Orxan pamuk
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
95 xəttatlar, müzəhhiblər, nəqqaĢlar quĢ balası kimi Ģəhər-Ģəhər dağıldılar. Bunların ən parlaqlarını ġah Təhmasibin qardaĢı oğlu və kürəkəni Sultan Ġbrahim Mirzə vali olduğu MəĢhədə çağırdı. Onları nəqqaĢxanasında yerləĢdirib, Teymur zamanında Heratda ən böyük Ģair olan Caminin «Həft Əvrəng»inin yeddi məsnəvisini yazdırıb, naxıĢlı, rəsmli misilsiz bir kitab hazırlatmağa baĢladı. Ağıllı və yaraĢıqlı qardaĢı oğlunu həm sevən, həm qısqanan, qızını ona verdiyi üçün peĢmanlıq duyan ġah Təhmasib həmin möcüzəli kitab barədə eĢidəndə həsəd apardı. Qəzəblə qardaĢı oğlunu MəĢhəd valiliyindən Kain Ģəhərinə, sonra yenə qəzəblə daha kiçik Səbzavər Ģəhərinə sürgün elədi. MəĢhəddəki xəttatlar və nəqqaĢlar da beləcə baĢqa Ģəhərlərə, baĢqa məmləkətlərə, baĢqa sultanların, Ģahzadələrin nəqqaĢxanalarına dağıldılar. Amma möcüzə nəticəsində Sultan Ġbrahim Mirzənin misilsiz kitabı yarıda qalmadı; çünki əsl bir kitabdarı vardı. Həmin adam atına minir, ən yaxĢı təzhibi çəkən usta orаda olduğuna görə ġiraza gedir, orаdan ən zərif nəstəliq xətti salan xəttat üçün iki səhifəni götürüb Ġsfahana aparır; sonra dağları aĢıb, düz Buxaraya çatıb özbək xanının yanında nəqĢ vuran ustad nəqqaĢa rəsmin tərtibini elətdirir, adamlarını cızdırır; Herata enib bu dəfə yarıkor
qədim ustadlardan birinə otların,
96 yarpaqların qıvrım-qıvrım qıvrılmasını əzbərdən nəqĢ etdirir; Heratda baĢqa bir xəttatın yanına gedib, rəsmdəki qapının üstündə çəkilmiĢ lövhədə yazını qızıl suyu ilə yazdırıb, ya Allah, yenə Güneyə, Kainə gedir; altı ay səfər eləyib, yarıya çatdıra bildiyi səhifəni Sultan Ġbrahim Mirzəyə göstərib, «afərin»i alırdı. Bu gediĢlə kitabın heç bitməyəcəyini baĢa düĢüb tatar qasidlər tutdular. Hər birinin əlinə üzərinə iĢlənib, yazılacaq səhifəylə birgə sənətçiyə tələb olunanı izah eləyən məktub verdilər. Beləcə, bütün Əcəm ölkəsinin, Xorasanın, Özbək məmləkətinin, Mavərənnəhrin yollarından kitab səhifələrini aparan qasidlər keçdilər. Qasidlər kimi, kitabın hazırlanması da sürətləndi. Bəzən əlli doqquzuncu səhifəylə altmıĢ ikinci səhifə qarlı bir gecə qurd ulartılarının eĢidildiyi bir karvansarayda qarĢılaĢardı. Yaxınlıq eləyənlər eyni kitab üçün çalıĢdıqlarını baĢa düĢüb, otaqlarından çıxarıb gətirdikləri səhifələrin hansı məsnəvinin harasına düĢdüyünü, bir-birilərinə görə yerlərini dərk eləməyə çalıĢırdılar. Bu gün baĢa çatdırıldığı barədə kədərlə xəbər tutduğum həminkitabın bir səhifəsində də mən olacaqdım. Bədbəxtlikdən, soyuq bir qıĢ günü məni aparıb qayalıq keçidlərdən adlayan tatar qasidin yolunu həramilər kəsdilər. Əvvəlcə yazıq tatarı
97 döydülər, sonra hərami üsuluyla soydular, namusuna toxunub, imansızlıqla öldürdülər. Bu səbəbdən hansı səhifədən düĢdüyümü mən də bilmirəm. Sizdən xahiĢim mənə baxıb bunu deməkdi: görəsən, çoban libası geyinib Leyliyə çadırında baĢ çəkən Məcnunun kölgəsimi olacaqdım? Ümidsiz imansızın ruhundakı zülməti baĢa salmaqdan ötrü gecənin içinəmi qarıĢacaqdım? Mən isə bütün cahandan keçib, dənizlər aĢıb quĢlarla, meyvələrlə dolu bir adada zövq alan iki sevgilinin xoĢbəxtliyinə Ģahidlik eləmək istərdim! Diyari-hindi fəth eləyəndə gün vurub, günlərlə burnu qanaya-qanaya ölən Ġsgəndərin son anlarına kölgə olmaq istərdim. Yoxsa oğluna eĢq və həyat nəsihətləri verən atanın gücünü-yaĢını niĢan verməyəmi yarayacaqdım? Hansı hekayəyə məna və zəriflik qatacaqdım? Qasidi öldürüb, məni götürüb dağ-Ģəhər demədən gəzdirən həramilərdən biri aradabir qiymətimi bilir, ağac rəsminə baxmağın ağaca baxmaqdan daha xoĢ olduğunu baĢa düĢəcək qədər incəlik göstərirdi. Amma həmin ağacın hansı hekayənin parçası olduğunu bilmədiyindən tez-tez məndən xəcalət çəkirdi. ġəhər-Ģəhər gəzdirəndən sonra qorxduğum kimi o quldur məni cırıb atmadı, bir karvansarada nəcib bir adama bir kuzə Ģəraba satdı. Həmin yazıq nəcib adam gecələr bəzən
98 ağlayar, Ģam iĢığında mənə baxardı. Kədərdən dözməyib öləndə onun mallarını satdılar. Məni alan ustad məddahın sayəsində Ġstanbula gəlib çıxdım. Ġndi çox xoĢbəxtəm, bu gecə burаda, Osmanlı padĢahının siz möcüzə əlli, qartalgözlü, möhkəm iradəli, zərif biləkli, həssas ruhlu nəqqaĢları və xəttatları arasında olmaqdan Ģərəf duyuram, Allahı sevərsiniz, sizə yalvarıram, bir ustad nəqqaĢın divardan asılmaq üçün məni pis kağızda necə gəldi cızdığını söyləyənlərə inanmayın. Görün özgə nə yalanlar, nə iftiralar, nə abırsız yaraĢdırmalar var! Dünən gecə ustadım yenə buradan, divardan it rəsmi asıb, həm həmin ədəbsiz itin sərgüzəĢtlərini nağıl eləmiĢdi, həm də ərzurumlu Nüsrət Xocanın
sərgüzəĢtlərini danıĢmıĢdı axı! Ġndi Ərzurumi Nüsrət Xoca həzrətlərini sevənlər bunu səhv baĢa düĢüblər: guya biz ona böhtan atırıqmıĢ. Biz böyük vaiz əfəndimiz həzrətlərinə atasından bixəbər deyə bilərikmi? Qətiyyən! Heç ağlımızdan keçərmi? Bu necə fitnə törətmək, nə ədəbsiz böhtandır! Madam ki, ərzurumlu Nüsrət Ərzurumi Nüsrətlə qarıĢır, mən sizə sivaslı ÇaĢ Nedrət Xocanın ağac hekayəsini danıĢım. Həmin sivaslı ÇaĢ Nedrət Xoca da gözəl oğlanları sevmək və nəqĢ eləməyi lənətləməkdən baĢqa, qəhvənin Ģeytan iĢi olduğunu, içənin
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|