Муса гасымлы
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
6 (həm də dövlət müstəqilliyinin ilk yeddi ayında) başçılıq etmişlər. Bütün mürəkkəb və ziddiyyətli cəhətlərinə baxmayaraq, heç şübhəsiz, tariximizin maraqlı tərkib hissələrindən olan sovet dövründə də Azərbaycan mərkəzi hakimiyyət vasitəsi ilə ölkənin beynəlxalq əlaqələrində bu və ya başqa dərəcədə iştirak etmişdir. 50-ci illərin ortalarından etibarən canlanmağa başlayan beynəlxalq əlaqələr əvvəlki illərlə müqayisədə 70-80- ci illərdə xeyli geniş olmuşdur. Uzun illər boyu müxtəlif formalarla sovet rejiminə qarşı apardığı mübarizə və 80-ci illərin sonu - 90-cı illərin əvvəllərində beynəlxalq aləmdə yaranmış əlverişli şərait nəticəsində Azərbaycan xalqı XX əsrdə ikinci dəfə dövlət müstəqilliyini bərpa edərək ikitərəfli və çoxtərəfli beynəlxalq əlaqələr qurmağa başladı. Dövlət müstəqilliyimiz dünyanın əksər dövlətləri tərəfindən tanındı və diplomatik münasibətlər quruldu. Azərbaycan beynəlxalq və regional təşkilatların üzvü və ya yaradıcılarından biri oldu. Müstəqillik illərində Azərbaycan Respublikasının xarici işlər nazirləri Tofiq Qasımov, Həsən Həsənov, Tofiq Zülfüqarov və Vilayət Quliyev oldular. Azərbaycanın xarici işlər nazirləri işləmiş şəxslərin tərcümeyi-halı və fəaliyyətini araşdırmaq həm tarixilik, həm müasirlik, həm də diplomatiyamızın gələcək inkişafı baxımından əhəmiyyətlidir. Ancaq indiyədək ölkəmizdə bu barədə ayrıca kitab yazılmamışdır. Ona görə də müəlliflər Azərbaycan və Böyük Britaniya arxivlərinin materialları, dövri mətbuat və rəsmi sənədlər əsasında xarici işlər nazirlərimizin bioqrafik kitabını yazmışlar və onun yararlı olacağı inancındadırlar. Kitabdakı şəkillər Azərbaycandakı arxiv, kitab, qəzet və jurnallardan götürülmüşdür. Heç şübhəsiz, yüz illər bundan sonra da dövlətimizin xeyli möhkəmlənməsində, region siyasətinə əsaslı təsir edəcək gücə çevrilməsində diplomatiyamız xüsusi rol oynayacaq və deməli, bu kitabın səhifələrinə yeni-yeni xarici işlər nazirlərimizin tərcümeyi-halı əlavə ediləcəkdir. 7 Məmmədhəsən Cəfərqulu oğlu Hacınski 28 may - 7 dekabr 1918 Azərbaycanın görkəmli siyasi və ictimai xadimlərindən, xalqımızın azadlığı və müstəqilliyi uğrunda mübarizəsinin fəal iştirakçılarından biri Məmmədhəsən Cəfərqulu oğlu Hacınski olmuşdur. M.Hacınski 1875-ci il martın 3- də Bakı şəhərində varlı bir ailədə anadan olmuşdur. O, XIX əsrin 80-90-cı illərində Bakı realnı məktəbini bitirərək təhsilini davam etdirmək məqsədilə 1897-ci ildə Rusiya imperiyasının mərkəzi Sankt-Peterburq şəhərinə getmişdir. Şəhərin gözəlliyi, zəngin memarlıq abidələri gənc Məmmədhəsənə böyük təsir göstərmişdir. O, Peterburq Texnoloji İnstitutuna daxil olmuş və tezliklə qaynar tələbə həyatına atılmış, qabaqcıl tələbələrə yaxınlaşmış, Rusiyanın siyasi, ictimai və mədəni həyatı ilə tanış olmağa başlamışdır. 1902-ci ildə Peterburq Texnoloji İnstitutunu bitirən Məmmədhəsən mühəndis kimi Azərbaycan sənayeçilərindən olan Şəmsi Əsədullayevin Moskvada tikdirdiyi neftayırma zavodunda bir müddət çalışmışdır. 1902-ci ilin axırlarında Bakıya qayıdan Məmmədhəsən Bakı şəhər upravasının tikinti şöbəsinin rəisi təyin olunmuşdur. M.Hacınski ilk gündən bu vəzifədə Bakı şəhərinin baş planının hazırlanıb həyata keçirilməsində, bağ və bağçaların, bulvarın, yolların və meydanların genişləndirilməsində və yenilərinin çəkilməsində, yeni binaların tikintisində yaxından iştirak etmiş, Bakının ən məşhur abidələrindən biri – Şirvanşahlar tarixi abidəsinin qorunması və bərpası, bulvarın genişləndirməsi üçün 8 dəniz sahilinin qurudulub torpaq tökulməsi və s. haqqında Bakı Duması qarşısında məsələ qaldırmışdır. 1902-1917-ci illərdə Bakı Dumasının üzvü olmuş və onun bir çox iclaslarına sədrlik etmişdir. M.Hacınski eyni zamanda Bakının siyasi və ictimai həyatında da yaxından iştirak etmişdir. 1904-cü ilin payızında Bakıda əsasən sosial-demokrat meylli gənclərdən ibarət bir qrup meydana çıxdı. Onlar 1904-cü ilin oktyabrında Azərbaycan dilində qeyri-leqal «Hümmət» qəzetini buraxmağa başladılar. Onlar getdikcə formalaşmağa və təşkilata çevrilərək müsəlman əhalisi arasında inqilabi iş aparmağa başladılar. «Hümmət»in yaranması və fəaliyyətində M.Rəsulzadə, M.Əfəndiyev, M.Mövsümov və b. ilə yanaşı M.Hacınski də iştirak etmişdir. 1911-ci ildə Bakıda yaradılan Müsavat Partiyasının ilk üzvlərindən biri M.Hacınski olmuşdur. Rusiyada istiqlaliyyətini itirmiş müsəlman xalqlarına yardım və azadlığı uğrunda gizli mübarizə aparan Müsavat Partiyası 1917-ci il Fevral inqilabından sonra açıq fəaliyyətə keçdi. 1917-1920-ci illər M.Hacınskinin siyasi, ictimai fəaliyyətinin ən qızğın və gərgin dövrü olmuşdur. Bu aşağıdakı faktlarda özünü açıq-aydın göstərir: 1917-ci il martın 5-də Bakıda İctimai təşkilatlar Şurası və onun İcraiyyə Komitəsi yaradıldı. M.Hacınski, İ.Frolov, İ.Heydərov və b. komitənin heyətinə daxil oldular. Martın 29-da Bakıda Müsəlman Milli Şurasının Müvəqqəti İcraiyyə Komitəsi təşkil edildi. Komitənin sədri M.Hacınski, müavini isə M.Rəsulzadə seçildi. Komitə 1917-ci il aprelin 15-20-də Bakıda Qafqaz müsəlmanlarının qurultayını keçirdi. M.Hacınski qurultayı təbrik nitqi ilə açaraq dedi ki, Rusiyada çar mütləqiyyətinin devrilməsi Qafqaz müsəlmanları üçün imkanlar açmışdır, bu ümumi milli, o cümlədən ümumi dövlət məsələlərində müsəlmanların milli- siyasi məsələsidir. Sinfi və sosial məsələ hələ kənara qoyulmalıdır, çünki milli-siyasi məsələ həll edildikdən sonra onlar həll oluna bilər. Hacınski mayın 11-17-də Moskvada Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|