1
SAB R NƏB OĞLU
TƏBR ZDƏN
BAŞLANAN DÜNYA
Bakı-2010
2
BBK 46.3.1.
N-47
Nəşrə hazırlayanı
və elmi redaktoru:
Vaqif Sultanlı
filologiya elmləri doktoru, professor
Ön sözün müəllifi:
Balaş Azəroğlu,
Azərbaycanın xalq şairi
Rəyçi:
Sürəyya Sultanova
filologiya elmləri namizədi
N-47
Sabir Nəbioğlu.
Təbrizdən başlanan dünya, Bakı, Azərnəşr,
2010, 120 səh.
Kitabda şair, ədəbiyyatşünas, ictimai-siyasi xadim, Bö-
yük Britaniyanın Edinburq Universitetinin professoru Qulamrza
Səbri Təbrizinin həyat və yaradıcılıq yolu araşdırılmışdır.
4603010000
qrifli nəşr
M-651(07)2010
© G.S.Təbrizi, 2010
3
ÖN SÖZ
Ə
srimizin görkəmli siyasi xadimi və söz ustası Qulamrza
Səbri Təbrizinin poetik yaradıcılığına söz sənətimizin cəfakeşi,
tənqidçi və ədəbiyyatşünas Sabir Nəbioğlunun həsr etdiyi “Təb-
rizdən başlanan dünya” adlı monoqrafiyası ilə maraqla tanış ol-
dum. Əsərə yazacağım “Ön söz” üçün monoqrafiyadan aldığım
bu sətirləri özül seçməyi qərara aldım:
“Heç kəs dünyaya şair, rəssam, bəstəkar, hərbi sərkərdə
kimi göz açmır. Həyat özü bu qabiliyyəti insanlarda formalaş-
dırmağı zaman adlı ustada həvalə edir”.
Milli poeziyamızın xəzinəsində bu fikrə təsdiq möhürü
vuran sənət korifeyləri az olmamışdır. Bunun üçün tariximizin
ə
n yaxın dövrünü yada salaq: Cəlil Məmmədquluzadə, Mirzə
Ə
ləkbər Sabir, Cəfər Cabbarlı, Səməd Vurğun –dövrün, zamanın
yetirmələri olan söz, sənət bahadırlarını yada salaq.
Tale bizə XX əsrin görkəmli azərbaycanlısı ilə bir dövrdə
yaşamaq xoşbəxtliyi nəsib etdi: Qulamrza Səbri Təbrizi.
Bu nadir istedad sahibinin bir sənətkar kimi dünya şöh-
rətini müəyyənləşdirən amillər sırasında hər şeydən əvvəl bütün
varlığı ilə xalqının taleyinə bağlılığını qeyd etmək istərdim. Və-
tən barədə düşüncələrini sənətin dili ilə ifadə etməkdə isə onun
Azərbaycan, Şərq və Avropa ədəbiyyatı ilə yaxından tanışlıq,
belə demək mümkün olsaydı, mübaliğə hesab edilməzdi ki,
həlledici rol oynamışdır.
Bu baxımdan qərbin görkəmli şairi və filosofu Vilyam
Bleykin yaradıcılığı aparıcı əhəmiyyətə malik olmuşdur. Həyat
və hadisələrə yüksəldiyi zirvəni müşahidə məntəqəsi seçməsi
onun qələmi üçün mövzu müəyyənləşdirmək və aldığı həyat
həqiqətləri barədə baxışlarını əks etdirməyə münbit zəmin
yaratmışdır. Məncə, monoqrafiyanın müəllifi çox müdrikcəsinə
bu rəyi müdafiə etmişdir. Şair üçün nə mövzu məhdudluğu, nə
tərənnüm yasağı olmuşdır. Çox doğru qənaətdədir: xalqın,
vətənin, bir qədər geniş götürsək bəşəriyyətin zəruri hesab
4
etdikləri problemləri misralara çevirməkdə o, məhdudiyyət tanı-
mamışdır.
Görkəmli söz ustası etiraf edir ki, heç vaxt şair olmaq
xülyası ilə yaşamamışdır. Lakin bəşərin şair övladına bəxş etdiyi
yazıb yaratmaq istedadına hörmət bəsləmişdir. Bu həqiqət onun
misralarında özünün poetik həllini tapmışdır:
Tarixin çarxı,
şairlərin,
haqq səsilə fırlanır.
Belə bir təfəkkürə malik olması və onun misralarının dili
ilə ifadə etməyi sənət aləmində qərhəmanlıq adlandırmaq heç də
mübaliğə kimi səslənməzdi. Bir şair filosof kimi Qulamrza Səbri
Təbrizinin qələminin mövzu dairəsi çox genişdir: parçalanmış
vətənin taleyi, yurd həsrəti, ana qayğısından uzaqlıq, erməni
təcavüzü, ölkədə baş alıb gedən rüşvət epidemiyası, ana dili və
sairə mövzular şairin poetik dünyasının ən munis həmməclisləri
olmuşlar. Onu bu problemlər barədə misralarını yazdıran qüvvə
məhz vətən məhəbbəti, yurd sevgisi, həmvətənlərinə sahil ta-
nımayan qayğısı olmuşdur. Necə bir vətənə iki deyəsən, utanı-
ram görəndə ac uşaqları, dəyişmərəm Təbrizin bir palçıq evini –
Britaniyadakı saraya.
Bunlar şairin poetik aləmində hakim olan həqiqətlərin
misralarının dili ilə ifadəsidir: stərsiniz birinin canını alasınız,
ə
n əvvəl dilini alın – ana dilini.
Vətəndən söz açarkən alim dünyanın behişt guşələrindən
olan Azərbaycanı dərdlərinin dərmanı, varlığının suyu, havası
hesab edir. Şairin həyatının ən əzablı çağlarında vətənin ona
analıq etmiş Quzey tayına məhəbbətini adi sözlərlə ifadə etmək
çətin olardı. O, dəruni bir inamla vətənin Quzey tayını özü üçün
ana, kilid vurulmuş dilini əsarətdən qurtaran, onu həyata qay-
taran xilaskar hesab edir.
5
Mənə belə gəlir ki, Qulamrza Səbri Təbrizinin sənətkar
aləmində ağır çəkili siyasi səyyarələr çox sərbəst şəkildə öz
uçuşlarını davam etdirsələr də bəşəri seyrangahlarının öz ab-
havası vardır.
Mən onun bəşəri sevgidən söhbət açan misraları ilə tanış
olduqda doğrusu, içərimdən bir “Əhsən” nidası qanad açıb
pərvazlandı... Bu rəyi hansı misraların doğurduğu ilə istərdim
oxucular da tanış olsunlar. Nə qədər yığcam, ötkəm, sərrast
rəydir. Dişləri ağrıyan şair həkimə müraciət etməli olur. Həkim
xəstəyə ona sarı baxmağı təklif edir. lahi, bu bircə baxışda nə
ə
zəmi cazibə qüvvəsi olarmış! Gözlər tuş gələn kimi xəstənin
dişinin ağrısı kəsir.
Ş
airin qızı Leylanın ölümünün onda doğurduğu hissi
yalnız əfsanələrdə rastlaşdığımız övlad məhəbbəti ilə yan-yana
qoymaq olar. Şair Leylasının həyatla vidalaşmasına təkcə ata
gözlərinin deyil, yaşadığı Londonun dumanlı göylərinin, ulduz-
larının, buludlarının hönkür-hönkür göz yaşı axıtmalarından söh-
bət açır. O, Leylasını itirməklə qürbət eldə bütün xöşbəxt-
liklərini əldən verdiyindən haray çəkir, fəryad qoparır:
Gözümün işığı,
Tutub ulduzların əlindən
Hara gedirsən?
Ş
air vətənsiz yaşamağı mənasız ömür hesab edir. O, gö-
zəl vətəninin karrupsiya adlı, rüşvət ünvanlı minbaşlı yağıdan
xilas olmasını arzulayır. Bu həqiqət vətənin tarixində sınaqdan
keçirilmişdir. Bunun ən yaxın mərhələsi 21 Azər hərəkatının
ünvanına aparıb çıxarır. Bəşərin həyat salnaməsinə əbədi həkk
olunmuş həmin tarixi hadisə şairin qələminin tərənnümündə belə
səslənir:
Mən bir canlı tarixəm,
Adım Azər.
Dostları ilə paylaş: |