Microsoft Word who-aims final report azerb 04 2008. doc

 

 

11

 

SİYASƏT

 

VƏ

 

QANUNVERİCİLİK

 

STRUKTURU 

 

Siyasət, planlar və qanunvericilik 

 

Psixi sağlamlıq xidmətlərinin gələcək inkişaf istiqamətlərinin aydın  şəkildə 

göstərildiyi  ayrıca bir sənədin mövcud olmaması ölkədə psixi sağlamlıq siyasətinin 

olmadığına dəlalət edir. Ölkədə həm psixi sağlamlıq planı, həm də fövqəladə hallar/ 

fəlakətlər üçün psixi sağlamlıqla bağlı hazırlıq planı mövcud deyildir. 

 

Psixi sağlamlıqla bağlı qanunvericilik sənədlərinin ilk hissəsi 2001-ci ildə qüvvəyə 

minmişdir və hal-hazırda bu, psixiatriya xidmətlərinin təmin edilməsi  şərtlərini        

nizamlayan yeganə hüquqi aktdır. Bu qanun əsasən aşağıdakı komponentlərə 

yönəlmişdir: 

1.

 

Psixiatriya xidmətlərindən, o cümlədən  ən az məhdudiyyətlərlə müşayiət      

olunan xidmətlərdən istifadə imkanı; 

2.

 

Psixiatriya xidmətləri istehlakçıları, onların ailə üzvləri və digər xidmət 

istifadəçilərinin hüquqları; 

3.

 

Psixi xəstəliyi olan şəxslər üçün səlahiyyət, fəaliyyət qabiliyyəti, qəyyumluqla 

bağlı məsələlər; 

4.

 

Könüllü, könüllü olmayan və məcburi müalicə;  

5.

 

Mütəxəssislərin və xidmət müəssisələrinin akkreditasiyası; 

6.

 

Psixi xəstəliyi olan şəxslər üçün qanunların tətbiqi və  məhkəmə sistemi ilə 

bağlı digər məsələlər; 

7.

 

Müalicəyə  məcburi cəlb edilmə  və müalicə praktikalarına nəzarət 

mexanizmləri.  

 

Psixi sağlamlıqla  əlaqədar məsələlər, həmçinin cinayət və mülki qanunvericilik 

sənədləri ilə  tənzimlənir. Bundan başqa, psixi sağlamlıqla bağlı qanunların bəzi 

aspektlərinin tətbiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 

verdiyi bir sıra qərarlar vardır. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, həmin qərarlar bu 

sahədə  qəbul edilmiş qanunların  əksər hissəsini  əhatə etmir. Psixi sağlamlıqla 

əlaqədar qanunvericiliyin əksər komponentlərinin tətbiqi üçün standartlaşdırılmış 

sənədləşmə  və proseduralar yoxdur. Psixiatrlar, hüquqşünaslar və istehlakçılar psixi 

sağlamlıqla bağlı qanunvericiliyin mövcud normaları ilə kifayət qədər tanış deyil.  

 

Əsas dərman maddələrinin siyahısı mövcuddur və 2005-ci ildə yenilənmişdir. Bu 

dərmanlara neyroleptik, trankvilizator, antidepressant və antiepileptik preparatlar  

daxildir. Litium əsas dərman maddələri siyahısına daxil edilməmişdir. Karbamazepin 

və valproatlar əhval-ruhiyyənin sabitləşdirilməsi üçün istifadə olunur.  

 

Psixi sağlamlıq xidmətlərinin maliyyələşdirilməsi  

 

Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən səhiyyə  xərclərinin 3%-i psixi sağlamlıq xidmətlərinə 

sərf edilir. Psixi sağlamlığa ayrılan bütün vəsaitlərin 85%-i psixiatriya 

xəstəxanalarının payına düşür. Psixi sağlamlıqla bağlı  xərclərin  ən böyük hissəsini 

istehlakçıların  xidmət təminatçılarına nağd yolla ödənişləri təşkil edir. Bu təcrübə 

qeyri-rəsmi olduğu üçün, hesablanmır və qeydiyyata alınmır. 

 

---

 

 

12

Şizofreniya və epilepsiya xəstəliklərinə düçar olan şəxslər və psixi xəstəliyə görə 1-ci 

və 2-ci qrup əlillər ambulator psixiatriya müəssisələrində qeydiyyata götürüldükdə 

əsas psixotrop preparatları pulsuz almaq imkanına malikdirlər. Qiymətləndirmə dövrü 

ərzində, ölkə  əhalisinin 1%-dən az hissəsinin həmin pulsuz dərmanlardan istifadə 

etmək hüququ var idi. Qeydiyyata götürülmüş pasiyentlər hər kateqoriya üzrə azı bir 

pulsuz psixotrop dərman ala bilirlər. Psixiatriya yardımı üçün müraciət edən 

pasiyentlərin  əksəriyyəti "psixi xəstə" damğası almaqdan ehtiyat etdikləri üçün 

psixiatriya müəssisələrində qeydiyyata durmaqdan çəkinirlər, ona görə  də pulsuz 

psixotrop preparatlardan istifadə hüququndan məhrumdurlar və  dərmanları öz 

vəsaitləri hesabına almaq məcburiyyətindədirlər. Dərmanları nağd pulla alanlar üçün, 

ən aşağı qiymətli antipsixotik və antidepressant preparatların hər birinin gün ərzində 

qəbulunun dəyəri minimal gündəlik əməkhaqqının 3%-ini təşkil edir    (uyğun olaraq, 

gündə 0,06 və 0,07 ABŞ dolları). 

 

Sosial sığorta sxemlərində psixi sağlamlıqla bağlı xidmətlərin təmini nəzərdə 

tutulmamışdır. Psixiatriya xəstəxanalarında müalicə (məsələn, bəzi dərmanlar, 

laboratoriya müayinələri) və qulluqla (məsələn, bəzi ləvazimat və materiallar) bağlı 

məsrəflər dövlət tərəfindən ödənilir. 

 

 

DİAQRAM 1.1. DÖVLƏT SƏHİYYƏ XƏRCLƏRİNİN PSİXİ SAĞLAMLIĞA 

AYRILAN HİSSƏSİ 

97%

3%

Bütün digər səhiyyə

xərcləri

Psixi sağlamlıqla bağlı

xərclər 

 

 

 

 

DİAQRAM 1.2. PSİXİ SAĞLAMLIQLA BAĞLI DÖVL?T X?RCL?RİNİN 

PSİXİATRİYA X?ST?XANALARINA AYRILAN HİSS?Sİ

85%

15%

Psixiatriya x?st?xanalarına

ayrılan x?rcl?r

Bütün dig?r s?hiyy?

x?rcl?ri 

 

 

DİAQRAM 1.2. PSİXİ SAĞLAMLIQLA BAĞLI DÖVLƏT XƏRCLƏRİNİN 

DİAQRAM 1.2. PSİXİ SAĞLAMLIQLA 

BAĞLI DÖVL?T X?RCL?RİNİN 

Psixiatriya

Psixiatriya xəstəxana-

larına ayrılan xərclər 

Psixi sağlamlıqla bağlı 

bütün digər xərclər 

---