Microsoft Word vencur kapital docx

39 

 

цчцн ейни олмалыдыр. Модел цч типдя тящлил апармаьа имкан верир: мянфяят вя 

хяржлярин тящлили, малиййяляшдирмянин тящлили вя тясирлилийин тящлили. 

Малиййяляшдирмя  тящлили  эялир  вя  хяржлярин  ади  тящлилинин  бир 

шякилдяйишмясидир,  пул  вясаитляринин  мадди  ахынындан,  щям  дя  лайищянин 

малиййяляшдирмя  мянбялярини,  нятижя  етибары  иля  боржа  эюря  (яэяр  о  варса)  олан 

ялавя хяржляри дя нязяря алыр. 

           Nəzərə  almaq 

lazımdır  ki,  Azərbaycan  Respublikasında  riskli 

maliyyələşdirmə  artıq  təxminən  10  il  təşkil  edir.  Artıq  bu  təcrübəyə 

baxmayaraq, Azərbaycanda riskli fəaliyyət hələ lazımi inkişaf səviyyəsinə nail 

olmayıb. Azərbaycanda riskli innovasiya  assosiasiyasının qiymətinə görə, 10 il 

ərzində  riskli  fondlar    ki

çik  və  orta  müəssisələrə  yatrılan  vəsaitlərin  dəqiq 

məbləği  məlum  deyil.  Həm  də,  əgər  dünyada  kiçik  yüksəktexnologiyalı 

firmaların payına riskli maliyyələşdirmənin vasitələrinin həcminin təxminən 85 

% -ı olursa, onda Azərbaycanda yalnız sərmayə yatırılmış müəssisələrin 5 %-nı 

innovasiyalara  aid  etmək  olar.  Azərbaycanda    riskli    sənayenin   

formalaşmasının  on  iki  illik  dövrünü  3 mərhələyə bölmək olar. 

            Birinci mərhələ (1994-1998-ci illər) -  aktiv təlim dövrüdür. Azərbaycan 

sahibkarları  riskli  kapitalın özünün nə  təqdim  etdiyi  ilə  tanış  olurdular,  qərb 

idarəedən  şirkətlərin  menecerləri  isə  onlar  üçün  adət  edilməmiş  şəraitdə  

işləməyə  öyrənirdilər.  Bu  dövrdə  birinci  investisiyalar  yatırılmışdır,  lazımlı 

təcrübə  əldə  edilmişdi  və  birinci  səhvlər  edilmişdir.  1997ci  ilin  mart  ayında 

riskli innovasiya assosiasiyasının yaradılması sənayenin peşəkar formalaşması 

yolu üzrə əhəmiyyətli addım oldu. Bu mərhələdə riskli fondlar əsasən Avropa 

yenidənqurma  və  inkişaf  bankının  təşəbbüsü  ilə  yaradılırdı,  AY B    regional 

fondları kimi. Onların işi riskli maliyyələşdirmənin inkişafını məhdudlaşdıran  

bir çox məcburi şəraitlə tənzimlənir: 

   -  yalnız yeni aksiyaların buraxılışı yolu ilə sərmayə qoymaq; 

   - AY B payı 25,1- 49,9 % daxilində olmalıdır; 

   - likyor-araq, tütün sənayesinin və silahlandırılma istehsalıyla bağlı olan 

sahənin müəssisələrinə investisiyalar buraxılmır; 

---

40 

 

   - maliyyə əməliyyatlarında , bank və sığorta fəaliyyətinidə investisiyalar 

buraxılmır. 

     kinci mərhələ 1998-ci ildən 2001-ci ilə qədər olan dövrü daxil edirdi. 1998-ci 

ilin maliyyə böhranı ikinci mərhələnin əsas anı oldu. 

     Azərbaycan  vencurlar  cəmiyyəti,  riskli  investisiyanın  Azzərbaycan 

assosiasiyası, maraqlanan nazirliklər və şöbələr tərəfindən təşəbbüs edilən bir 

sıra  addımlar,  uyğun  olan  infrastrukturun  lazımlı  elementlərini  tədricən 

formalaşdırırdı.  Həm  Azərbaycan,  həm  də  xarici  mütəxəssislərin  qeyd  etdiyi, 

Azərbaycan  regionlarının  əhəmiyyətli  elmi-texniki  potensialına  baxmayaraq, 

riskli maliyyələşdirmənin inkişafının birinci iki mərhələsinə investisiyalar Bakı 

və Sumqait  konsentrasiya tendensiyasına malik idi. 

     Azərbaycanın  regionlarında  yerləşdirilmiş  innovasiya  şirkətlərinə  riskli 

investisiyaların  cəlb  edilməsinin  aktivləşməsi  və  onlar  üçün  riskli  kapitalın 

mənbələrinə  girişin  bərabər  şərait  təminatı  üçün,  elementləri  -  regional/sahə 

riskli  fondların  yaradılmasına  müsabiqəni  gətirən,  hər  il  Azərbaycan  riskli 

yarmarkasını  təşkil  edən  və  bir  sıra  başqa  tədbirlər  həyata  keçirən  Riskli 

innovasiya  fondu  olan,  dəstəyin  uyğun  infrastrukturu  lazımdır. 

           Azərbaycanda riskli sənayenin inkişafının üçüncü mərhələsi 2001-ci ildə 

başlandı.  O  riskli  investisiyanın  bir  qədər  canlanması  və  bütovlükdə  xarici 

investisiyalarla vəziyyətin yaxşı tərəfdən dəyişilməsi ilə səciyyələnir. 

              Yalnız  "Azərsun"  şirkətiylə  yaşanan  halı  erkən  mərhələlərdə  riskli 

investisiyaya  aid  etmək  olar,  çünki,  o  ana  şirkət  hələ  satışlara  malik  deyildi. 

Amma  onun  üçün  da  artıq  "startdan  sonraki"  mərhələ  idi,  çünki,  bu  vaxta 

şirkət  art

ıq  bazarda  2 ilə  yaxın  mövcud  idi.  Bütün  başqa şirkətlərin artıq 5-9 

yaşı var. Beş şirkətdən üçü təmiz xidmət şirkətidir və 2011-ci ildən yaxşı artım 

göstəriciləri  və  maliyyə  sabitliyini  göstərən  Azərbaycan  daxili  T-bazarına 

əsasən  y

önəldilmişdir.  Beləliklə,  sabitlik  riskli  investorları  daha  çox 

maraqlandırır, 

nəinki 

təhlükəli 

innovasiya 

fəaliyyətinin 

dəstəyi. 

          Azərbaycan  ekspertlərinin  fikrincə,  Azərbaycan  riskli  kapitalın  sonrakı 

artması  böyük  şirkətlərin  və  düz  investisiyaların  fondlarının  prosesinə 

---

41 

 

qoşulmasız  qeyri-mümkündür.  Bundan  başqa,  bu  istiqamətdə  daha 

məqsədyönlü  dövlət  siyasəti  lazımdır.  Bu  cəhətdən  qeyd  etmək  lazımdır  ki, 

Azərbaycanda  artıq  innovasiya  fəaliyyətinin  riskli  maliyyələşdirməsinin 

stimullaşdırılmasında  dövlət  siyasətinin  əsas  istiqamətlərini  daxil  edən  "riskli 

sənayenin  inkişafının  Konsepsiyası"  hazırlanmışdır.  Konsepsiyada  xüsusi  rol 

riskli  fondlara  ayrılır.  Sənayenin,  elmin  və  Azərbaycanın  texnologiyalarının 

nazirliyi  Riskli  investisiya  fondu  (R F)    proqramına  böyük  ümidləri  qoyur. 

R F  -  10  milyon  dollarda  kapitalla  dövlət  fondudur.  O  2000ci  ildə 

yaradılmışdır. Onun qaydalarına əsasən, istənilən riskli fond ondan kapitalın 

10  %-ı  1  milyon  dollar  həcmində  ala  bilər.  Beləliklə,  hərəsi  10  milyon  dollar 

təşkil  edən  10  fond  yaratmaq  planlaşdırılırdı.  Bu  proqram  uğurlu  olarsa 

Azərbaycan riskli bazarı yenə 100 milyon dollar fərqində böyüyə bilərdi. (Qeyd 

etmak  lazımdır  ki,  belə  dövlət  proqramları  sraildə  qüvvədədir  –  Yozma 

proqrami və Finlyandiyada – Sitra proqramı). 

                Hal  hazırda  Azərbaycan  və  Qərbin  inkişaf  etmiş  ölkələri  arasında 

olan  siyasi  və  iqtisadi  sahələrdəki  münasibətlərin  xarakteri  dəyişib.  nkişaf 

etmiş  iqtisadiyyatı  olan  ölkələrin  investisiya  niyyətləri  vəziyyətini  xarakterizə 

edən  əsas  göstəricilərdən  biri  -  investorların  etibarının  indeksidir,  - 

Azərbaycanın  statusunun  kəskin  və  pozitiv  dəyişikliyini  qeyd  etdi.  2012ci  ilin 

ortasında  Azərbaycan    xarici  düz  investisiyalar  üçün  daha  cazibədar  olan  25 

dövlətin  siyahısında,  əvvəlki  illərdə  bu  siyahı  xaricində  tutduğu  mövqedən, 

17ci  yerə  keçdi.  Azərbaycan    xarici  investorların  etibarının  artması  və  onun 

investisiya cazibədarlığının artımı ona gətirib çıxardı ki, 2012-ci ildə bir neçə 

qərb maliyyə strukturu yeni fondlar yaratmağa  öz niyyətlərini elan etdi və ya 

əlavə  olaraq  art

ıq  qüvvədə  olan,  öncə  Azərbaycan,  sonra  MDB  ölkələrinə 

yönəldilmiş  fondlara  investisiya  yatırmaq.  2012-ci  ilin  aprelində  OP C 

investisiyaların  30  %-inə  qədər  “ nvestisiyaların  Təşviqi  Fonduna”-a  zəmanət 

vermək  qərarını  elan  etdi.  Həmin  ildə  AY B  qüvvədə  olan  Regional  riskli 

fondların  sırasına  güman  edilən,  "birinci  dalğa"  adlandırılan,  əlavə 

investisiyalarını  elan  etdi.  2003cü  ilin  may  ayında  ən  böyük  korporativ  riskli 

---