Microsoft Word ++++Secki huququ\3005. doc
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Gələcək hüquq”
- Seçkilərdən-seçkilərə siyasi məsuliyyət dövrü və mərhələsi meydana gəlmiş olur.
- Yeni öhdəlik və məsuliyyət təbii ki, yeniliklərin gəlməsinə şərait yaradır. Hər bir qüvvə özü ilə birlikdə yenilikləri gətirir. Bu baxımdan da seçkilər
- Hüquqi dövlət və seçki amili
- Əsgərov Z.A. Konstitusiya hüququ. Dərslik. Bakı; Bakı Universiteti nəşriyyatı. 2006, 698 səh, s.87.
159 Anlayış elə genişləndirilmiş və dərin və izahlı başa düşülən məfhumdur. “Gələcək hüquq” anlayışı da hüquqların gələcəyə doğru yönləndirilməsi istəklərindən və təmin olunması zərurətindən meydana gələn bir anlayışdır. “Gələcək hüquq” anlayışı (təmin olunması baxımından) resurslara və potensiala bağlı olan bir anlayışdır. Gələcək hüquqların təmin olunmasında iki mühüm bazanı və siyasət istiqamətini axtarmaq olar: birincisi, mövcud resursların gələcəyə yönləndirilməsi və mövcud resurslar üzərində sistemli təsirlərin yaradılması yolu ilə yeni resursların əldə olunması; ikincisi, mövcud olmayan yeni resursların qazanılması. Hər iki istiqamətdə dəyişən və yeniləşən ideyalar çıxış edir. Cəmiyyətdə və dövlətdə yeni resursları əldə etmək üçün yeni siyasət istiqamətləri meydana gəlmiş olur. Yeni siyasət istiqamətlərini isə seçkilər yolu ilə müəyyən edən siyasi sistem formalaşdırmış olur. Bu baxımdan da seçki gələcək hüquqların təmin olunmasında resursların əldə edilməsinin əsaslarını meydana gətirmiş olur. İ nsan hüquqları insanların ali bir məxluq kimi (burada əqli cəhətdən, düşüncə baxımından kamil canlı varlıqlar) mövcudluqlarını şərtləndirən əsas kriteriyaların rəsmi-siyasi baxımdan ifadə olunmasıdır. İnsan hüquqlarının təmin olunması təbii ki, ardıcıllığı və sahələr baxımından kompleksliliyi şərtləndirir. İnsan hüquqları bütün sahələrdə insanları ali məxluqlar kimi dəyərləndirən kriteriyalar olduğundan bu hüquqların təmin olunması insanların ardıcıl həyat tərzinin təmin olunması ilə sıx şəkildə əlaqəlidir. İnsan hüquqlarının artan parametrlər üzrə inkişaf etməsi bu hüquq- ların ardıcıl və dinamik inkişafının əsaslarını meydana gətirmiş olur. İnsan fəaliyyətinin zaman və məkana uyğun olaraq genişlənən (bir çox hallarda isə məhdudlaşan) şərtləri onu tələb edir ki, insanların artan (burada çoxalan, inkişaf edən) hüquq- ları meydana gəlmiş olsun. Həyatın elmi-texniki baxımdan 160 təsiredicilik əsasında inkişafı yeni-yeni hüquq sahələrinin meydana gəlməsinin əsaslarını meydana gətirmiş olur. Seçki (həm də səsvermə) siyasi sistemlərin təkmilləşməsi funksiyasını yerinə yetirdiyindən, belə qənaətə gəlmək olar ki, insanların gələcək hüquqlarının yaranmasında təşkiledici bir vasitə olaraq mühüm əhəmiyyətə malik olan bir vasitədir. Seçki prosesləri ümumiyyətlə, insan hüquqlarının təmin olunması məsələsində ardıcıllığın meydana gəlməsinin ə saslarını yaratmış olur. Seçkilərin ardıcıl olaraq keçirilməsi siyasi sistemlərin təkmilləşməsinin əsaslarını meydana gətirmiş olur. Seçkilərdən-seçkilərə siyasi məsuliyyət dövrü və mərhələsi meydana gəlmiş olur. Seçkilərdən seçkilərə doğru arada olan müddəti siyasi sistemdə subyektlərin (burada tərəflərin) məsuliyyət müddəti hesab olunur. Seçki zamanı həm vətəndaşların, həm də siyasi qurumun yeni məsuliyyəti məsələsi ortaya çıxır. Seçki burada birləşdirici funksiyanı yerinə yetirir. Siyasi sistemlərin təkmilləşməsində bu müddət amili inkişafı şərtləndirən amil kimi əhəmiyyət kəsb edə bilir. Hər bir seçki arasında olan müddət (burada dövlət rəhbərinin seçilməsi, hakimiyyət rəhbərlərinin seçilməsi və yerli idarəetmə seçkiləri və digər seçki formaları) siyasi sistem üçün məsuliyyət müddəti hesab olunur. Bu baxımdan da seçkilər insan hüquqlarının təmin olunmalarında yeni əsasları meydana gətirmiş olur. Seçkilər prosesinin ardıcıllığı xalqın zamana müvafiq olaraq iradə bütövlüyünün formalaşmasının əsaslarını yaratmış olur. Seçkilərin keçirilməsinin müddət amili əsasən indiki hüquqla gələcək hüquq arasında bir körpü yaradır. Məsələn, hər seçki prosesi mütləq qaydada gələcək inkişaf üçün əsasları ortaya çıxarmış olur. Seçkilər gələcək hüquqların ardıcıl qaydada nəzəri əsaslarını meydana gətirmiş olur. Hər bir seçki müddətinin müəyyən olunması gələcək hüquqların təmin olunmasının əsaslarını meydana gətirmiş olur. Məsələn, seçki prosesləri zamanı seçkiqabağı təşviqatlarda və təbliğatlarda 161 insanların gələcək hüquqları üçün müəyyən proqramlar irəli sürülür. Bu baxımdan da seçkilər yeni hüquqların əldə olunması üçün vasitələr rolunda çıxış edir. Yeni seçkilər cəmiyyətin bir müddət üçün ruhən sağlamlaşmasına xidmət edir. Hər bir müddətdən sonra keçirilən seçkilər yeni öhdəlik və məsuliyyətləri meydana gətirmiş olur. Yeni öhdəlik və məsuliyyət təbii ki, yeniliklərin gəlməsinə şərait yaradır. Hər bir qüvvə özü ilə birlikdə yenilikləri gətirir. Bu baxımdan da seçkilər cəmiyyətin zaman-zaman yeniləşməsinin əsaslarını təşkil edir. Lakin bu prinsip adətən təkmil və inkişaf etmiş cəmiyyətlərə şamil oluna bilər. Öz siyasi sistemlərini seçkilərə və liberal əsaslara tabe etdirə bilməyən xalqlar üçün daima bir- birini əvəz edən seçkilər bu xalqlar üçün dağıdıcılığı və sabitsizliyi meydana gətirmiş olur. Siyasi sistemin seçkilərarası hesabat dövrləri elə insan hüquqlarının siyasi formada və daha da dərin məzmunda təmin olumasının hesabat dövrləri kimi xarakterizə olunmalıdır. İnsan hüquqlarının təmin olunmasının əsas mərhələləri həmçinin seçkilər dövrü olan mərhələlər də hesab olnmalıdır. Digər mərhələlər isə müəyyən dövlət proqrmlarının icrasının təmin olunması ilə əlaqəlidir. Ardıcıl olaraq icrası təmin olunan proqramlar insan hüquqlarının artan dinamika ilə inkişafının ə saslarını meydana gətirmiş olur. Hüquqi dövlət və seçki amili Hüquqi dövlət ideyası daim insan hüquq və azadlıqları ilə sıx şəkildə bağlı olmuşdur. Bu ideya birdən-birə inkişaf etməmişdir. Bunun üçün zəruri şərait olmuş, sosial amillər meydana gəlmişdir. 1 1 Əsgərov Z.A. Konstitusiya hüququ. Dərslik. Bakı; Bakı Universiteti nəşriyyatı. 2006, 698 səh, s.87. Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|