O`zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

Xavfsizlik printsipi. Bir foydalanuvchi resurslarini boshqa foydalanuvchidan himoyani, va hamma tizimni resurslarni faqat bitta foydalanuvchi egallab olishidan himoyani ko`zda tutadi., bundan tashqari bu printsip o`z ichiga, xuquqsiz murojaatdan himoyani ham oladi. NCSC (National Com`uter Security Center), 198y chiqarilgan “oranjivaya kniga” ga asosan, tizimlar 7 ta kategoriyaga: D, C1, C2, B1, B2, B3, A1 ga bo`linadi, bu yerda A maksimal ximoyalangan tizimdir. Aksariyat Ko`pgina zamonaviy OT lar S2 sinfga mansubdir. Bu sinf quyidagilarni tahminlaydi. foydalanuvchini yagona nom va `arol bilan tizimga kirishga imkon beradigan, maxfiy kirish vositalari. resurs egasiga, uning resursidan foydalanishga kimning xuquqi bor-yo`qligini aniqlaydigan murojaatni tanlab nazorat qilish; hisobga olish va kuzatish (audio) vositalari, ular tizimli resurslarga murojaat va tizim xavfsizligi bilan bog`liq bo`lgan xodisalarni aniqlash va to`ishga imkonni tahminlaydi.
A sinfi tizimni, ma’lum xavfsizlik ko`rsatkichlariga formal, matematik jixatdan mosligini isbotlashini talab qiladi. A sinfida, xavfsizlikni boshqarish mexanizmi, protsessor vaqtining 90% ini band qiladi. OT da himoyani ta’minlashni bir nechta yo`nalishi amalga oshiriladi. Ulardan biri, `rotsessor ishini ikki kontekstda olib borish, ya’ni vaqtning har bir onida `rotsessor OT tarkibidagi dasturni yoki Ot tarkibiga kirmaydigan amaliy yoki xizmatchi dasturni bajarish mumkin. Har qanday bo`linadigan resurslarga foydalanuvchi va xizmatchi dasturlar tomonidan bevosita murojaatni tahqiqlash uchun, mashina kodlari tarkibiga, resurslarni taqsimlovchi va foydalanishni boshqaruvchi maxsus imtiyozli komandalar kiritiladi. Bu komandalarni faqat OT ga bajarish ruxsat etiladi. Ularning bajarilish nazorati apparat qismi tomonidan bajariladi. Bunday komandani bajarishga xarakat qilingan holda uzilish ro`y beradi, va protsessor imtiyozli rejimga o`tkaziladi. Himoya printsipini amalga oshirish uchun, operativ xotiradagi dastur matni va ma’lumotlarni himoya qilish mexanizmidan foydalaniladi. Bunda eng Ko`p tarqalgan usul-kontekst himoyalanishidir. Dasturlar va foydalanuvchilar uchun xotiraning ma’lum qismi ajratiladi, va bu chegaradan chiqilsa himoya bo`yicha uzilish ro`y beradi. Nazorat mexanizmi, apparat tarzda, registrlar chegaralanganligi va xotira kalitlari asosida amalga oshiriladi. Fayllarda ma’lumotlarni saqlashning har xil himoya usullari qo`llaniladi.


Multitasking:Ko'p vazifalilik ko'p dasturlashning mantiqiy kengaytmasidir. Ushbu tizimda protsessor odatda kichik vaqt kvantidan foydalangan holda ular o'rtasida almashinish orqali bir nechta ishlarni bajaradi va bu kalitlar shunchalik tez-tez sodir bo'ladiki, foydalanuvchilar har bir dastur ishlayotgan vaqtda o'zaro aloqada bo'lishlari mumkin. Multitasking yana ikkita toifaga bo'linadi:bitta foydalanuvchi va ko'p foydalanuvchi.



Multiprocessing ikki yoki undan ortiq protsessorga ega bo'lgan tizimdir. Bunda tizimning hisoblash tezligini oshirish uchun protsessorlar qo'shiladi. Multiprocessing tufayli bir vaqtning o'zida bajariladigan ko'plab jarayonlar mavjud. Ko'p ishlov berish yana ikkita toifaga bo'linadi: simmetrik ko'p ishlov berish va assimmetrik ko’p ishlov berish.




Xulosa:
Men ushbu mustaqil ishda multidasturlash va ajratilgan vaqt tizimlarida ko‘p foydalanuvchi rejimi mavzusini iloji boricha kengroq tarzda yoritib berishga harakat qildim.Multitasking va multiprotsessing farqini o’rgandim.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Таненбаум Э. Современные операционные системы – СПб.: Изд. Питер, 2002.
2. Satto’po’v A Info’rmatika va axbo’ro’t texno’lo’giyalari. To’shkent. "O’qituvchi". 2002 y
3.Ahmedo’v A, To’ylo’qo’v N. Info’rmatika. To’shkent. ―O’zbekisto’n. 2002 y 4. Леонтьев В.П. Новейшая энциклопедия персонального компьютера. –М:
Internet saytlari:
www.google.com
www.wikipediya.com
www.hozir.org