Minerallarning tasnifi

Jins yaratuvchi minerallarning fizik xususiyatlari
REJA:


1. Asosiy jins hosil qiluvchi minerallar.
2. Ruda hosil qiluvchi minerallar.
3. Minerallarning tasnifi.
4. Minerallarning tarkibi haqida.


Tayanch iboralar: Mineral, kristall, rentgenometrik, struktura, tuzilma, turkum, kon, element, sof, tug`ma, gemopolyar, golloid, jins, ruda, varaqsimon kristal, gidrotermik, oltingugurt, piramida, romb, sfalirit, tetraedrik, shafaqsimon, qo`ng`ir, yaltiroq, kvarts, sinish, mukammal, nomukammal, prizmatik, shaffof, pegmatik.
Minerallarning asosiy zamonaviy tasnifi ular ximiyaviy tarkibi kristall strukturasining bir – biriga bog`liqligiga qarab bo`linadi. Ularning tashqi ko`rinishi xozirgi vaqtda rentgenometrik usul bilan o`rganilayotgan ichki strukturasini bir qisminigina namoyon eta olish mumkin.
Minerallarning ichki tuzilmasini deganimizda ularni tashkil qiluvchi ximiyaviy elementlar atomlarining uzaro bir–biriga bog`liqligi tushuniladi. Bunaqangi boshliqliklarning bir necha tiplari mavjud:

1. 
   Kon turkumi bog`lanishning, ya`ni kation va anionlar bir – biriga shartli ravishda elektrostatik kuchlar ta`sirida tartibli turadi. Bu bog`lanish miqdor-ining juda ko`pchiligiga ta`luqli.
   
2. 
   Metal bog`lanishning bog`lanish turkumi, bunda katnonlar umumiy elektron bulutlari bilan o`zaro o`ralgan bo`ladi. Bu turkumga sof tug`ma metallar va bir qancha sulfidlar kiradi.
   
3. 
   Gemopolyar bog`lanish turkumi, bunda atomlar tashki elektronlarning umumiy qobig`i bilan bog`langan. Bundan bog`lanish olmos va ko`pchilik sulfidlarga ta`luqlidir.
   

Biz umumiy geologiya tug`risida A.Gbetextin taklif qilgan tasnif buyicha to`liq bo`lmasada bir necha bo`limlari va mineralsinflari bilan tanishib chiqamiz. Minerallar sof tug`ma elementlar, sulfidlar, galloidlar, birikmalar, oksid va gidroksidlar, kislorodli tuzlar, karbonatlar, sulfatlar vrlfarmat va molibdatlar, fosfatlar va silikatlar sinfiga bo`linadi.

Tog` jinslarini asosiy qismini tashkil etuvchi minerallar jins hosil qiluvchi metallar deyiladi. Ruda tarkibining asosini tashkil qiluvchi metallar ruda hosil qiluvchi metallar deyiladi.
Oltin Ai - Asosan nomunofiq donador, varaqsiimon, juda kamchilik xollarda kubik kristal shaklidagi sof tug`ma xolatda uchraydi. Qattiqligi 2,5–3; zichligi 15,6– 19,0 gG`sm3 (toza oltinniki – 19,3 gG`sm3), rangi oltinsimon sariq; chegarasi metalldek, sariq; metalldek yaltiroq. Faqaigina «Shox arog`ida» KSN eriydi. Gidrotermik va sog`ilma konlari asosan ko`plab uchraydi. Qimmatbaxo metallarga oltindan tashqari sof tug`ma xolatda uchraydigan platina va kumushlar ham kiradi.
Oltingugurt S. – Ko`pchilik xollarda piramida va rombik kristall yaxlit, yersimon va kukunsimon massa uchraydi. Qattiqligi 1-2; zichligi 2gG`sm3, turli xil sariq rangda himoyalanadi. Chegarasi deyarli yo`q, sinish yuzasida yog`dek. Yengil eriydi va o`zidan oltingugurt SO2 ajratib yonadi. Sof tug`ma oltigugurtning asosiy massasi organik tarkibi ta`sirida gips va turli oltingugurt birikmalarining qayta shakllanishidan hosil bo`ladi.