Ölkələrin tranzit potensialının geosiyasi və geoiqtisadi aspektləri
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şimal-Cənub" nəqliyyat dəhlizi (INSTC)
19
yaradilmasina,nəqliiyat sisteminin təkmilliləsməsinə yönəlməsi və digər sosial iqtisadi məqsədlərlə istifadə olunur.Bundan basqa beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri vazitəsilə ölkələr arasında rəkabətqabiliyyətlilik artir hansi ki buda qlobal iqtisadi dövrdə hərtərəfli müsbət təsirə malikdir. Dünya üzrə beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri intensivliyinə və bölgüsünə görə aşağıdakı kimi təsnifatlandırılır.
Avropa İttifaqı çərçivəsində(TRANSEUROPEAN NETWORK-Transport)
PanAvropa tranzit koridorı sistemi(xüsusilə Mərkəzi və Şərqi Avropa daxil olmaqla)
NAFTA çərçivəsində (Simali Amerika,Meksika,Kanada)
Simal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri Simali Amerika əsasən beynəlxalq nəqliyyat dəhlizində fəaliyyətini Kanada Amerika Birləşmis Ştatları və Meksika dövlətləri NAFTA andlaşması səkilində edir. 8
materiklar ölkələr arasında layihələr səkilində nizama salırlar.. Bundan başqa milli nəqliyyat dəhlizinində isə nəqliyyat fəaliyyət bir olkəyə yaxin şəhərlərdə yaranır Məsələn,Boston -Vaşiqton ilə (Amerikada)və yaxud yaponiyadakı TOKAYDA dəhlizi. TACİS–Avropa əttifaqının əsasən infrastrukturanın (o cümlədən, kommunikasiya xarakterli) inkisafında yönəldilmis Proqramı; TRACECA - 1993-cü ildən etibarət regionun tranzit funksiyasının gerçəkləsməsinə yönəldilən əsas proqrammı. Məqsəd «Avrasiya koridoru» yaratmaqdan ibarətdir. İNOGATE əslində TRACECA –nın bir qolu olmaqla enerji dasıyıcılarının Avropaya
8
shos 20
nəqlini həyata keçirəcək boru xətləri sisteminin yaradılmasını nəzərdə tutur (1997-ci ildən fəaliyyətdədir). -EATKK - Avrasiya nəqliyyat-kommunikasiya koridorunun ümumikonseptual proqramını həyata keçirməklə regionun tranzit funksiyasının gerçəkləsməsinə xidmət edir.
İnfrastruktur layihələri kimi hər olkədə nəqliyat sistemi kimi formalasan brynəlxalq nəqliyyat dəklizi iqtisadi əhəmiyyəti olduqca böyükdür.Beləki investiya yönümlü diger olkelere nəqliiay infrastruktur layihələri işlənin hazirlanmaqa əməkdaşlıq artır yeni yeni dəmiryollar zavodlar salınır istər quru istərsə də su sahələrdə yeni yeni iqtisadi mənfəətlər getirən sistemler formalaşır. Müasir nəqliyyat dəhlizlərinin əsas funksiyaları - qısa marşrut üzrə malların və mümkün qədər tez çatdırılması prosesidir. Eyni zamanda, belə bir nəqliyyat, rəftar, qablaşdırma, çeşidlənməsi bir rejimi kimi daşınma əməliyyatları yerinə yetirilməsidir.
Beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri anlayışı sərnişin və yükü sürətli və təhlükəsiz inkişaf etdirməsini təskil edir. Bu onun əsas hissəsi kimi sadələşdirilmiş qaydaları və gömrük, sanitariya faktiki proseduru və sərnişinlərin və malların digər sərhəd rəsmiləşdirilməsi hərəkət zaman, xüsusilə də əldə edilir; gömrük xidmətlərin və haqları bütün növləri üçün tətbiqi güzəştli (25-50% azalma) dərəcələrinə malikdir.
Nəqliyyat dəhlizləri malların mövcudluğu barədə mühüm məlumat toplayır xüsusilə məlumat infrastrukturunun inkişafında əhəmiyyətli rol oynayır , nəqliyyat vasitələri üçün ehtiyac , mal və onların təhlükəsizliyi keçid nəzarət etməyə imkan verir . "Şimal-Cənub" nəqliyyat dəhlizi (INSTC) Bu əsasən Simal və Cənub ölkələri arasında əsas tranzit dəhlizlərindən biridir. Bu xüsusi ticarət yolu da adlanır. "Şimal-Cənub" Transit dəhlizi İran ərazisindən keçməklə və Fars körfəzi, Hind okeanı və Cənub-Şərqi Asiya ölkələri ilə şimal Avropa, Skandinaviya və Rusiya ölkələri birləşdirir. - "Şimal-Cənub" Dəhlizinə üzv olan ölkələri (INSTC) 21
İran, Rusiya, Hindistan, Oman, Ukrayna, Bolqarıstan, Qırğızıstan, Belarus, Qazaxıstan, Tacikistan, Suriya, Azərbaycan, Ermənistan. "Şimal-Cənub" nəqliyyat dəhlizinin əsas üstünlükləri: - Süveyş kanalı vasitəsilə marşrutu ilə müqayisədə 40% malların daşınması qısaldılması; - Nəqliyyatın 30% xərclərini Azaltmaq;
Regionda yeni iqtisadi və ticarət mərkəzlərinin yaradılması TRACECA beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi "Şərq-Qərb" beynəlxalq Nəqliyyat dəhlizi Avropa və Mərkəzi Asiyanı birləşdirən, Qara dəniz, Qafqaz Respublika, Xəzər dənizi və Mərkəzi Asiyadan keçir. Bu marşrut ən azı vaxt və material xərcləri Mərkəzi Asiya respublikaları üçün qlobal bazar və Avropa limanlarına çıxışı təmin edir. "TRACECA " Dəhlizinə üzv ölkələr: Ermənistan, Azərbaycan, Gürcüstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan, Özbəkistan, Bolqarıstan, Moldova, Monqolustan, Rumıniya, Türkiyə və Ukrayna. 9
Dünya nəqliyyatı dasıdıgı yüklərin, sərnisinlərin kəmiyyət-keyfiyyət göstəricilərinə görə region və ölkələr üzrə fərqlənir. Belə hal ―Simal‖ yarım sistemə daxil olan EÖ- lərlə ―Cənub‖ yarımsistemə daxil olan əEOÖ-lər arasında daha tez nəzərə çarpır. əEÖ-lərdə yük dasıma ən çox, texniki təminat və əlaqələr səviyyəsinin yüksəkliyi ilə seçilir. ―Simal‖ ölkələrində dünya nəqliyyatının ümumi uzunlugunun,yük və sərnisin dövriyyəsinin-80%-i həyata keçirilir. Dünya üzrə avtomobil parkının80%-ə qədəri, bütün növ limanların (dəniz,təyyarə)-60%-ə qədəri bu ölkələrəməxsusdur. Azərbaycan faktiki olaraq iki nəhəng nəqliyyat dəhlizinin kəsismə nöqtəsində yerləsir.Bu dəhlizlərdə istirak edən Azərbaycan iqtisadi müstəqilliyini artırmaqla yanası,Avropa və dünya bazarlarına alternativ nəqliyyat marsrutları ilə çıxmaq imkanı qazanır. Bütün bunlar göstərir ki, beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin
9
Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|