Namiq Atabəyli Azad şeir və onun poetikası
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
50 nümayəndələri- Aytən Nəsibbəyli, Nərmin Kamal, Sevinc Çılğın, Narıngül, Günay Səma Şirvan, Sona Vəliyeva, Leyla Əliyeva, Afaq Şıxlı, Ziba Xəlil, İmarət Cəlilqızı, Nuray Nur, Feyziyyə, Arzu Abdulla, Şəlalə Cavanşir, Aynur Atabəyli, Gülnarə İnanc, Alov, Əlixan Qaya, Rövşən Yerfi, Aqşin Yenisey, Rəfail Tağızadə, Balayar Sadiq, Ramin Abbaszadə, Xosrov Barışan, Əli Şirin, Qorxmaz, Yafəs Türksəs, Divanə Ozan, Şaiq Vəli, Ramin Cahangirzadə, Zahir Əzəmət, Elnur Astanbəyli, Xaqani Has, Oqtay Hacımusalı, Ferzad Leysi, Qasid Nağıoğlu, İslam Kəbirli, Fəxrəddin Əsəd, Yeşim Ağaoğlu, Sərdar Amin, Fərid Hüseyn, İlqar Atabəyli, İlqar Kamil, Azər Elşadoğlu, Elvin Paşa, Rəşad Nağı Mustafa, Taleh Eminoğlu, Məmməd Həbib, Əziz Səlami, Emin Piri... azad şeirin yaradıcılıq sahəsinə qədəm atmışlar. Bu geniş təcrübənin nəzəri ümumiləşdirilməsi üçün azad şeir poetikasının işlənib hazırlanması zərurəti yaranmışdır. Ədəbi faktlara həm tarixi, həm də müasirlik gözü ilə baxılmalı, nəzəriyyə ilə təcrübənin bir-birini tamamlaması təmin edilməlidir. Tarixi poetikada verlibrin qədim Avrasiya slavyan-türk şeirində birincilik faktının inkar edilməsi tarixi həqiqətin inkarından başqa bir şey deyil.. Həqiqi elmdə qərəz olmamalıdır: müasir dünya bu şeir vəzninin ilk öncə azad türk-slavyan ruhunun bədii-tarixi təcəssümü olduğunu qəbul etmək və görmək məcburiyyətindədir. Burada bizim fikrimizlə üst-üstə düşən mətləb Verlibrin poetik məzmun yaradıcılığındakı üstünlüklərinin təsdiqidir. Verlibr 51 sənətində şair bir yalnız ritmik konfiqurasiyalar tərtibində azadlıq qazanmır, həm də bədii fikrin ekspressiv ifadəsində, poetik məzmunun genişlənməsində, bədii vüsətin güclənməsində daha çeşidli imkanlara və yaradıcılıq azadlığına, aşırı linqivistik huqüqlara malikdir. Verlibrin forma və məzmunca novatorluq olması danılmazdır. Bu onun forma kimi deyil, bədii məzmun estetikası olaraq yaradıldığı tarixi dövrdə hansı ictimai ideallara cavab verməsindən asılı bir məsələdir. Verlibr qədər müxtəlif ictimai-ideolji maraqlara cavab verən ikinci bir estetik sahə yoxdur. Onun müxtəlif müasir bədii cərayanlar üzrə bir- birinə tamamilə zidd təmayülləri vardır. Hətta eyni bir şairin yaradıcılığında bir-birini izləməyən xəttlər də nəzərə çarpır. “Sovet ədəbi” kimi tanınmış, Dövlət mükafatlı“Lenin” poemasının müəllifi Pəsul Rzanın ədəbi taleyi bu mənada çox maraqlıdır. Şairi həm sosialist realizminin ünlü nümayəndəsi hesab edir, həm də “Rənglər”silsiləsinin müəllifi kimi sürrealizmdə qınayırlar... Etiraf etmək lazımdır ki, “Rənglər” silsiləsi ilə R.Rza müasir Azərbaycan ədəbiyyatının yüksəlişində irəliyə doğru tarixi addım ata bilmişdir. Bu şeirlə verlibr estetikası Azərbaycan şeirinin müasirlik hüququnu bütün dünyada təsdiqləmişdir. Bu əsər Rəsul Rzanın Söz səltənətində “Nəsimi”poemasından sonra, ikinci ən cahanşümul tarixi zəfəridir. Qərb ədəbiyyatçılarının bu əsərə dərhal böyük maraq göstərməyi, mənim zənnimcə, heç də təsadüf üzündə deyildir... Zənnimizcə, bu uğurda şairin sənətkar qüdrəti qədər, Verlibr sənətinin Türk bədii təfəkkürünə tarixi doğmalığı da müəyyən rol oynamışdır. Əlbəttə, bu və ya digər halların öyrənilməsi daha çox tarixi poetikamızın tədqiqat sahəsidir. Hələ tələbə ikən başladığımız 52 bu elmi işin ilk uğurları işləri VIII Respublika elmi Konfransında müvəffəqiyyətlərə görə: 1980/1981-ci illərdə Respublika Təhsil Nazirliyi, LKGİ, Tələbə Elmi-tədqiqat işləri üzrə Respublika Şurası tərəfindən Qızıl Medal və I dərəcəli Diploma, habelə eyni mövzuda elmi tədqiqatlarım həmin illərdə müxtəlif elmi müsabiqələrdə müxtəlif dərəcəli Diplomlara layiq görülmüşdür. (Universitet Elmi Şurasının qərarı ilə Aspiranturada saxlanmağımız nəzərdə tutlmuşdur). Azad şeir poetikasının tədqiqatı sahəsində sonrakı ötən illər ərzində əhəmiyyətli elmi- tədqiqat işlərinin aparılmadığını, verlibrşünaslığın milli poetikamızda indiyəcən layiqincə yer tutmadığını və nahayət, verlibrin bu gün bütün dünyada poetik avanqardın ifadə üsulu sayılmasını nəzərə alaraq, “Azad şeirin poetikası” elmi tədqiqat işimizi davam etdirməyi milli ədəbiyyatşünaslığımız üçün çox vacib hesab edirəm. Ümid edirəm ki, çox keçmədən, ədəbiyyatşünaslığımızın bu mühüm və mürəkkəb sahəsinə daha gənc tədqiqatçılarımız da elmi maraq göstərəcək və bizi belə çətin bir meydanda tək qoymayacaqlar... Yazılı ədəbiyyatın əski verlibr nümunələrinin Qədim Slavyan və Türk Yazılı abidələrində hifz olunması, habelə kanoik forma alması bir möcizə deyil, Ümumavrasiya tarixi inkişaf xəttinin və yolunun xüsusi göstəricisidir. Bu şeirlərdə Avrasiya geosiyasi məkanında ictimai-mədəni və bioloji mövcudiyyəti təhdid edilən superetnik bir varlığın dış təhlükələrə qarşı superetnik müqaviməti və etnokultral mübarizəsi bədii ifadəsini tapmışdır. Göytürk xaqanı Bilgə xaqan tərəfindən öz qardaşı Gültekinin şərəfinə ucaldılmış Daş bitikdə, yazılı daş kitabədə Yollık Təkin tərəfindən 38 hərfi işarə ilə yazılmış əsərdən gətirilmiş bu kiçik bir Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|