Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 17.3. Ekoloji t hlük sizliyin t minatında iqtisadi mexanizml r
607
- dövl tl rarası proqram v razıla maların yaradılması v f aliyy t göst rm si; - traf t bii mühitin v ziyy tin v q bul olunmu razıla maların yerin yetirilm sin n zar t ed n beyn lxalq idar v t kilatların yaradılması. Müasir dövrl rd praktiki olaraq dünyanın bütün inki af etmi ölk l rind ekoloji t hlük sizlik sah sind milli proqramlar hazırlanıb, q bul olunub, h yata keçirilm kd dir. lk vaxtlar bu proqramın realla dırılması yı ılıb qalmı tullantıların m hv edilm sin yön ldilmi di. Bu sah d görül n t dbirl rin ks riyy ti istehsalat f aliyy tinin neqativ n tic l rini aradan qaldırma a yön ldilmi dir v dem k olar ki, traf mühitin pisl m si n z r alınmırdı. Bel yana manın m hdudlu u aydındır, lakin ilk vaxtlar ona b ra t qazandırılırdı. Bel ki, hadis l r silsil si zamanı keçmi f aliyy td pozulmu ekosistemi xilas etm k lazım g lirdis , indiki v ziyy td dig r probleml r daha çox n z r çarpır. Bir çox ölk l rd bütün t bii rzaq z nciri üzr v müvafiq qanunvericilikd b rkidilmi bütün sah l r üzr t bi td n istifad nin kompleks proqramları q bul olunmu dur, onların iç risind dövl tin t bi ti mühafiz f aliyy tinin t nziml nm sind ki rolu mü yy nl mi , t bi td n
608
istifad çil rin hüquq v öhd likl ri mü yy n olunmu dur. nki af etmi ölk l rd t bi td n istifad sistemin dövl t müdaxil si n z r çarpacaq d r c d dir. erarxik
idar etm sistemi yaradılır ki, burada t bi td n istifad siyas tinin m qs dl ri, onun obyektl ri v el c d onun h yata keçirilm d r c l ri (ümumdövl t, yerli) ayrılır. Son ill r bu sah d dövl t idar etm orqanlarının, el c d öz hat dair sind ekoloji t hlük sizlik v ziyy tin gör cavabdeh olan mü yy n sah l ri hat ed n nazirlikl rin sayının artım tendensiyası v onların funksiyalarının geni l nm si mü ahid olunur. M s l y dig r t r fd n yana ıldıqda görünür ki, praktiki olaraq bütün inki af etmi ölk l rd milli ç rçiv d t bi ti mühafiz siyas tin r hb rliyi h yata keçir n m rk zi orqan yaradılmı dır. Yaponiyada traf mühitin mühafiz si idar si, Fransada bu sah y müvafiq nazirlik, AB – da öz bölm l ri olan ekoloji t hlük sizlik üzr Federal agentlik f aliyy t göst rir. Ölk nin ekoloji t hlük sizliyinin dövl t t nziml nm si metodlarının müxt lifliyin baxmayaraq dövl rtl r birg t bi ti mühafiz siyas tinin m qs dl rini mü yy nl dirir, prioritetini t yin edir v t bi td n istifad çil rl qar ılıqlı münasib t normalarını i l yib hazırlayırlar. T s rrüfat mexanizminin özü d
609
bazar sasında iqtisadi v inzibati xarakterli m cburedici t dbirl r üzr f aliyy t göst rir. nki af etmi ölk l rin böyük ks riyy tind ekoloji siyas tin aparılması v onun maliy l dirilm si “ekoloji v ziyy tin normativ keyfiyy t” prinsipin saslanır ki, bu da, müxt lif növ çirkl nm l r gör standartların mü y- y n edilm si yolu il h yata keçirilir. Bel standartlara keçid, h m c zalandırıcı, h m d stimulla dırıcı xarakterli müvafiq vergi siyas ti, dotasiyalar, güz tli kreditl r vasit sil çirkab madd l rinin ticar tinin praktikada t tbiqi yolu il v ya onların normativ v normadan k nar s viyy l rin gör öd m l r - vergil r yolu il t min olunur.
ks r nki af etm kd olan ölk l rd ( EOÖ) ekoloji t hlük sizliy dair qanunvericilik aktları hazırlanmı , dövl t orqanları t sis edilmi , ekosistemin qorunması proqramları yaradılma a ba lanmı , çirkl nm nin normaları v standartların normaları i l nib hazırlanmı dır. ”Üçüncü dünya” ölk l ri üçün xüsusil ehtiyatqoruyucu, tullantısız texnologiyanın t tbiqi, aqrar sah d
m hsuldarlı ın yüks ldilm si v yanacaq energetika resurslarından istifad nin s m r liliyinin yüks ldilm si sah l rind EÖ-in ( nki af etmi ölk l r) t crüb sind n istifad edilm si çox vacibdir. Bu
610
t crüb l r onlara industrial c miyy tin s hvl rind n yaxa qurtarma a, onların ümumi sosial-iqtisadi inki afı il laq dar yaranan bir çox ekoloji probleml rin h llin imkan yaradır. Keçid iqtisadiyyatında olan ölk l rd (M rk zi v rqi Avropa, MDB ölk l ri) h l , planlı, m rk zl - dirilmi t s rrüfat dövründ t bi ti mühafiz sah sind bir sıra t crüb toplanmı dır. 70-80-cı ill rd bir sıra t bi ti mühafiz qanunları i l nib hazırlanmı v q bul olunmiu , t bi td n istifad üzr dövl t idar etm sistemi yaradılmı , ekoloji manitorinq h yata keçirilmi (su hövz l ri v atmosferin v ziyy ti üzr qeydiyyat aparan n zar t m nt q b k si) t bi td n istifad çil r iqtisadi t sir al tl ri, ekoloji fondlar yaradılmı dır.
qtisadi mexanizml ri iki tip bölm k olar: - bütün t s rrüfat sah l rini hat ed n mexanizml r- makro s viyy ; - xüsusi mexanizml r - bilavasit traf mühitin mühafiz si il ba lı olan iqtisadi mexanizml r.
Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|