Mustaqil ta’lim ishi. Mavzu: Yorug’likning kogerentligi. Yorug’likning interferensiyalanishi. I kirish II

R= – yorug`lik halqalar radiusi,

r-linzaning egrilik radiusi, k=0,1,2,3,4….

R= halqalar radiusi.





Yung metodi(1801). Uning metodi quyidagi rasmda keltirilgan. Quyosh nuri qorong`I xonaga kichik S tirqishdan kiradi. Bu nur ikkita tiqrishdan o`tib, ikkita nurga ajraladi. Ular ekranda uchrashganda markaziy qismda oq polosani, chetki qismlarida rangli polosalarni hosil qiladi. Yung o`z tajribalarida yorug`lik to`lqin uzunligini aniq topadi. Spektrning chetki binafsha qismi uchun to`lqin uzunligi 0,42 qizil yorug`lik uchun 0,7 ni oladi.

Interferensiyalanuvchi yorug`lik to`lqinlari, yo`llarining optik farqi yorug`lik to`lqining yarim uzunligiga juft karrali bo`lgan holda, ya`ni interferesion manzaraning

k=0,1,2,3…..) shart bajarilgan sohalarida yorug`lik intensivligining maksimumi kuzatiladi.
Havoda yoki bo`shliqda: yoki
m-1,2,3…butun sonlar
Biror muhitda :
n-muhitning nur sindirish ko`rsatkichi.


ning qiymati yorug`lik to`lqinning yarim uzunligiga toq karrali bo`lgan holda, ya`ni interferension manzaraning

k=0,1,2,3…..)

Shart bajarilgan sohalarida yorug`lik intensivligining minimum kuztiladi.

Havoda yoki bo`shliqda :

m-1,2,3…butun sonlar
Biror muhitda :

Teng qalinlik va og‘malik interferension yo‘llari deb ataladigan ikki usul yupqa plastinkalarda amplitudalarini ajratish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Teng qalinlik interferension yo‘llari ponasimon yupqa plastinkalarda kuzatiladi. Teng og‘malik interferension yo‘llari esa parallel sirtli yassi plastinkalarda kuzatiladi. Qabariq ko‘zgu va yassi plastinkalar kontaktidagi qatlamda esa Nyuton halqalari deb ataluvchi interferension manzaralar (halqalar) hosil bo‘ladi. va manbalardan chiqib, M nuqtada interferension manzarani hosil qiluvchi kogerent to‘lqinlar yo‘l farqini hisoblaylik. Yuqorida aytilganidek va kogerent manbalardan hosil bo‘luvchi interferension manzarani hosil qilaylik.

r   , SMN va SMF uchburchaklardan L, d va lar chekli kattaliklar bo’lgani uchun va ni shu kattaliklar orqali ifodalaylik. Chizmada -interferension manzara o’rnini ifodalaydi, L-manbalardan ekrangacha bo’lgan masofa, d-manbalar orasidagi masofani ifodalaydi.

=
=

MN= - ,
FM= ,

ekanliklarini hisobga olib, quyidagilarni olaamiz:

- = +

- =

(  (

Ikkinchi tomondan r   va oxirgi ifodadan

r 
ni olamiz. Bu yerda quyidagicha taxminiy tenglikni kiritilib, =L deb olsak, r uchun quyidagi tenglik kelib chiqadi:

r  =

Interferension maksimumlik sharti, juft sondaagi farqinidan iboratligini hisobga olsak:

dan =m*
bo`lib, bundan interferension maksimum(yorug`) yo`llar o`rni uchun quyidagini olamiz

Ikki qo`shni interferension yo`llar orasiagi masofa ni topamiz. Ya`ni va yo`llar uchun

u holda, ikki qo`shni interferension yo`llar orasidagi masofa uchun - = ifodani olamiz. Bu holda ko`rinadiki ikki qo`shni interferension yo`llar orasidagi masofa interferension manzara soni(tartibi) <> ga bog`liq emas ekan.

Xulosa:
Yorug`likda kuzatiladigon interferensiya hodisasi uning to`lqin xususiyatiga ega ekanligini tasdiqlaydi. Bu hodisalardan texnikada foydalaniladi. Masalan,interferometr deb ataluvchi asbob juda sezgir bo`lib, u bilan juda kichik burchaklarni aniqlash, yorug`likning to`lqin uzunligini aniqlash, kichkina kesmalarning uzunligini aniqlash, har xil moddalarning nur sindirish ko`rsatgichini aniqlash, sirtning g`adir-budirligini tekshirish va yaltiratish darajasini aniqlash mumkinligini ko`rib chiqdik. Interferension manzaraning hosil bo`lishi,kogerent to`lqin va to`lqin uzunliklari, supperpozitsiya prinsipini qo`llanishini ko`rib chiqdik.

Foydalanilgan adabiyotlar:
F.A.Korolev Fizika kursi Optika Atom va yadro fizikasi-”O`qituvchi “ nashriyoti 1978.
N.SH.Turdiyev, K.A.Tursunmetov, A.G.Ganiyev, K.T.Surayev, J.E.Usarov, A.K.Avliyoqulov 11-sinf Fizika TOSHKENT-”NISO POLIGRAF” 2018.
M.Usmanov Fizika TOSHKENT-”NAVRO`Z” 2017.
M.S.Landsberg “Optika” Toshkent 2003.

Foydalanilgan internet saytlari:
www.vikipediya.uz
www.arxiv.uz
www.fizika.uz
www.ziyo.com