovatsiyalar vazirligi toshkent moliya instituti

Social Media Marketing [SMM] – bu ingliz tilidan ijtimoiy media marketing bo’lib, Internet marketingning bir turi deb hisoblanadi. Uning asosiy maqsadi ijtimoiy tarmoqlardan mijozlarni mahsulot va xizmatlaringizga jalb etish

1-rasm.³ Zamonaviy marketing uchun ko’p foydalanilgan ijtimoiy tarmoqlar
Yuqoridagi diagramma zamonaviy marketingda ko’p qo’llanilgan ijtimoiy tarmoqlar bo’lib , undagi ma’lumotlar 2022-yildagi manbalarga tayangan. Usbu 1-rasmda SMM foydalanuvchilarining eng ko’p qismi Facebook ijtimoiy tarmog’iga tegishli bo’lib ularning soni 2,7 mlrdni tashkil etadi. Ikkinchi ko’p foydalanuvchisiga ega bo’lgan ko’rsatkich You Tubega tegishli, 2,3 mlrddir. Instagram uchun esa foydalanuvchilar soni 1.07 mlrdni tashkil etadi. Telegram va Tik Tok ijtimoiy tarmoqlari uchun 550 va 732 mln ni ko’rsatib turibdi
SMM nima deb so’ralganda – bu o’z brendingizni tanitish, sotuv hajmini ko’paytirish va veb-sayt trafikini oshirish maqsadlari ham tushuniladi. SMM haqida ma’lumot berayotganda sizning tarmoqdagi profilingizda kontent yaratish, obunachilaringiz bilan muloqot qilish va ularni jalb etish va ijtimoiy media (Instagram, Telegramda) reklama berishlarlarni o’z ichiga oladi. SMM marketing nima uchun rivojlanib borayotganining asosiy sababi bu foydalanuvchilar soni kundan kunfa o’sib borayotgani. Marketing Sherpa statistik ma’lumotlariga ko’ra, 18 yoshdan 34 yoshgacha bo’lgan odamlarning 95%-iga mahsulot brendini kuzatish va u bilan aloqa qilishda SMM media usuli eng qulayi deb hisoblashdi. SMM mutaxassis lavozimiga katta talab borligining sababi ham shu: deyarli har bir kompaniya SMM xizmatini ishlatadi. Hattoki ko’pgina brendlar uchun bu online savdoda yagona reklama usuli ham.

2. 
   Iqtisodiyotda marketingni vazifalari
   

Marketing iqtisodiyotda quyidagi 8 ta muhim vazifani bajaradi:
1. Mahsulotni ishlab chiqish: Marketing yangi mahsulotlarni ishlab chiqish va mavjudlarini yaxshilash uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan iste'molchilarning ehtiyojlari va afzalliklarini aniqlashga yordam beradi.
Marketing tadqiqotlari iste'molchilar mahsulotdan nimani qidirayotgani, jumladan xususiyatlar, dizayn, qadoqlash va narx haqida qimmatli ma'lumotlarni taqdim etishi mumkin. Ushbu ma'lumotlardan ushbu ehtiyoj va imtiyozlarga javob beradigan yangi mahsulotlarni ishlab chiqishda foydalanish mumkin. Marketing shuningdek, iste'molchilarning talablarini qondirish uchun mavjud mahsulotlarni yaxshilash yoki yangilashga muhtoj bo'lgan sohalarni aniqlashga yordam beradi. Mahsulotlarni ishlab chiqishda marketingni jalb qilish orqali kompaniyalar bozorda muvaffaqiyatli bo'lish ehtimoli yuqori bo'lgan mahsulotlarni yaratishga ishonch hosil qilishlari mumkin.
2. Narxni aniqlash: Marketing bozor talabi, raqobat va ishlab chiqarish xarajatlari asosida mahsulot yoki xizmat uchun maqbul narxni aniqlashga yordam beradi.
Marketingda narxni aniqlash deganda mahsulot yoki xizmat narxini belgilash jarayoni tushuniladi. Bu ishlab chiqarish xarajatlari, raqobat, maqsadli bozor va iste'mol talabi kabi turli omillarni hisobga olishni o'z ichiga oladi. Tanlangan narx strategiyasi biznesning muvaffaqiyatiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin, chunki u savdo daromadlari va rentabelligiga bevosita ta'sir qiladi. Marketologlar foydalanishi mumkin bo'lgan bir nechta narxlash strategiyalari mavjud, jumladan, xarajat-plyus narxlash, qiymatga asoslangan narxlash, kirish narxlari va skimming narxlari. Oxir oqibat, maqsad raqobatbardosh bo'lib, mijozlar uchun jozibador bo'lgan holda foydani maksimal darajada oshiradigan narxni topishdir.
3. Rag'batlantirish: Marketing mahsulot va xizmatlarni reklama, sotishni rag'batlantirish, jamoatchilik bilan aloqalar va boshqa aloqa kanallari orqali iste'molchilarning xabardorligi va savdosini oshirish uchun targ'ib qiladi.
Rag'batlantirish marketingi - bu turli xil reklama tadbirlari orqali mahsulot yoki xizmatni ilgari surish va ommalashtirishga qaratilgan marketing strategiyasining bir turi. Rag'batlantiruvchi marketingning maqsadi mijozlar xabardorligini oshirish, qiziqish uyg'otish va pirovardida savdoni oshirishdir. Keng tarqalgan reklama tadbirlari orasida reklama, sotishni rag'batlantirish, shaxsiy sotish, jamoatchilik bilan aloqalar, to'g'ridan-to'g'ri marketing va tadbirlar marketingi kiradi. Reklama marketingi yangi mahsulot yoki xizmatlarni joriy etish, brendning tan olinishini oshirish va mavjud mijozlardan takroriy xaridlarni rag'batlantirish uchun ishlatilishi mumkin. Bu umumiy marketing aralashmasining muhim tarkibiy qismi bo'lib, kerakli natijalarga erishish uchun samarali rejalashtirish va amalga oshirishni talab qiladi.
4. Tarqatish: Marketing ulgurji sotuvchilar, chakana sotuvchilar va onlayn savdo platformalari kabi tarqatish kanallarini boshqarish orqali mahsulotlarni kerakli vaqtda kerakli joyda topishga yordam beradi.
Tarqatish marketingi - bu mahsulot yoki xizmatlarni tarqatishning turli kanallari orqali ilgari surish va sotish jarayoni. Bu mahsulot yoki xizmatlar mijozlarga kerakli joyda, kerakli vaqtda va kerakli miqdorda taqdim etilishini ta'minlash uchun strategiyalarni ishlab chiqishni o'z ichiga oladi. Tarqatish kanallari ulgurji sotuvchilar, chakana sotuvchilar, elektron tijorat platformalari, agentlar va brokerlarni o'z ichiga olishi mumkin. Distribyutorlik marketingining maqsadi mahsulot yoki xizmatlarga bir nechta kanallar orqali osongina kirishni ta'minlash orqali mijozlar uchun uzluksiz tajriba yaratishdir. Tarqatish marketingi bozorni o'rganish, mahsulotni joylashtirish, narx strategiyasi, reklama va boshqa aloqa kanallari orqali ilgari surish, logistika boshqaruvi va mijozlarga xizmat ko'rsatish kabi faoliyatni o'z ichiga oladi. Bu mijozlarning ehtiyojlari va afzalliklarini chuqur tushunishni, shuningdek, mavjud bo'lgan turli tarqatish kanallarini bilishni talab qiladi. Samarali tarqatish marketingi korxonalarga yangi mijozlarni jalb qilish, sotish va daromadlarni oshirish va brend xabardorligini oshirishga yordam beradi. Turli xil tarqatish kanallaridan strategik foydalanish orqali korxonalar o'z mijozlariga qulaylik va qiymat taqdim etgan holda yangi bozorlarga chiqish imkoniyatlarini kengaytirishlari mumkin.
5. Brendlash: Marketing doimiy xabarlar, dizayn va mijozlar tajribasi orqali kuchli brend identifikatorini yaratish orqali brend tan olinishi va sodiqligini shakllantirishga yordam beradi.
6. Bozor tadqiqoti: Marketing marketing strategiyalari haqida ma'lumot berish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan iste'molchilarning xatti-harakatlari, afzalliklari va tendentsiyalari haqida ma'lumot to'plash uchun bozor tadqiqotini o'tkazadi.
7. Mijozlar bilan aloqalarni boshqarish (CRM): Marketing mijozlarning ehtiyojlarini tushunish va shaxsiy tajribani taqdim etish orqali ular bilan uzoq muddatli munosabatlarni o'rnatish uchun CRM vositalari va usullaridan foydalanadi.
Mijozlar bilan munosabatlarni boshqarish (CRM) marketingi mijozlar bilan mustahkam aloqalarni o'rnatish va qo'llab-quvvatlashga qaratilgan strategik yondashuvdir. Bu mijozlarning xatti-harakatlari, afzalliklari va ehtiyojlarini tushunish uchun ma'lumotlar va texnologiyalardan foydalanishni va ushbu ehtiyojlarni qondirish uchun marketing harakatlarini moslashtirishni o'z ichiga oladi.
CRM marketingi odatda quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1. Mijoz ma'lumotlarini to'plash: Bu demografik ma'lumotlar, xaridlar tarixi, veb-sayt xatti-harakatlari, ijtimoiy media o'zaro ta'siri va boshqalarni o'z ichiga olishi mumkin.
2. Mijoz ma'lumotlarini tahlil qilish: mijozlar ma'lumotlarini tahlil qilish orqali korxonalar o'zlarining xatti-harakatlari va afzalliklari haqida tushunchaga ega bo'lishlari mumkin. Bu ularga marketing kampaniyalarini yaxshilash uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan naqsh va tendentsiyalarni aniqlashga yordam beradi.
3. Marketing sa'y-harakatlarini shaxsiylashtirish: mijozlar ma'lumotlarini tahlil qilish natijasida olingan ma'lumotlardan foydalangan holda, korxonalar individual mijozlarni yaxshiroq yo'naltirish uchun marketing harakatlarini shaxsiylashtirishi mumkin. Bu shaxsiylashtirilgan elektron pochta kampaniyalari, maqsadli ijtimoiy media reklamalari yoki moslashtirilgan mahsulot tavsiyalarini o'z ichiga olishi mumkin.
4. O'zaro munosabatlarni o'rnatish: CRM marketingi vaqt o'tishi bilan mijozlar bilan mustahkam aloqalar o'rnatishdan iborat. Bu fikr-mulohazalarni tinglash, so'rovlarga tez va samarali javob berish va mijozlarga ajoyib xizmat ko'rsatishni anglatadi. Umuman olganda, CRM marketingi korxonalarga o'z mijozlari uchun ko'proq moslashtirilgan tajriba yaratishga yordam beradi, shu bilan birga mijozlarning sodiqligi va saqlanishini yaxshilaydi.
8. Savdoni boshqarish: Marketing marketing maqsadlariga mos keladigan savdo strategiyalarini ishlab chiqish, ishlash ko'rsatkichlarini kuzatish va sotish jarayonini optimallashtirish uchun savdo guruhlari bilan yaqindan hamkorlik qiladi.

3.