Neft-qaz yataqlarının işlənmə

p1	p2
S
0	1	0
0.2	0.8	0.722
0.4	0.6	0.971
0.5	0.5	1.000
0.6	0.4	0.971
0.8	0.2	0.722
1	0	0

Entropiya qiymətinin dəyişməsi ( k  2 )
1


0.8



S
0.6


0.4

Üstünlükləri:
- ölçü vahidindən asılı deyil;
0.2


0
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1
p_i

olar.


olacaq.

• 
  ehtimalların hesablaması üçün Excelin FREQUENCY funksiyasından istifadə etmək
  

Entropiyanın çatışmazlıqları:

• 
  eyni proses üçün entropiyanın qiyməti siniflərin sayından asılı olaraq dəyişir;
  
• 
  entropiyanın qiyməti eyni ehtimallar toplusu ilə olan müxtəlif proseslər üçün eyni
  

Entropiya qiymətinin hesablanması.

N<100 olduqda k siniflərinin sayi N≥100 olduqda k siniflərinin sayi
k  1  3,32lg N k  5lg N

_{ } ^ymax ^{ y}min
k
intervalının ölçüsü

_k

Tezlik _^{nj  N} ,
j 1
j  1,..., k

Ehtimal
p  ^{n j} , k



j
^N i 1
p _j  1

Entropiya

_k

S  _ p_i log_a p_i 
i1

p_i – ehtimal; k – variasiyanın bölünmə siniflərinin sayı.

Entropiyanın ölçü vahidi:

a  2 – bit,

a  e
– nat.

Entropiyanın maksimal qiyməti
Entropiyanın təyini p=0 olduqda
S_max  log_a k ^.

p  0  p log p  0
Entropiyanın qiyməti variasiyanın bölmə siniflərinin sayından k asılıdır. Bərabər paylanma halı üçün

S  0.5log₂
k  2

(0.5)  0.5log₂

k  4

(0.5)  log₂

2^1 1

S  log₂
2^2  2

Cini əmsalı (Gini coefficient).

Cini əmsalı iqtisadiyyatda cəmiyyətin ümumi gəlirlərinin və əhalinin müxtəlif təbəqələrinin həyat səviyyələrinin paylanmasında (bölgüsündə) qeyri-bərabərliyin ölçülməsi üçün istifadə olunur. Analoji olaraq, bununla neft yatağının işlənməsinin müxtəlif dövrlərində quyular üzrə neft və su yığımının paylanmasında qeyri-bərabərliyi müəyyən etmək olar ki, bu da işləmə prosesinin idarə olunmasında operativ qərarlar qəbul etməyə imkan verir.
Cini əmsalının təyin edilmə alqoritmi Lorentz əyrisinin qurulmasını özündə birləşdirir. Bunun üçün, quyu qrupları üzrə neft və su yığımının (%) quyuların miqdarından (%) asılılğı qurulur (şəkil 1).
100


80



Отбор продукции, %
60


40


20


0
0 20 40 60 80 100
Число скважин, %
Şəkil 1
Əgər quyular üzrə yığım paylanmasında mütləq bərabərlik (bütün quyular eyni debitə malikdir) olsaydı, o zaman 20% quyu 20% məhsul, 40% quyu müvafiq olaraq 40% məhsul və iləaxır hasil edərdi (OE kəsiyi). Əslində, yataqdan yığımın paylanmasında qeyri-bərabərlik nə qədər çox olarsa, yığımın faktiki paylanması (ОАВСDE əyrisi - Lorentsin əyrisi) da OE xəttindən bir o qədər çox yayınar.
Cini əmsalının (G) təyini üçün OE kəsiyi ilə OAVSDE Lorentz əyrisi arasındakı S₁
^{sahəsini OFE üçbucağının S2 sahəsinə bölmək lazımdır:} G  ^{S1 .}
S₂
Cini əmsalı G 0 – 1 arasında dəyişir ( 0  G  1).
Aydındır ki, OAVSDE Lorentz əyrisinın OE xəttindən sapması (yayınması) nə qədər çox olarsa S1 sahəsi də bir o qədər böyük olacaq, beləliklə də, Cini əmsalı da 1-ə daha çox yaxınlaşacaq.


Üstünlükləri:

• 
  0 – 1 hüdudlarında dəyişir;
  
• 
  prosesin paylanma xarakterinin dəyişikliyinin qiymətləndirilməsi üçün istifadə etmək olar;
  
• 
  Exceldə asan hesablanır.
  

Çatışmazlıqları:

• 
  ölçü vahidlərinin seçimindən asılıdır;
  
• 
  çox vaxt müqayisəli analizin aparılması üçün məlumatların normalaşdırılması lazımdır.
  

edilir.

Hasilatın düşmə əyrisinin təhlili (Decline Curve Analysis).

Neft və qaz debitlərinin düşmə əyriləri hasilat göstəricilərinin proqnozu üçün istifadə

Hasilatın düşmə əyrilərinin təhlili hasilatın proqnozunun ən çox istifadə olunan

üsullardan biri hesab edilir. Giriş məlumatları kimi debitin zamana görə dəyişməsindən istifadə olunur.
Düşmə əyrilərinin təhlili zamanı bir necə mühüm şərtlər yerinə yetirilməlidir:

• 
  məhsuldarlıq haqqında lazımi qədər məlumatlar mövcüddur, quyunun debitinin düşmə trendi müəyyən edilmişdir;
  
• 
  quyunun istismarı dayanmayacaq.
  

Əgər quyunun hasilatına (debitinə) təsir edən şərtlər dəyişməzsə, onda asılılıq əyrisi müəyyən qədər sabit qalacaq və proqnoz hesablanarkən quyunun gələcək hasilatı haqqında düzgün informasiya verəcək.
Keçən dövrlərdə quyuların debitinə təsir edən faktorlar, praktiki olaraq bütün istismar dövrü ərzində dəyişməz qalır:

• 
  hər quyu və ya quyular qrupu layın məhdud dəyişməz sahəsini drenaj edir;
  
• 
  kollektorun sərhədində sızmalar baş vermir, bitişik sulu horizontun təsiri daxil olmaqla;
  
• 
  tükənmə - yeganə işlənmə rejimidir (yan sularının aktivliyi, böyük qaz papağı, sərt subasqı rejimi, daban sularının hərəkəti hasilatın düşmə əyrisinə təsir edə bilər).
  

Hasilatın tempinə və uyğun olaraq düşmə əyrilərinin xarakteristikasına bir çox faktorlar təsir edə bilər:

• 
  praktikada tez-tez rast gəlinən, hasilatın tənzimlənməsi və məhdudlaşdırılması;
  
• 
  qaz faktoru və sulaşmaya təsir edən quyudibi təzyiqin dəyişməsi, su və ya qazın quyuya çatması;
  
• 
  birləşmiş sulu horizontdan suyun sızması;
  
• 
  quyunun işlənilməsi (sızmanın intensifikasiyası, layın hidravlik yarılması və s.);
  
• 
  istismar üsulunun dəyişməsi (məsələn, fontan üsulunun qazlift üsuluna);
  
• 
  lay təzyiqinin saxlanılması, sulaşdırma və ya neftvermənin artırılması tədbirlərin başlanması;
  
• 
  təmir işləri, perforasiya və ayrı laydan hasilat, şaquli və ya maili quyudan üfüqi quyuya ikinci tamamlanma;
  
• 
  quyunun dayanmasını tələb edən boru kəmərlərinin işində pozulmalar, meteoroloji və bazar şərtləri, məsələn tufan və ya neftin qiymətində dəyişmələr və s.
  

Ona görə də hasilat əyrilərinin ekstrapolyasiyası zamanı ehtiyatlı olmaq zəruridir.
Adətən, hasilatın aşağı düşməsinin bütün üsulları, riyazi olaraq empirik hiperbolik düşmə tənliyi ilə ifadə edilə bilər

q

1
q_t  ⁱ
(1)

1  bDt ^b
burada 𝑞_𝑡 – t zaman anında quyunun debiti;
𝑞_𝑖 = 𝑞₀ – quyunun başlanğıc (initial) debiti (0 zaman anında);
𝐷 – hasilatın düşməsinin başlanğıc nominal (nisbi) tempi;
𝑏 – düşmə əmsalı (Arps göstəricisi, Arps exponent). Hasilatın düşməsinin nominal (nisbi) tempi
dq
D   ^dt  Kq^b
q
burada K – sabitdir.
J.J.Arps hasilatın düşməsinin 3 tipini klassifikasiya etmişdir: eksponensial, hiperbolik, harmonik.

Arps müəyyən etmişdir ki, hasilat haqqında məlumatlar yuxarıda göstərilən tənliyə zaman funksiyası kimi, b əmsalı aşağı qiymətlərdən birini qəbul edən halda ifadə oluna bilər:

• 
  eksponensial (exponential) düşmə b  0 ;
  
• 
  hiperbolik (hyperbolic) düşmə 0  b  1;
  
• 
  harmonik (harmonic) düşmə b  1.
  

Hasilatın düşmə tempi D (1) tənliyində sabit də olar, zamana görə dəyişən də: