O'smirlik davrida deviant xulq-atvor va uning oldini olish. Karakulova Umida Abduvakilovna

O'SMIRLIK DAVRIDA DEVIANT XULQ-ATVOR VA UNING OLDINI OLISH.
Karakulova Umida Abduvakilovna
O`zMU Jizzax filiali Oila psixologiyasi kafedrasi o‘qituvchisi
Tursunmurodov Nursaid Bekmurod o‘g‘li
Hojiyeva Shaxrizoda Olimovna
O`zMU Jizzax filiali Oila psixologiyasi yo‘nalishi 2-kurs talabalari.

Deviant (deviant) xatti-harakatlar odatda ma'lum bir jamiyatda o'rnatilgan me'yorlarga mos kelmaydigan ijtimoiy xatti-harakatlar deb ataladi. O'smirlarning xatti-harakatlaridagi og'ishlar nafaqat e'tiborni jalb qiladigan, balki ota-onalar va o'qituvchilarni ham ogohlantiruvchi xususiyatlar va ularning namoyon bo'lishi sifatida tushuniladi. Ommaviy xulq-atvorning bu xususiyatlari nafaqat umume'tirof etilgan me'yorlar va talablardan chetga chiqishni ko'rsatibgina qolmay, balki kelajakdagi huquqbuzarliklarning boshlanishi, kelib chiqishi, axloqiy, ijtimoiy, huquqiy normalar, huquqiy talablarning buzilishini ham o'z ichiga oladi va atrofdagi odamlarga, jamiyatga xavf tug'diradi. Deviant xulq-atvorning sabablari va omillari.

• 
  Ijtimoiy-pedagogik e'tiborsizlik,
  
• 
  Chuqur ruhiy noqulaylik;
  
• 
  Ruhiy va jismoniy salomatlik va rivojlanish holatidagi og'ishlar;
  
• 
  E'tiborsizlik.
  
• 
  Jamiyatda kechayotgan jarayonlar;
  
• 
  Oilaning holati, uning muhiti;
  
• 
  Ichki xavf omillari.
  

Voyaga etmaganlar jinoyati muammosi markaziy psixologik-pedagogik muammolardan biridir. Bu muammoning katta ijtimoiy ahamiyati bozor iqtisodiyotiga asoslangan demokratik davlat qurish davrida ayniqsa yaqqol namoyon bo'ladi. Mamlakatning og'ir iqtisodiy ahvoli, birinchisining qulashi dunyoqarash va yangilikni shakllantirmaslik, raqobatbardosh va yuqori mahsuldor ishlab chiqarishda yashash va ishlash uchun tegishli bilim va ko‘nikmalarning yo‘qligi – bularning barchasi jamiyatimizni jiddiy qiyinchiliklarga, ichki ziddiyatlarga olib keldi. Ayniqsa, bu davrda yosh avlod uchun qiyin kechdi.
Yoshlar orasida nigilizm kuchaydi, kattalarga nisbatan namoyishkorona va tajovuzkorlik, shafqatsizlik va tajovuzkorlik tez-tez va ekstremal shakllarda namoyon bo'la boshladi. Yoshlar o‘rtasida jinoyat sodir bo‘lishi keskin oshdi. Voyaga etmaganlar jinoyatchiligining o'sishi boshqa yosh guruhlaridagi huquqbuzarliklarning o'sish sur'atlaridan sezilarli darajada oldinda. Ijtimoiy og'ishlar va ijtimoiy moslashuv bilan tavsiflangan ta'limdagi qiyinchilik ijtimoiy aloqalarning deformatsiyasi va o'smirlarning oila va maktabdan begonalashishi bilan birga keladi, shuning uchun psixologik-pedagogik qo'llab-quvvatlashning eng muhim vazifalaridan biri begonalashuvni yengish, o'smirlarni ijtimoiy hayotga jalb qilishdir. ijtimoiy ahamiyatga ega munosabatlar tizimi, buning natijasida ular ijobiy ijtimoiy tajribani muvaffaqiyatli o'zlashtira oladilar. Binobarin, hozirgi vaqtda ijtimoiy moslashmagan o'smirlar bilan profilaktika ishlarini tashkil etishga yondashuvlarni tubdan o'zgartirish zarur.
Huquqbuzarliklarning oldini olish bo'yicha ishlar oila va maktabdagi ta'lim sharoitlarini yaxshilashga, qiyin o'smirning shaxsiyatini individual psixologik-pedagogik tuzatishga, shuningdek, uning ijtimoiy va ijtimoiy qobiliyatini tiklashga qaratilgan kompleks ijtimoiy-profilaktika tadbirlarini o'z ichiga oladi. tengdoshlar guruhidagi maqom. Qayta tarbiyalashning bunday murakkab va muhim vazifalarini bir o'zi hal qilib bo'lmaydi. Bunda o‘qituvchilar, ijtimoiy xodim, psixolog, ota-onalar, huquqni muhofaza qiluvchi idoralar, tuman fanlararo komissiyasi va boshqalarning sa’y-harakatlarini birlashtirish zarur.
O'smirlarda deviant xatti-harakatlarning oldini olish va tuzatishning umumiy tamoyillari.

• 
  Diagnostika, profilaktika va tuzatishga kompleks va tizimli yondashuv
  
• 
  O'smirning yosh va individual shaxsiy xususiyatlarini hisobga olish va o'smir rivojlanishining ijtimoiy-pedagogik holatining o'ziga xos xususiyatlari.
  
• 
  Kasbiy kompetentsiya va funktsiyalarni taqsimlash.
  
• 
  O'smir shaxsidagi ijobiy tomonlarga tayanish va uning rivojlanishini uyg'unlashtirishga yo'naltirish.
  
• 
  Psixologik va pedagogik usullarning birligi va bir-birini to'ldirishi.
  
• 
  Differentsiallashgan yondashuv.
  

Bolalar va o'smirlarning psixologik salomatligi bugungi kunda tobora dolzarb mavzuga aylanib bormoqda. Jamiyatimizda ro‘y berayotgan o‘zgarishlar deviant xulq-atvori bo‘lgan bolalar va o‘smirlarga yordam berish, ushbu guruh yoshlarning oldini olish va reabilitatsiya qilish bo‘yicha samarali chora-tadbirlar tizimini ishlab chiqish muammosini alohida ta’kidlab o‘tdi.
O'smirlik davrida shaxsning rivojlanishi intensiv sotsializatsiya jarayoni, kattalarning turli rollarini egallashi bilan tavsiflanadi. Bu jarayonlarning barchasi bolaning tanasi va shaxsiyatida tez fiziologik va ruhiy o'zgarishlar sharoitida sodir bo'ladi.Shaxsning rivojlanishi va shakllanishining harakatlantiruvchi kuchi - bu shaxsning asosiy ehtiyojlarini qondirish (qabul qilish, anglash, o'z-o'zini anglash). amalga oshirish). Xulq-atvorning deviant shakllariga moyil bo'lgan o'smirlar bundan mustasno emas. Ular nafaqat moddiy va fiziologik ehtiyojlar, balki ma'naviy ehtiyojlar bilan ham ajralib turadi: go'zallik, uyg'unlik, mehribonlik, halollik va boshqalar. O'smirning shaxsiyati doimiy o'zgaruvchan, ijtimoiy sharoitlarga qarab o'zgarishi mumkin bo'lgan ochiq tizimdir.
Bugungi kunga kelib, xavf ostida bo'lgan o'smirlar bilan psixologik va pedagogik o'zaro munosabatlar sohasida bilim etishmasligi mavjud.
Qiyin bolaning shaxsiyatining eng yaxshi fazilatlariga tayanish, uning kuchli va imkoniyatlariga ishonish, unga ishonish - muvaffaqiyatni ta'minlaydi. Barcha holatlarda, bir narsa haqiqat, o'smir qanday harakat qilmasin, unga hamdardlik kerak. Bu unga zarar bermaydi, balki ishonchsizlik va begonalik muzini eritadi. Bu bolani to'g'ri tushunish, qabul qilish va o'z vaqtida yordam berish, boshqalar bilan munosabatlarda o'zini to'liqroq ochib berish uchun kattalarning bolaga boradigan birinchi qadamidir.
O'smirlarni psixologik-pedagogik tuzatish quyidagi tarkibiy qismlarni o'z ichiga oladi:
1. Axloqiy tarbiya borasidagi maqsadli ishlar (axloqiy suhbatlar, individual maslahatlar va boshqalar).
2. O‘smir faoliyatining barcha turlarini va shaxsining ko'rinishlarini istisnosiz baholashda axloqiy mezonlarni joriy etish.
3. O‘smirlarning jinsi va yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda turli bosqichlarda amaliy faoliyat va axloqiy tarbiya shakllarining optimal usullaridan foydalanish.