Mühazirə Bul cəbri əsaslanan rəqəmsal sistemlərin qurulması və əsas məntiq sxemləri

Əsas məntiq əməllərini realizə edən sxemlərə baxaq.

Bu sxemlər a) “inkar (NOT) ”, b) “və-inkar (NAND) ”, c) “və ya inkar (NOR) ” adlanırlar. Bu əsas sxemlər əsasında diğər “və” , “və ya” ventilləri hazırlana bilər. Bu səbəbdən bunlar əsas məntiq elementləri (və ya “universal gates”) adlanırlar. Məsələn “və ya” ventilinin çıxışına “inkar” əlavə olunarsa “və” ventili alınar. Bu səbəbdən bu üç ventil əsas ventillər adlanırlar.
Aşağıda məniq əməllərinin adları, işarələri və yerinə yetirdikləri funksiyaların doğruluq cədvəlləri göstərilmişdir.

Qeyd edək ki, inkarı (not) göstərmək üçün çıxışda dairəcik əlavə olunur.
Daha bir çox təsadüf olunan ventil XOR(Exclusive OR – istisnaedici vəya) adlanır. Bu məntiqi əməlinin sxematik işarəsi və yerinə yetirdiyi məntiq funksiyası aşağıdakı cədvəldə verilmişdir.

Aşağıdakı şəkildə XOR funksiyasının iki “və”, bir “vəya” ventili vasitəsi ilə realizə edən sxem göstərilmişdir.

Tapşırıq3: Yuxarıdakı sxemi Logisimdə yığıb simulyasiya edin.
Sxemlərdə XOR ventili ilə yanaşı XNOR (Exclusive NOR - istisnaedici vəya inkar) elementi də istifadə olunur. Bu ventilin sxemi və doğruluq cədvəli verilmişdir:

Məntiq sxemlərinin mürəkkəblik dərəcəsi ixtiyari ola bilər. Məntiq funksiyası adətən doğruluq cədvəli formasında verilir. Digər tərəfdən göstərdiyimiz məntiq sxemlərinin girişlərinin sayı ikidən daha çox ola bilir. Lakin əvvəlki kimi onların çıxışı bir olur. Aşağıda belə eyni funksiyanı yerinə yetirən iki və üç girişli elementli sxemlər verilmişdir.

Tapşırıq4: Aşağıdakı hər 3 sxemin doğruluq cədvəlini qurun



Tapşırıq5: Logisimdə aşağıdakı məntiq dövrəsi üçün doğruluq cədvəli qurun. (hansı məntiq əməlinin sxemidr?)



Tapşırıq6: Aşağıda şəkildə hansı məntiq elementinin doğruluq cədvəli verilmişdir?

Tapşırıq7: Aşağıdakı “inkar”, “və inkar”, “vəya inkar” sxemlərini Logisimdə simulyasiya edin.