Microsoft Word vencur 2015. doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
54
nfrastrukturlara funksional yanaşma daha məqsədəuyğun hesab edilir, çünki bu halda infrastrukturlar təşkilati, istehsal və sosial funksiyaların xüsusi məcmusu kimi səciyyələnir, həm də burada funksiyanın vasitəsilə infrastrukturun iqtisadi mahiyyətini və məzmununu açıqlamaq mümkündür.
qtisadi ədəbiyyatda maliyyə-kredit infrastrukturunun xüsusiyyətləri barədə müxtəlif fikirlərə rast gəlinir. Məsələn, K.V.Şurayeva maliyyə-kredit infrastrukturu dedikdə pul, fond və investisiya bazarları çərçivəsində fəaliyyət göstərən və onların fəaliyyətinin normal rejiminin təmin edilməsi üzrə funksiyaları yerinə yetirən institutların (kredit-bank təşkilatları, fond birjaları, maliyyə, investisiya və sığorta şirkətləri) məcmusu başa düşür. V.F.Ştukaçın fikrincə, aqrar- sənaye kompleksinin maliyyə-kredit infrastrukturu pul, fond və investisiya bazarları çərçivəsində fəaliyyət göstərən, onların və bütövlükdə regional kompleksin fəaliyyətinin normal rejiminin təmin edilməsi üzrə funksiyaları yerinə yetirən institutların (kredit-bank təşkilatları, fond birjaları, maliyyə, maliyyə və sığorta şirkətləri) məcmusunu ifadə edir. Q.V.Timofeyanın fikrincə, ASK-nın maliyyə-kredit infrastrukturu təkraristehsal prosesinin normal fəaliyyəti və kəndin sosial sferasının inkişafı üçün zəruri maliyyə təminatı yaradan institutların məcmusunu ifadə edir.
ASK-nın maliyyə-kredit infrastrukturu iki nisbətən müstəqil altsistemdən ibarətdir: maliyyə və kredit. Maliyyə alt sisteminin əsasını kənd təsərrüfatının inkişafına maliyyə dəstəyi üçün yönəldilənpul vəsaitləri fondlarının yaradılması və istifadəsi üzrə iqtisadi subyektlər arasında qurulan münasibətlər təşkil edir. Kredit altsisteminin əsasını isə kreditorlar və borcalanlar arasında ödənilməlilik, qaytarmalılıq və təcililik prinsipi əsasında pul, yaxud əmtəə formasında vəsaitlərin hərəkəti üzrə iqtisadi münasibətlər təşkil edir, hansıki bu rolda dövlət, kənd təsərrüfatı müəssisələri, ev təsərrüfatları və ictimai təşkilatlar çıxış edə bilərlər. ASK infrastrukturunun kredit altsisteminin inkişafı kənd təsərrüfatı istehsalının yaz və payız tsiklləri ilə əlaqədar il ərzində yaranan mövsümlüyü aradan qaldırmağa imkan verir [14]. 55
ASK sistemində maliyyə-kredit infrastrukturunun yerinə yetirdiyi əsas funksiyalar aşağıdakılardır: - iqtisadi agentlərin artıq əmanətlərinin toplanması və onların digər agentlər arasında bölüşdürülməsi funksiyası. Pul vəsaitlərinin toplanması və istifadəsi müvafiq fondlar (büdcə, sosial sığorta fondu, xüsusi fondlar, müəssisənin fondu) vasitəsilə həyata keçirilir; - ASK-nın müəsssisə və təşkilatlarında təkraristehsal prosesində kapitalın dövriyyəsinin bütün mərhələlərində material və maliyyə resurslarının hərəkətinin balanslılığının təmin edilməsilə əlaqədar təkraristehsal funksiyası; - elmi-texniki inkişafa və sosial problemlərin həllinə maliyyə münasibətləri göstərən subyektlərin fəaliyyətini stimullaşdırılmasına yönəldilən motivasiya funksiyası. Bir çox hallarda az gəlirli əhali qruplarının müəyyən resursları alması kimi sosial məqsədlərə nail olmağın stimullaşdırılması iqtisadi məqsədlərə (təhlükəsizliyin və etibarlılığın qorunub saxlanılması, istehlakçıların mühafizəsi, rəqabətin inkişafı) də çatmağa kömək edə bilər; - maliyyə vəsaitləri fondlarının düzgün və vaxtında formalaşmasına və onlardan məqsədyönlü və effektiv istifadə edilməsinə nəzarət funksiyası; - ayrı-ayrı əmtəə istehsalçılarının istehsal tsikllərinin müvəqqəti uyğun gəlməməsinin aradan qaldırılması, kredit pulların və kredit əməliyyatların istifadəsi ə sasında iqtisadi proseslərin rasionlaşdırılması və sürətləndirilməsi funksiyası; - iqtisadi proseslərin rasionlaşdırılması funksiyasının yerinə yetirilməsi zamanı mümkün maneələrin aradan qaldırılmasına yönəldilən tənzimləyici və reqlamentləşdirici funksiya. Bəzi iqtisadçılar hesab edirlər ki, ASK-da fəaliyyət göstərən maliyyə institutlarının əsas funksiyaları aşağıdakılardır: hesab-kassa xidməti; maliyyə aktivlərinin toplanması və qənaətlə istifadəsi; təkraristehsal prosesi iştirakçılarının kreditləşdirilməsi; əmlakın və sahibkarlıq risklərinin sığortalanması; investisiyalaş- dırma; lizinq əməliyyatlarının aparılması; audit və konsaltinq xidmətlərinin göstərilməsi. 56
Biznesin maliyyə-kredit infrastrukturunun subyektləri kimi iştirak xarakterindən (maliyyələşdirmə, kreditləşdirmə) və oynadığı rolundan (kreditor, borcalan) asılı olaraq çıxış edə bilər: - dövlət (Mərkəzi bank); - banklar (kommersiya, kapital, investisiya, ipoteka); - müəssisələr; - əhali; - maliyyə təşkilatları (maliyyə və sığorta şirkətləri, fond birjaları, broker firmaları, pensiya fondları); - sosial institutlar (sığorta, kredit kooperasiyası). Sistemləşdirmək məqsədilə biznesin maliyyə-kredit infrastrukturunun subyektlərini iki qrupa ayırmaq olar: maliyyə altsisteminin subyektləri və kredit altsisteminin subyektləri (şəkil 2).
Şə
Maliyyə-kredit infrastrukturunun subyekti kimi dövlət maliyyə resurslarını toplayaraq və bölüşdürərək geniş təkraristehsalın həyata keçirilməsinin və ə halininhəyat fəaliyyətinin əsasını təmin edən şəraitin yaradılmasında iştirak edir. Dövlət təşkilatları ASK-nın maliyyə-kredit infrastrukturunun subyektləri Maliyyə altsistemi Kredit altsistemi xt is
la şm ış s ah ə or qa nı V er gi o rq an ı nv es ti si ya f on du
S ığ or ta ş ir kə tl ər i K re di t tə şk il at la rı
L iz in q şi rk ət lə ri K re di t ko op er at iv lə ri Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|