Minerallarning tasnifi

Sulfatlar
Barit BaSO4 – zich dag`al donador massali rombli mineral xolatda uchraydi. Qattiqligi 3,0-3,3 zichligi 4,3-4,6 gg`sm3 ulanish tekisligi mukammal, rangi kulrang, oq, qizg`ish va xavorang; kislotalarda erimaydi. Bari preparatlari olishda, kraska, poligrafiya sanoatida va boshqalarda,
Gips CaSO4 2H2O-Kristallari tablitkasimon ustunli, prizmatik shaklda monoklin singoniyali; qatiqligi 1,5 zichligi 2,3gg`sm3 ulanish tekisligi mukamimal rangi oq, kulrang, qizg`ish va sarg`ish, kristallari rangsiz. Qurilishda qog`oz, tsement va ximiya sanoatida va qishloq xo`jaligida ishlatiladi.
Volframatlar
Volframit (Fe,Mn)WO4 Kristallari tablitkasimon yoki prizmatik shakllangan monoklin singoniyali. Qattiqligi 4,5-5,5, zichligi 6,7-7,5 gg`sm3, rangi qora qo`ng`ir yoki qora chegarasi qo`ngqirdan qora va sariqgacha, yaltiroqligi shafaqsimon, ulanish tekisligi mukammal. Gidrotermal kvarts tomirlari, grezen va pegmatitlarda uchraydi. Volfram rudasi.
Sheyelit.CaWO4 Tetragonal singoniyali, qatiqligi 4,5, zichligi 5,8-6,2gg`sm3 rangi oq, kulrang va qizg`ish, yaltiroqligi yog`dek, olmosdek. Kontakt-metosomatik konlarda gidrotermal va pegmatik tomirlarida uchraydi. Volfram rudasi.


Fosfatlar
Apatit Sa5{PO4}₃, {F,Cl}.Geksogonal singoniyali. Rangsiz, oq, yashil, havo rang, sariq, qo`ng`ir rang, siyoxrang, yaltiroqligi shishadek sinish tekisligi yog`simon. Qattiqligi 5,0, zichligi 3,2 gg`sm3 ulanish tekisligi nomukammal, sinish tekisligi notekis. Gidrotermal konlarda va va chiqindi jinslarda kuzatiladi. QishloQ xo`jaligida gugurt ishlab chiqarishda, keramika sanoatida ishlatiladi.
Silikatlar.
A.YE. Fersmanning hisob kitobiga qaraganda silikatlar barcha ma`lum bo`lgan minerallarning 1G`3 qismini, yer qobig`i massasining 75 foizini tashkil qilar ekan.
Tsirkon. Zr(SiO4). Kristallari tetrogonal singoniyali, qattikligi 7-8, zichligi 4,7 gG`sm3. Rangsiz yoki sariq, pushtirang, qo`ng`irrang, qizil, yashil, siyoxrangda bo`lishi mumkin. Metallurgiyada qimmatbaxo o`tga chidamli material sifatida, farfor sanotida, emalli idishlar ishlab chiqarishda, yuviler sanoatida ishlatiladi. Ulanish tekisligi mukammal.

Yer osti suvlarining fizik xossalariga ularning tiniqligi, rangi, xidi, ta'mi va xarorati kiradi.

Tiniqligi. Tabiiy suvlar tiniq yoki loyqa bo’lib, loyqa suvlarda mineral mineral va organik birikma zarralari ko’p bo’ladi. Tiniq suvda xech qanday zarralar aralashmasi uchramaydi.
Rangi. Ichiladigan toza suv rangsiz bo’lib, daryo va dengizlarda och zangori tusda tovlanib turadi. Lekin yer osti suvlari ayrim xollarda temir, vodorod sulfid qo’shilishidan to’q zangori tusda, botqoqliklarda esa organik kislotalar ta'sirida sariq tusda bo’ladi.
Xidi. Yer osti suvlari asosan xiddsizdir. Vodorod sulfidli suvlardan palgda tuxum, organik kilotalilaridan esabotkok xidi keladi.
Ta'mi. Toza suv mazali, yoqimli bo’ladi. Tabiatda suvlar natriy xlorid miqdoriga qarab sho’r, magniy sulfat miqdoriga qarab esa achchiq bo’lishi mumkin.
Xarorati. Yer osti suvlarining xarorati suvli gorizontning yotish chuqurligiga, geografik joylashishiga qarab turlicha bo’ladi. Xaroratiga qarab suvlar quyidagilarga bo’linadi: juda sovuq Q5oS, sovuq Q6o S, iliq Q18oS, iliqroq Q25oS, issiq Q37oS, qaynoq Q40 ^oS. Suvning xarorati uning tarkibidagi tuz va gazlar miqdorining oz-ko’pligiga ta'sir etadi.

0.