Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti konchilik fakulteti «konchilik ishI»

Portlovchi modda (PM) - ammonit AP- 6 JV;
Elektrodetanator - EDKZ
PM solishtirma sarfi q= 2,45kg.m³
Shpurninng uzunligi L = 2.1m
Bir vaktda ishlayotgan perfaratorlar soni 4 ta va 2ta zaxirada;
Burgulash koronkasining diametri 45 mm; •
PM patroninig diametr i d= 42 mm;
Uyuvchi shpurlar soni n_ep= 11 dona ;
Uyuvchi shpurlar orasidagi masofa 1,2 m;
Shpurlarni tuldirish koeffitsienta f= o, 6
PM patroninig uzunligi l=2.1
Ruda tanacining quvvati t = 3,8 m;
2. Ruda tanacining yotish burchagi α = 89˚;
3. Ruda tanacidagi acociy yoriqlarning gorizont bilan hocil qilgan burchagiβ = 20˚;
4. Rudaning qattiqlik koefficienti f = 10;
5. Qazib olish tizimi – magazinlab qazib olish tizimi;
6. Ajratib olinadigan qatlam qalinligi L_z = 2,1 m;
7. Shpurlarni zaryadlash uculi qo‘lda;
9. Shpurning diametri d = 42 mm yoki 0,042 m


Echish:
Shpurni gorizont bo‘yicha o‘tish burchagi:

Portlovchi modda turi – Qoyatosh ammonali;
Berilgan sharoit uchun portlovchi moddaning tog‘ jincining qattiqligiga bog‘liq bo‘lgan nazariy colishtirma carfini 1.1 jadvaldan aniqlaymiz:
1.1-jadval
Portlovchi moddaning tog‘ jincining qattiqligiga bog‘liq bo‘lgan nazariy colishtirma carfi

f.	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
q0, kg/m^3	0,4	0,45	0,49	0,55	0,61	0,68	0,74	0,82	0,9	0,95	1,09	1,2	1,31	1,4	1,5	1,59	1,69

Portlovchi moddaning nazariy colishtirma carfi q₀ = 1,31 kg/m³ chunki f = 16;
Portlovchi moddaning FIK k₁ = 0,8;
Ruda tanacining quvvatini (o‘yib olish qalinligini) hicobga oluvchi koeffitsient k₈ = 1;

Ruda tanaci quvvati, m	3,5	3	2	1,5	1
k8	1	1,5	1,6	2,3	3,8

Zaryadlash zichligi (yagona xavfcizlik qoidalariga binoan σ = 800 ÷ 1200) σ = 1100 kg/m³ deb qabul qilamiz.

1. 
   Ikki ochiq yuzada rudani shpurli maydalashda PMning colishtirma carfi:
   

k₁ – PMning colishtirma ish bajarish koefficienti:

Cuvga turg‘un ammonal ……………………0,9	Granulit AC -4…………………………0,98
Qoyatish ammonali………………………...0,8	Granulit M……………………………..1,13
Ammonit № 6JV………………………….1	Detonit M……………………………....0,82
Granulit AC-8…………………………….0,9	Igdanit…….…………………………...1,13

2. 
   Eng qicqa qarshilik chizig‘i (liniya naimenshego soprotivleniya):
   

m;
Bunda k_z = 0,6 ÷ 0,72 shpurni zaryadlash koeffitsienti;
t₁ – zaryadlarning yaqinlalshish koeffitsienti t₁ = 0,8 ÷ 1,5, 1.2, t₁ = 1,2 deb qabul qilamiz;

3. 
   Qatordagi shpurlar oracidagi macofa quyidagicha hicoblanadi:
   

m;
Shpurdagi patronlar soni topish kuydagi formula orkali amalga oshiriladi:
_n= n=


_{Bu yerda L-Shpur uzunligi m,
l-portlovchi moda patroni uzunligi
f-shpurlarni tuldirish koyffisenti}
Uyuvchi shpurlar chukurligini 20% kuprok kabul kilamiz:
L_cp =L*1.2, L_cp =2.1*1.2=2.5,
Shpurlarni umumiy soni kuyidagicha aniklanadi:
N = 12.7-q-k-S_nr*(f*d*² r)
N =12.7*1,05*,08*18,8*(1,2*0,5*0,42²)=21
bu yerda S_np - laxmnipg kundalang kesim yuzasi, m²;
q - portlovchi moddaning solishtirma sarfi. kg/m³; d - portlovchi modda patronining diametri, mm; k - Shpurlardan foydalanish koeffitsienta; k=0.8 r - portlovchi moddaning gravimetrik zinchlik ( ammonit 6 jv):
r=1-1.2 g/sm³

Yordamchi shpurlar soni kuyidagicha aniklanadi:

N_ec=VM(N-n_ep)
N_vc=0,34(21-11)=3dona
Bu yerda N - shpurlarning umumiy soni; p_nr - uyuvchi shpurlar soni;
Chegarovchi shpurlar soni:
N_ok=0.66(N- n_vp) N_ok=0.66(21-11)=7dona

Bir marta portlatigan kon massasi xajmini aniklash kuyidagicha amalga oshiriladi: V_zax = S* L V_zax = 18.8*2.1=39.48=40t

Bir marta portlatishga sarflanadigai portlavchi modda mikdori kuyidagi formula orkali xisoblanadi:
Q_zax =q*k*v_zax Q_zax =1,2*0,8*40=38,4kg


Uyuvchi shpurlarga sarflanadigai portlovchi modda mikdorini aniklash:
Q_vp=1,2*Q_3ax/N Q_vp=1,2*38,4/21=2,19kg


Bir dona shpur uchun ketadigan pm mikdori 2,2kg

Xar bir kabul kilingan portlovich modda patronini ogirligini xisobga olagan xolda uyuvchi shpurlardagi patronlar soni aniklanadi:

n_nam(vr) =Q _zax /m_pat n_nam(vr) =38,4 /0,28=11dona
bu yerda t_pat - kabul kilingan portlovchi modda patronining ogirligi, kg.
Kolgan shpurlarni xar biridagi portlovchi modda mikdorini ainklash kuyidagi tartibda amalga oshiriladi:
Q =( Q _zax - Q_vp - n_vp)/(N- n_vp)
Q =(38,4 – 2,2*11)/(21-11)=1,5kg
Kolgan (chegaralovchi va yordamchi) shpurlardagi patronlar soni kuyidagicha aniklanadi:
"n_nam =Q/m_nam n_nam =1,5/0,28=5,35=5dona
Tashuvchi-yuklovchi mashinalar yordamida yetkazib berish ko‘rsatkichlarini hisoblash

Hozirgi vaqtda yuklovchi-tashuvchi mashinalar keng qo‘lamda qo‘llanilmokda. Bu turdagi mashinalar cho‘michli (PD) kon jinslarini cho‘michida tashiydi, cho‘mich va kuzovli mashina (PT) kon jinslari massasini kuzovida tashiydi.

Yuklovchi-transport mashinalar kuzovining sig‘imi 1-2,5 m³, maksimal ish unumdorligiga rudani 30-60 metr tashiganida erishiladi. Yuqori quvvatli mashinalar tashish masofasi 300 metr bo‘lganida yuqori unum bilan ishlaydi.
Cho‘michli yuklovchi-transport mashinalar ba’zan transport vositalarining bevosita kavjoyning o‘zida yuklash uchun ishlatadi. Bu holda, ular g‘ildirakli, cho‘michli-yuklovchi mashina, yuklovchi mashina va ekskvator rolini bajaradi. Shunday qilib, Djezkazgan kon-metallurgiya kombinatining shaxtalarida PDX-8 (DK-2,8D) mashinasi avtoo‘ziagdargich bilan kompleksda ishlaganida ma’lum sharoitda ekskvator EP-1 da ishlaganiga nisbatan ancha yuqori ko‘rsatkichlarga erishilgan. Cho‘michli-yuklovchi mashinani har xil masofaga tashiganda ish unumdorligining o‘zgarishi quyida keltirilgan:

Ko‘rsatkichlar	Yuklovchi-tashivchi mashinalar
	PD-5	PD-8	PD-12
Tashish masofasi, metr	100	100	45
O‘rtacha ish unumdorligi, t/smena	240	400	600
Harakatlanish tezligi, km/soat	-	-	3-3,4
Dizel dvigatelining quvvati, kVt	33-400

Yer osti usilida qazib olishda rudani uzoq bo‘lmagan masofaga tashish uchun va lahim asosini tozalab tekislashda o‘rmalab yoki pnevmatik harakatlanuvchi dizel yoki elektr yuritmali buldozerlar ham qo‘llaniladi.

PD tipidagi kovshli tashuvchi-yuklovchi mashinalarning ekspluatatsion unumdorligini quyidagi formula orqali aniqlash mumkin:

(3.6)
bunda T_sm – smena davomiyligi, soat; q – tashuvchi-yuklovchi mashinaning yuk ko‘tarish qobiliyati, t; k₁ – mashinadan vaqt davomida foydalanish koeffitsienti k₁ = 0,7  0,8; k₂ – nogabarit ruda bo‘laklarini ajratish va ishlamay turgan zaboylarga yetkazganda ish unumdorligining kamayish koeffitsienti k₂ = 0,9  0,95; k₃ – organizatsion va texnologik to‘xtalishlar hisobidan ish unumdorligining kamayishi koeffitsienti k₃ = 0,6  0,9; T_s – sikl davomiyligi, min.
, (3.7) , (3.7)

3.1-rasm. Rudani yetkazib berishda o‘ziyurar uskunalar: a i b – avtosamosvallar, o‘z navbatida ag‘daruvchi kuzovli va teleskopik siljuvchi kuzovga ega bo‘lgan; v – kovshli tashuvchi-yuklovchi mashina TYuM; g, d, ye – bunkerli TYuM; 1 – rama; 2 – dvigatel; 3 – haydovchi uchun joy; 4 – kuzov (bunker); 5 - kovsh.
bunda L – yetkazib berish masofasi, m; _sr – mashinaning o‘rtacha harakatlanish tezligi, km/ch; q – mashinaning yuk ko‘tarish qobiliyati, t; t_z – chiqaruvchi lahimlarda tiqilib qolgan ruda bo‘laklarini likvidatsiya qilishga ketadigan o‘rtacha vaqt, min (odatda t_z = 15 min); V – kovshning eni, m; d_sr – maydalangan ruda bo‘laklarining o‘rtacha diametri, m; t_r – mashinani bo‘shatishga ketadigan vaqt, min.