72
– nağdsız hesablaşmaların stimullaşdırılması;
– banklarda korporativ idarəetmənin təkmilləşdirilməsi və risklərin tənzimlənməsi
sistemlərinin yaradılması;
– girovların mərkəzləşdirilmiş sadələşdirilmiş reyestrinin yaradılması.
Fikrimizcə həm monetar, həm də fiskal ekspansiya hesabına yaranacaq
makroiqtisadi səmərədən maksimum istifadə olunması və bu səmərənin daxili
investisiyaların, qeyri-neft sektorunun və regionların inkişafına yönəldilməsi xüsusi
aktuallıq kəsb etməlidir.
Müstəqillikdən bügünə qədər keçən müddətdə Azərbaycanda artıq müstəqilliyin
ilk illərində hüquqi və idarəetmə boşluqlarından meydana gələn mənfi hallar ortadan
qaldırılmış və bank bölməsinin Mərkəzi Bankın müşahidə, nəzarət və
koordinasiyasında sürətlə inkişaf etdiyi görülür.Digər tərəfdən hər keçən il bank
bölməsinin verdiyi xidmətlər növ olaraq artmaqda,keyfiyyət və həcmi olaraq da
yüksəlməkdədir. Ancaq həyata keçirilən hüquqi və idari tənzimləmələrin daha da
təkmilləşdirilməsi,verilən xidmətlərin növ və keyfiyyətinin artırılması və bu sahədə
fərqli ölkələrin təcrübəsindən istifadə olunması olduqca zəruri bir məsələdir.
Texniki infrastruktura, ödəniş sisteminə, mühasibat sisteminə, bankların
müşahidə və nəzarətinə və hüquqi infrastruktur ilə əlaqədar fəaliyyətləri davam
etdirmək lazımdır.Ayrıca olaraq bu istiqamətdə:
- Dövlət banklarının özəlləşdirilmsi, əmanətlərin sığortalanması, kadr siyasəti, maaş
siyasəti, və bunlar arası iş qaydalarının müəyyənləşdirilməsi və xidmət siyasətinin PR
(xalqla əlaqələr və reklam) mövzularınında gözdən keçirilməsi,yaxşılaşdırılması
və müsbət adımların atılması zəruridir.
Xüsusilə ölkəyə neft gəlirlərinin daxil olmasında mühüm bir artımın olması ilə
yanaşı real sektorda qeyri neft sektoruna ayrılmış investisiya yatırımlarının artması
bank bölməsinində sürətli inkişafına təkan vermişdir.Bununla yanaşı ölkədəki sabit
iqtisadi və siyasi vəziyyətin olması, beynəlxalq maliyyə mənbələrinin ölkəyə cəlb
edilməsi də bank sektorunun inamlı inkişafına şərait yaradan amillərdəndir.
73
ST FADƏ OLUNMUŞ Ə DƏ B YYAT
1. “Auditor xidməti haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu.
2. Banklar haqqında normativ- hüquqi aktlar toplusu// Z.F. Məmmədovun elmi
redaktorluğu ilə hazırlanamış. Bakı, Qanun, 2009. 1092 s.
3. Dövlət maliyyəsi normativ- hüquqi aktlar toplusu// Z.F. Məmmədovun elmi
redaktorluğu ilə hazırlanamış. Bakı, Qanun, 2010. 1180 s.
4. Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (17 aprel 2007-ci il, 9 oktyabr 2007-ci il, 6 noyabr
2007-ci il, 26 may 2009-cu il, 19 iyun 2009-cu il və 30 iyun 2009-cu il tarixli
qanunlarla qəbul edilmiş dəyişikliklər və əlavələrlə)
5. Banklar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu (4 mart 2005-ci il, 6 mart
2007-ci il, 17 aprel 2007-ci il, 19 oktyabr 2007-ci il, 2 oktyabr 2008-ci il, 26 may
2009-cu il və 30 iyun 2009-cu il tarixli qanunlarla qəbul edilmiş dəyişikliklər və
ə
lavələrlə).
6. Bağırov M. Bank işi. Bakı, 2003.
7. Bəşirov R.A. Bank işi. Dərs vəsaiti. Bakı,2007.
8. Ibrahimov Z. Pul, kredit və banklar (suallara cavab). Bakı, 2009.
9. Məmmədov Z.F. Pul , kredit və banklar. Dərslik . Bakı, 2010.
10. Abbasov A.H., Azərbaycanda maliyyə bazarının formalaşması və bazar
iqtisadiyyatında maliyyə-kredit sisteminin problemləri. Bakı 2003.
11. Abbasov Ə., Məmmədov Z., Rzayev R., Həmişəyeva Ş. Bank işi və elektron
bankçılıq. Bakı 2003.
12. Abdullayev Ş., Azərbaycanda bank sistemi və bank resurslarının idarə
olunması. Bakı 2001.
13. Z.Məmmədov. "Bank fəaliyyətinin əsasları", Bakı 2013
14. Z.Məmmədov. "Beynəlxalq valyuta-kredit münasibətləri və xarici ölkələrin
pul-kredit sistemi".Bakı 2012
15. Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının 1999-2010-cu illər üçün aylıq və
rüblük bülletenləri.
16. Bağırov M.M., Banklar və bank əməliyyatları. Bakı 2003.
74
17. Cavadov A.M., Kommersiya bankları məhsul və xidmətlərinə qiymət-qoyma.
Bakı 2002.
18. Əliyev M.F., Bank islahatları və vahid reytinq sistemi ilə qiymətləndirmə.
Ekspert jurnalı, 2001-ci il, №3-4.
19. Əliyev M.F., Bank məhsullarının inkişaf strategiyası.
20. Əliyev M.F., Bank məhsullarının inkişaf strategiyası. qtisadiyyat və audit
jurnalı, 2003-cü il, №8.
21. Əliyev M.F., Bank sisteminin inkişafında elektron kommersiyanın rolu.
Maliyyə və uçot jurnalı, 2003-cü il, №6.
22. Əliyev M.F., Bankın inkişafında daxili nəzarət sisteminin rolu. qtisadiyyat və
audit jurnalı, 2002-ci il, №7.
23. Əliyev M.F., Vahid reytinq sistemi ilə qiymətləndirmə bank islahatlarının
tərkib hissəsi kimi. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası aspirantlarının elmi
konfransının materialları, 2001-ci il, iyun, Bakı 2001.
24. Məmmədov Z.F. Beynəlxalq valyuta-kredit münasibətləri və xarici ölkələrin
pul-kredit sistemi. Bakı, 2003.
25. Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi bankı” Statistik bülleten №2013/14
26. Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi ”Azərbaycan rəqəmlərdə” Bakı-2012
27. Ş.Ə.Abdullayev, dos. R.V.Əsgərova “Bank işi” Dərslik (2007)
28. Sadıqov E.M. Bank əməliyyatları. Bakı, 2010.
29. Аббасов И., Ханкишиев Б. Коммерческий банк в условиях перехода к
рыночной
экономике. Баку 1998.
30. Агарков М.М., Основы банковского дела. М. 1929.
31. Викулин А.Ю., Антимонопольное регулирование рынка банков-ских
услуг
. М. 2001.
32. Набиев С., Зарубежные банки в Азербайджане, журнал “Ъонсултинэ-
Бусинесс
”, 1999, № 5/6.
33. Общая теория денег и кредита. под ред., Жукова Е.Ф, М. 1995.
34. Панова Г.С., Кредитная политика коммерческих банков. М. 1999.
75
35. Пессель М.А., Антонов Н.Г., Денежное обращение, кредит и банки.
М
.1995.
36. Бабичева Ю.А. Российские банки: Проблемы роста и регулирования /
Бабичева
Ю.А., Мостовая Е.В. - М.: Экономика, 2006. - 278с.
37. Банки и банковское дело: учеб. пособие / под ред. И.Т.Балабанова. - М.,
2001. - 304с.
38. Банковская система и денежно-кредитная политика в условиях
российской
реформы (анализ и рекомендации) // Рос. экон. журн. - 1994. -
N 4. - С.18-35.
39. Банковская система РФ и банки // Год планеты, 2005: Политика,
экономика
, бизнес, банки, образование. - М.: Экономика, 2005. - С.272-
317.
40. Банковский маркетинг. - М., 1994. - 303с.
41. Банковский надзор: каким ему быть? // Деньги и кредит. - 2007. - N 4. -
С
.7-19.
42. Гринспэн А. Коммерческие банки и Центральный банк в рыночной
экономике
// Вопр. экономики. - 1991. - N 12. - С.87-96.
43. Демичев А. Банковский сектор и экономика // Экономист. - 2001. - N 11. -
С
.55-60.
44. Чечеткина Т. Малые коммерческие банки: проблемы, перспективы /
Т
.Чечеткина, В.Петушков // Экономист. - 1992. - N 8. - С.89-93.
45. Шаламов Г.А. "Маленькие" проблемы провинциального банка в зеркале
большой
экономики // Общество и экономика. - 1994. - N 9-10. - С.100-
105.
46. Швецов Ю.Г. Капитал банка: его достаточность и функции /
Ю
.Г.Швецов, В.Г.Корешков // Деньги и кредит. - 2009. - N 6. - С.34-36.
47. Трехтенберг И.А., Кредитная денежная система капитализма после II
мировой
войны. М. 1954.
48. Управление деятельностю коммерческого банка (банковский
менеджмент
) под ред. О.И. Лаврушина, М. 2002.
76
49. Усоскин В.М., Современный коммерческий банк. М. 1994.
50. Уткин Э.А.,Сухонов М.С.,Аудит банковской деятельности. М. 2003.
51. Lovett, William Anthony- "Banking and financial institutions law in a
nutshell", St. Paul, Minn-1997
52. Richard S.Thorn –“Introduction to money and banking”,Harper Collins &
Row, International -1976
53. Chandler V.Lester, Goldfeld N.Stephen –“The economics of money and
banking”, Harper, International -1977
54.
www.cbar.az
55.
www.banks.az
56.
www.maliyye.gov.az
57.
www.economy.gov.az
58.
www.azstat.org
59.
www.kitab.az
60.
www.azstat.org
61.
www.worldbank.org.az
62.
www.wikipedia.org
63.
www.imf.org.az
77
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin
«Magistratura mərkəzi» nin
“ Maliyyə” ixtisası (ixtisaslaşma -“ Bank işi”)”üzrə magistrantı
Zeynalov Natiqin
«İqtisadiyyatın real sektorunun inkişafında bank sekrotunun rolu və onun yüksəldilməsi
istiqamətləri»
Mövzusunda təqdim etdiyi dissertasiya işinin
REFERATI
Banklar xüsusi bir qurumdur və iqtisadiyyatın inkişafında özünəməxsus yeri var.
Bankların yaranması və inkişafı da dünya mədəniyyəti və cəmiyyətin inkişafı ilə bərabər
getmişdir.Cəmiyyətin inkişafı tarixində isbata ehtiyacı olmayan bir həqiqət də bankların
inkişaf səviyyəsi ilə bütövlükdə sosial -iqtisadi inkişafın düz mütənasibliyindən ibarətdir.
Hansı məmləkətdə bankların yüksək səviyyəsi müşahidə olunursa, orada sürətli iqtisadi
inkişaf, yüksək mədəniyyət var.
Bank fəaliyyətinin əhəmiyyətli xüsusiyyətləri sırasına, bir qayda olaraq, aşağıdakılar
aid edilir: bank resurslarında cəlb olunmuş və borc vəsaitlərinin üstünlük təşkil
etməsi;maliyyə bazarlarının fəaliyyət parametrlərinin həddindən artıq hərəkətliliyi,
dəyişkənliyi;bu, təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi, sosial və digər səbəblərlə bağlıdır,
əməkdaşlardan, təhlilin və əməliyyatların aparılmasının keyfiyyətinə zərər vurmadan, daim
analitik gərginlik və yüksək operativlik tələb edir; iqtisadiyyatın, demək olar ki, bütün
sahələrini təmsil edən ən müxtəlif müştərilərlə daim və eyni anda işləmək, onların
ziddiyyətli maraq və məqsədlərini ən müxtəlif, qətiyyən uyğun gəlməyən tendensiyalara,
hər bir verilən anda mövcud maliyyə alətlərinə, müxtəlif valyutalara malik bazarlarda
uzlaşdırmaq zərurəti və s.
78
qtisadi inkişafın müasir səviyyəsinə uyğun bank sisteminin formalaşdırılması və
təkmilləşdirilməsi kredit mexanizminın milli iqtisadiyyatın real sektorunun dirçəldilməsinə
təsirinin müəyyən edilməsi, real sektorun maliyyə və kredit-bank arasında normal qarşıiıqlı
fəaliyyətin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra problemlərin mövcudluğu tədqiqat mövzusunun
seçilməsinə əsas vermişdir. Bu problemlərin tədqiq edilib öyrənilməsi ölkədə bankların
kredit siyasətinin formalaşmasına uyğun yeni nəzəri- metodoloji müddəaların və praktiki
prosedurların işlənib hazırlanmasına imkan verir.
Probleminöyrə nilmə sə viyyə si. Bank sisteminin təşkili, pul-kredit siyasətinin
müxtəlif tərəfləri dünyanın bir sıra iqtisadci alimlərinin - A. Smit, D. Rikardo, K. Marks, Y.
Ş
umpeter, C. Keyns. C.Helbreyt, L.Lerner, M.Fridmen, V.Leksis, O.S.Bulko, E.Jukov,
O. .Lavruşin, V. .Rıbnim, Q.A.Şvarcem və başqalarının əsərlərində işıqlandırılmışdır.
Azərbaycan Respublikasında da bir sıra iqtisadçı alimlər - Ş.H.Hacıyev,
Z.F.Məmmədov, D.A.Bağırov, R.A.Bəşirov, E.M.Sadıqov. M.M.Bağırov, S.M.Məmmədov
və başqaları transformasiya olunan iqtisadiyyatın kreditləşdirilməsində bank sektorunun
yeri və rolu ilə bağlı məsələlərə öz əsərlərində geniş yer vermişlər.
Bununla yanaşı bank sisteminin fəaliyyət səmərəliliyini yüksəltmək hesabına ölkədə
iqtisadi artımın təmin edilməsi üzrə praktiki tədbirlərin işlənib hazırlanması, araşdırılan
problemin çoxplanlı xarakteri bu sahədə nəzəri tədqiqatların həyata keçirilməsi zəruriliiyni
şə
rtləndirir.
Tə dqiqatın mə qsə d və və zifə lə ri. Dissertasiya işinin məqsədi Azərbaycan
Respublikası iqtisadiyyatının real sektorunun banklar tərəfindən maliyyəşdirilməsinin
müasir vəziyyətini araşdırmaq və iqtisadi artımı təmin edən bank münasibətlərinin
təkmilləşdirilməsi üzrə elmi cəhətdən əsaslandırılmış təklif və tövsiyyələr işləyib
hazırlamaqdan ibarətdir.
Məqsədə uyğun ofaraq aşağıdakı vəzifələrin həll edilməsi zəruri hesab edilmişdir:
-real sektorun formalaşması və maliyyələşməsinin sosial-iqtisadi mahiyyəti və
məzmununun yeni nəzəri-metodoloji aspektlərindən öyrəniüb aşkara çıxarılması;
-iqtisadi inkişafın hazırki mərhələsinda bank-kredit siyasətınin fəallaşdırılması
zəruriliyini əsaslandırmaq;
-real sektorun formaiaşmasına fiskal və monetar yanaşmaları tədqıq etmək;
79
-davamlı iqtisadi inkişafın təmin edilməsınə uyğun pul-kredit siyasətinin nəzəri
konseptual əsaslarını araşdırmaq;
-real sektorun maliyyələşdirilməsində daxili və xarici maliyyə mənbələrindən
istifadəni təhlil etmək;
-real sektorun banklar tərəfindən kreditləşdirilməsinin müasir səviyyəsini araşdrmaq;
-bankların maliyyə sabitliyinin iqtisadi inkişafın investisiya potensialının
yüksəldilməsinin mühüm amili olduğunu əsaslandırmaq;
-Azərbaycan Respublikasında iqtisadiyyatın real sektorunun banklar tərəfindən
maliyyələşdirilməsinin təkmilləşdirilməsi üzrə praktiki tövsiyyələr işləyib hazırlamaq.
Tə dqiqatın nə zə ri və metodoloji ə sası. Dissertasiyanın nəzəri mənbələrini
Azərbaycanın və xarici ölkələrin iqtisadg alimlərinin iqtisadiyyatın banklar tərəfindən
kredıtləşdirilməsinə, bank- kredit siyasətinə dair elmi əsərləri, həmçinin Azərbacan
dövletinin müvafiq qanunvericilik aktları, normativ sənədləri, qərarları, proqramları təşkil
edir. Tədqiqat işində abstraksiya, təhlil və sintez, induksiya və deduksiya, sistemli yanaşma,
müqayisəli təhlil, qrafik, korrelyasiya-reqressiya və s. metodlarından istifadə edilmişdir.
Tə dqiqatın
predmetivə
obyekti.Tədqiqatın
predmeti
kimi
Azərbaycan
Respublikasında real sektorun maliyyələşdirilməsində bank sisteminin formalaşdırılması,
inkişafı və təkmilləşdirilməsi, obyekti isə bank sistemi, transformasiya olunan
iqtisadiyyatda onun təzahür formaları çıxış edir.
Tədqiqatın informasiya bazasını Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika
Komitəsinin məlumatları, Nazirlər Kabinetinin, Maliyyə Nazirliyinin, Mərkəzi Bankın,
qtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinin bülletenləri, hesabatları, bir sıra elmi təşkilatların
materialları, dövrü mətbuatın məlumatları təşkil edir.
Tə dqiqatın elmi yeniliyi. Dissertasiya işinin elmi yeniliyi aşağıdakılardan ibarətdir:
-bazar münasibətləri şərnitində real sektorun formalaşması və maliyyələşməsi yeni
nəzəri-metodoloji aspektlərdən öyrənilib aşkara çıxarılmışdır;
-bank sisteminin yeni şəraitə uyğun qaydada təşkili prinsipləri tədqiq edilib
öyrənilmiş və onun real sektorun formalaşmasında rolu əsaslandırılmışdır;
-iqtisadi inkişafın hazırkı mərhələsinə uyğun pul-kredit siyasətinin elmi-nəzəri
konsepsiyası işlənib hazırlanmışdır;
80
-real sektorun maliyyələşdirilməsində daxili və xarici maliyyə mənbələrindən
istifadənin optimal nisbəti müəyyən edilmişdir:
-müasir
şə
raitdə
Azərbaycanda
real
sektorun
banklar
tərəfindən
maliyyələşdirilməsinin müasir vəziyyəti və ona təsir edən amillər təhlil edilmişdir.
Tə dqiqatın praktik ə hə miyyə ti. Tədqiqat işinin nəticələri vədissertasiyanın
ümumiləşdirilmiş müddəaları “Pul, Banklar”, “Bank işi” fənnlərinin tədrisi prosesində
istifadə oluna bilər.
Tədqiqatın elmi-nəzəri əhəmiyyəti. Tədqiqat işində irəli sürülən vəzifələr, istifadə
olunan üsullar, təkliflər tədqiqatın elmi-nəzəri əhəmiyyətini təcəssüm etdirir.
81
Аннотация
“Роль банковского сектора в реальный сектор экономики и его
усиливающиеся
тенденции в развитии ”
Цель
исследования - является обоснование основных направлений повышения
эффективности
регулирования и контроля в банковской системе.
Методология
исследования - сравнительный анализ, метод дедукции.
Результаты
исследования - формирование эффективной
системырегулированиябанковской
деятельности.
Ограничения
исследования - требует исследований, основанных на более
широкойинформационной
базе и передовом зарубежном опыте.
Практическая
значимость исследования - решение задач по формированию
устойчивой
банковской системы, отвечающей требованиям экономической
безопасности
.
Оригинальность
и научная новизна исследования - обоснование приоритетов
эффективной
банковской деятельности на современном этапе реформ.
Ключевые
слова: банковская деятельность, экономическая безопасность,
финансыикредит
82
Abstract
“The role of the banking sector to the real economy and its increasing trends in
the development”
Purpose - is the substantiation criterion of basic directions of development of
efficient regulation and control in banking system.
Design/methodology - the comparative analysis, a deduction method.
Findings - formation of efficient system regulation.
Research limitations/implications - demands research basing on large information
basis and leading foreign practice.
Practical implications - problem solution on formation of stable banking system
responding to economic safety.
Originality/value - substantiation of the priority of efficient banking activity in
modern stage of reforms
Keywords: banking activity, economic safety, finance-credit
Dostları ilə paylaş: |