Mirzo ulug`bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti jizzax filiali

45. ROSSIYADA INFLATSIYA KO'YILISHINI SABABLARI VA XUSUSIYATLARI.
Rossiyada inflyatsiyaning ko'tarilishi quyidagi sabablarga ko'ra yuzaga keldi:
1) ijtimoiy ishlab chiqarishdagi chuqur deformatsiyalar va muvozanatsizliklar;
2) iqtisodiyotning tarkibiy buzilishlari;
3) tovar mahsulot ishlab chiqaruvchilarning monopoliyasi;
4) harbiylashtirilgan iqtisodiyot;
5) shishgan davlat apparati. Rossiyada inflyatsiya mexanizmlari davlat tomonidan moliyalashtirish va imtiyozli kreditlash orqali rag'batlantirildi. Keyinchalik asbob-uskunalar, xom ashyo, yoqilg'i narxlarining oshishi va ishlab chiqarishning qisqarishi bilan ish haqining oshishi talab inflyatsiyasining boshqa ko'rinishga - ishlab chiqarish xarajatlari inflyatsiyasiga o'tishiga olib keldi. Taklif inflyatsiya mexanizmi quyidagi omillarga asoslanadi:
1) oraliq tovarlar narxining oshishi, elektr energiyasi va boshqa energiya resurslarini ishlab chiqaruvchi korxonalarning buyrug'i;
2) rivojlanmagan bozor infratuzilmasi (xususan, xususiy investitsiyalar, kapitalning chiqib ketishi, aholi jamg'armalarini to'plash vositalari, bu ayniqsa o'tish davridagi iqtisodiyot uchun xosdir);
3) bozorda raqobatning nomukammalligi, uning monopollashuvi, mahsulotning yuqori darajadagi differentsiatsiyasi ko'rinishidagi raqobat uchun to'siqlarning mavjudligi, sanoatga "tashqari" tuzilmalar (litsenziyalash) kirishiga qonunchilik cheklovlari;
4) mehnat bozorining rivojlanmaganligi.
Rivojlanmagan bozor iqtisodiyotida bozor rag'batlaridan mahrum bo'lgan tovar-pul munosabatlari Rossiyada bo'lgani kabi qisman monopollashtirilgan bozor qonunlariga muvofiq ishlay boshlaydi.
Inflyatsiyaning o'ziga xos xususiyatlari Rossiyada bu:
1) inflyatsiyaning o'sishi va rivojlanishi doimiy ravishda yuzaga keladigan to'lovsizlik inqirozlari fonida tovar taqchilligi sharoitida sodir bo'ldi;
2) inflyatsiya bozor tomonidan emas, balki faqat uning iste'mol qismi tomonidan shakllantirilgan noreal valyuta kursining mavjudligi bilan birga keldi;
3) real valyuta kursini iste'mol bozori va investitsiya bozori (masalan: binolar, inshootlar, yerlar) teng ravishda shakllantirishning imkoni yo'qligi sababli milliy iqtisodiyotga investitsiyalar kiritilmagan;
4) investitsiya sohasini shakllantirish mumkin emas edi, chunki tijorat banklari investitsiya jarayoniga investitsiya kiritish bilan bog'liq real soliq imtiyozlariga ega emas edi.