Odam anatomiyasi va fiziologiyasi

O’ng bo’lmacha.

Yurakning o’ng bo’lmachasi kubsimon bo’shliq bo’lib, chap bo’lmachasidan bo’lmacha to’sig’I bilan ajralib turadi. O’ng bo’lmacha bo’shlig’ining hajmi uning oldida joylashgan uchburchak shaklidagi o’ng qulog’I bo’shlig’I bilan ancha kattalashadi. Bo’lmachaning ichki yuzasi asosan silliq bo’lib, quloq qismida muskul tutamlari bir xil joylashgan taroqsimon muskullar hosil qiladi.

Bo’lmachalar orasidagi to’siqning tahminan o’rta qismida ovalsimon chuqurcha chegaralanib turadi. Embrionda bu teshikcha o’ng bo’lmacha va chap bo’lmacha bilan tutashtirib turadi. Odatda, bola tug’ilgandan keyin ovalsimon teshik berkilib ketadi. Ba’zan anomaliya sifatida saqlanib qolishi mumkin. Tug’ma yurak porogi deb ana shunga aytiladi.

Chap bo’lmacha.

Chap bo’lmachaning ichki yuzasi xuddi o’ng bo’lmachaning ichki yuzasi singari silliq tuzilgan. Uning oldingi tomonida joylashgan quloqsimon o’sig’I bo’shliqning ichki yuzasigina toj taroqsimon muskullar bilan qoplangan.

Chap bo’lmachaga beshta teshik ochiladi: to’rtasi o’pka venalari teshiklari bo’lib, beshinchisi chap qorincha bilan tutashib turadi. Odatda, o’ng va chap o’pkaning har biridan ikkita vena tomiri chiqib, o’pkada kislorod bilan to’yingan qonni chap bo’lmachaga quyadi. Bu venalarning teshiklari esa yonma yon joylashgan ba’zan ana shu bir juft vena o’zaro qo’shilib bitta venani hosil qiladi. Shu tufayli bo’lmachaga ochiladigan vena tomiri teshiklarning soni kamayadi.

O’ng qorincha.

O’ng qorincha uchi pastga qaragan uch qirrali piramida shaklida bo’lib, devorining qalinligi 5-8 mm, qorinchaning ichki yuzasida muskul tutamlari paralel holda yotmasdan, balki bir-biri bilan kesishib, murakkab muskul chigali to’siqlarini va muayyan joylarda qorincha bo’shlig’iga chiqib turadigan uchta konussimon o’siq – so’rg’ichsimon muskullarni hosil qiladi.

Antioventikulyar teshikda uch tavaqali kilapan bor. O’ng qorinchaga ochiladigan o’pka qon tomiri teshigining og’zida uchta yarimoysimon klapan joylashgan.

Chap qorincha.

Yurakning chap qorinchasi bo’shlig’I ko’nus shaklida bo’lib, ikita teshigi bor, biri chap bo’lmachani chap qorincha bilan qo’shib turadigan oval shakildagi ikki tavaqali klapan, ikkinchisi chap qorinchani aorta bilan qo’shadigan uchta yarimoysimon klapanlidir. Atrioventrikulyar klapan ikki tavaqali bo’lib, biri kichikroq chap tomonda orqaroqda, ikkinchisi, kattarog’I o’ng tomonda oldinda joylashgan. Har ikkala klapanning erkin chekkalari pay iplari orqali oldingi va orqa tomonda joylashgan so’rg’ichsimon ikita muskulga birlashadi. (R. E. Xudoyberdiyev, N. K. Ahmedov, X. Z. Zohidov R. A. Alavi “Odam anatomiyasi” Tashkent 1993- yil 375-379- betlar)