N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u
Yüklə 7,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məqalənin redaksiyaya daxil olma tarixi 13.IV.2015 Təkrar işlənməyə göndərilmə tarixi
- T Ü R K O L O G İ Y A № 3 2015
CHONG JIN OH 124 Məqalənin redaksiyaya daxil olma tarixi 13.IV.2015 Təkrar işlənməyə göndərilmə tarixi 29.VI.2015 Çapa göndərilmə tarixi 19.X.2015 ________ T Ü R K O L O G İ Y A № 3 2015 MİHAİL YANÇEV İZLER KALIYOR Günümüzden altmış yıl öncesine dönmeye çalışıyorum. Geçen yüzyılın ellili yıllarına uzan- mak istiyorum. O yıllar genelde Bulgaristan΄da ağır yıllardı. Dünya Savaşı΄ndan sonra buzlar eridiyse de, maddi ve manevi alanda müthiş zor- luklar, ideolojik çırpıntılar kalmaktaydı. Bu satırları yazanın kendisi de o güçlük ve zorluklar içindeydi. O yıllarda Bulgaris- tan΄da Türk okulları çiçek açıyordu. Büyük şe- hirlerde her lisede bir direktör yardımcısı Azerbaycanlı vardı. Bu arada Sofya Üniversi- tesi de hem Bulgaristan΄da, hem de dünyada adı sayılan yüksek okullardandı. İşte bu yıllar- da Sofya Sv. Kliment Ohridski yüksek okulun- da Türk Filolojisi açıldı. Açıldı, ama öğretmen yoktu. Nihayet Slavyan filolojisini bitirmiş olan Rıza Mollov'a Türk edebiyatı üzerine konferans vermesi havale edildi. Yine Azerbaycan'dan memur edilen sayın Doç. Dr. Mirza Zade Sof- ya iklimine dayanamayarak Azerbaycan'a dön- mek zorunda kaldı. Onun yerine Fransız filolo- jisi ikmal eden Mefküre Mollova atandı. Uy- gulamalı Türkçe derslerini ise uzun yıllar Tür- kiye'de kalmış olan sn. Gılıb Gılabov üstlendi. İşte kadro buydu. Gelgelelim günün güncel sorunu olan dilbilim derslerine hoca yoktu. O günlerde Stalin'in dil üzerine düşünceleri gündemdeydi. Çikobava adında bir Sovyet dilcisinin Rus di- linde yazmış olduğu dilbilim kitabı önerilen eserlerdendi. Ünlü Bulgar akademisyeni Prof. Vladimir Georgiyev Sofya Üniversitesi'nin filo- loji kollarında dilbilim konferansları veriyordu. Biz, Türk filolojisi öğrencileri, genelde Türk΄tüler, ama ne ele avuca alınacak Türkçe- ler΄i ne de Bulgarcalar΄ı vardı. Ben ikinci kuşak Türk filolojisi öğrencilerdendim, yani benden önce bir sınıf daha vardı. İşte toplam altmış kişiyi oluşturan bu öğrencilere dilbilim konferansları verecek hoca sn. Prof. M.Şirali- yev oldu. Biz, birinci ve ikinci sınıf öğrencileri bu haberi alınca dünyalar bizim oldu. Ama itiraf etmek gerekirse, biz henüz üniversite havasına girmişlerden değildik. Hatta gelen değerli ho- camıza nasıl hitap edeceğimizi de bilmiyor- duk. Nedeni pek açık. Biz genelde köylerden, fakir ailelerden gelenlerdik. Hatta bu profe- sörlüğün ne olduğunu da bilmiyorduk. Şaşı- lacak bir şey yok burada. Yeni sosyal düzene kadar biz hemen hemen okullardan uzaktık. Bildiğimiz Türkçe de bir avuç mutfak Türkçe- si΄ydi. Sevincimiz çok büyüktü... Prof. M.Şiraliyev'i üniversiteye en yakın, en lüks bir otele yerleştirdiler. Sayın profe- sörümüz henüz gözlerimin önündedir, çok şık giyinen, atletik vücutlu bir şahsiyetti. Saçlarına kar düşmüştü. Bilmem, ama yüz teni onu esmer değil de, sarışın gösteriyordu. Çok sakin, dik- katli konuşan bir bilgindi. Sırayı, disiplini MİHAİL YANÇEV 126 seven, saniyesinde derslere başlayandı. Hatta hatırlıyorum konferansına başladıktan sonra gecikenlerden hiç hoşlanmazdı. Bu durumlar- da bilmem doğrumu kavramışım «vhadite» (dışarı çıkın) diye oldukça rahatsız bir ifadesi vardı. Biz onun karakterini kavramış olduğu- muzdan konferansına tam vaktinde geliyorduk. Bir ozelliği daha vardı: yüzündeki aralıksız gülümseme. Biz Türk filolojisi öğrencileri topu to- puna altmışı aşıyordu. Dersane her vakit tıklım tıklımdı. Hatta henüz rütbeleri olmayan hoca- larımız da onun konferanslarını izliyorlardı. Yani ilgi çok çok büyüktü. Biz Bulgaristan'da Türkçe konuşuyor zannediyorduk, ama yanıl- mışız. O konuşurken bize hemen hemen her cümlesinde bilmediğimiz sözcükleri etraflı, ayrıntılı olarak açıklıyordu. Bazen aramızda tartışmalar da oluyordu. O bize bu sözcüklerin Türk dilinde kullandıklarını açıklayaduruyor- du. Hala gözlerimin önünde. Bir arkadaşımız konuşmasında: – Benim bubam yok – dedi. Profesörümüz şaşıp kalmış olacak ki: – Ne demek istiyorsun? – diye sordu. Öğrenci bu defa: – Bana ninem bakıyor, yanıtını verdi. Allahım bilmem hocamız bizler için ne düşünüyor, rezil olduk, galiba. Bu tümceden de bir anlam anlamayan profesörümüz: – Yani senin evde kimsen yok, öyle mi? Türk dilinde nine: anne anne, buba diye bir sözcük yok çağdaş Türkçe'de, diye hem dilci- lik konuları, hem de Türk dilinin geçmiş saf- haları, tarih boyunca geçilen yol ve değişiklik- leri teker teker bizlere anlattı. Şunu da belirtmek yerinde olur. Kaydet- tiğim gibi o yıllar ağır yıllardı. Ülkemiz çok güç bir durumdaydı. Buna rağmen Sofya üni- versitesinde o yıllarda misafir profesör bizim hocamızdı. Bundan başka karmaşık ideolojik tartışmalar içinde, hiç ve hiç siyaset yapmadan konferans veren sayın hocamızdı. O dönemde Stalin sözü geçmeden, dilcilik olamazdı, ama biz böyle bir ima, muamma hissetmedik. Sayın profesörümüz aralıksız olarak bizlere Bulga- ristan'ın hangi yörelerinden olduğumuzu soru- yor, ilgi gösteriyordu. Böylece dilcilik nazari- yesi uygulamalı Türkçe΄nin bünyesine giriyor- du. Çünkü biz ne çağdaş, ne güncel, ne tarihi Türkçe hakkında birşeyler bilmiyorduk. Hoca- mızı zor bir duruma düşürüyorduk. Ne çare biz bundan ibarettik. Dilcilik konularını perde perde bizlere açıklayan hocamız artık şive, ağız özelliklerine de varmış oluyordu. Nitekim bunlar bize çok lâzımdı. Biz, cengel içinde kalmış bir durum- daydık. Abartmıyorum. Bu cengellik içinde bize çağdaş Türkçe΄nin ne olduğunu açıklayan hocamız Şiraliyev aralıksız: – Bu sözcük çağdaş Türkçe'de var, diye örnekler veriyordu. Hiç unutulacak gibi degil, Türkçe΄de ün- lülerin hem kısa, hem uzun olduklarını, Arap- ça ve Farsça΄dan alıntıların o kadar çok oldu- ğunu, âdeta bu dillerden geçen sözcüklerin Türkçeyle kaynaştıklarını belirtiyordu. Bir kez bir arkadaşımız kemal sözcüğünün l ünsüzünü kalın telâffuz etti. Hocamız hiç bu durumu hazmedememiş olacak ki, l sesinin neden bu sözcükte yumuşak telâffuz edildiğini açıkladı. Bu meyva kemale gelmiş. Dün bize Kemal geldi örneklerini verdi. Bir arkadaşımız konuşmasında: gideyo- rum eylemini kullandı. Bu vesileyle hocamız Şiraliyev Türkçe'nin gelişmesindeki dönemleri açıkladı ve öğrencinin nereli olduğunu sordu. Tuna nehri kıyısındandı arkadaşımız. Bu da yetmiyormuş gibi gideri, geleri, aleri sözcük- lerinde zaman takılarını bize sordu. Şüphesiz cevabımız yoktu. Kuzey-doğu Bulgaristan'da şimdiki zaman yerine kullanılan bu eylemler Türkçe'nin kurallarına uymadığı gibi, sel gibi çağlayıp akan bu durumların önü alınır mı, bil- mem. Çünkü öğrenci okul kitaplarında geli- yorum, gidiyorum okusa da, evde bu ifadeler yok. Hatta öğretmenler de yalnız derslerde bu sözcükleri kullanıyorlar. Sokak dili, kitap dili Yüklə 7,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|