Microsoft Word Lokaútgáfa í einu skjali

Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun  

123  

Menntun 

Þrír  grunnskólar  eru  í Norðurþingi.  Hafralækjarskóli  er  í samrekstri  við  Þingeyjarsveit.  Norðurþing 

rekur  fjóra leikskóla.  Minni  leikskólar  voru  færðir  undir  stjórn  skólans á Raufarhöfn  og Öxarfirði. 

Fjögur  börn  í  Svalbarðshreppi  eru  á leikskólaaldri,  en  leikskóli  er  í  samstarfi  við  Langanesbyggð. 

Samrekstur er um grunnskóla með Langanesbyggð, þ.e. um tvo efstu bekkina. Dæmi eru þess utan 

um börn úr hreppnum sæki skóla á Þórshöfn. Tölur um nemendafjölda eru fyrir skólaárið 2010-2011. 

Um menntamál komu að auki eftirfarandi atriði fram á fundunum:  

- 

Í  skólanum  í  Lundi  eru  56  börn,  43  á  Raufarhöfn,  310  á  Húsavík  og  8  á  Hafralæk.  Frá 

Grímsstöðum á Fjöllum koma þrjú börn. Í skólanum í Svalbarðshreppi eru 9 börn í 1.-8. bekk 

og samkennsla árganga. Það vantar inn í árganga, t.d. var enginn nemandi í 3.-5. bekk þennan 

skólavetur.  Í  grunnskólanum  á  Þórshöfn  eru  76  börn  og  14  á  Bakkafirði.  Og  30  börn  í 

leikskóla.  Engin  börn  á  leikskólaaldri  eru  á  Bakkafirði.   Í  Tjörneshreppi  er  eitt  barn  á 

grunnskólaaldri sem sækir skóla á Húsavík. Hreppurinn á hlut í Hafralækjarskóla.  

- 

Í framhaldsskólanum á Húsavík eru 160 nemendur. 

- 

Lokun  grunnskólans á Kópaskeri  (2009)  skildi  eftir  sár  í samfélaginu.  Skólinn  flutti  í Lund, 

fjarlægðin  eru  rúmir  20  km.  Þarna voru  tveir  litlir  skólar  nálægt  hvor  öðrum.  RHA gerði 

skýrslu um valkostina, en það var ekki farið eftir tillögum þeirra.  

- 

Börn frá Bakkafirði sækja efri bekki á Þórshöfn, en síðasta skólaár (2009-2010) var ákveðið að 

láta 8. bekk vera þar vegna húsnæðisskorts á Þórshöfn.  

- 

Krakkarnir  úr Tjörneshreppi fóru ekki í framhaldsskóla á Húsavík, flest  fóru til Akureyrar og 

sum  í  Lauga.  Þeim  finnst  meira  spennandi  að  fara  til  Akureyrar  og  þar  er  aðgangur  að 

heimavist en ekki á Húsavík.  

- 

Ekki hafa verið unglingar  á framhaldsskólastigi í Svalbarðshreppi í tvö ár. Framhaldsdeild á 

Þórshöfn er mjög til góðs, enda missa samfélögin börnin í burtu þegar þau þurfa að fara burt 

og svo  er  hætta á brottfalli.  Annars hafa unglingar  mest  farið  til  Akureyrar,  trúlega 90%. 

Skólinn á Húsavík er lítið notaður, það væri þá frekar Laugar.  

- 

Nemendur úr Langanesbyggð fóru áður til Akureyrar. Skólinn á Húsavík var ekki sóttur og fáir 

fóru í Lauga. Nú er komið útibú frá Laugaskóla á Þórshöfn. Fyrsta skólaárið 2008-2009 voru 

sex krakkar í námi þar, en  voru 12 skólaárið 2009-2010. Aðstaðan er í félagsheimilinu og þar 

er kennari og svo kennt frá Laugum í fjarfundabúnaði og þau fara í Lauga einu sinni í mánuði. 

Sama módel og á Patreksfirði. Það er 100% þátttaka úr Langanesbyggð.  

- 

Á Þórshöfn er starfsstöð Þekkingarnets Þingeyinga, Menntasetrið á Þórshöfn. Nokkrir stunda 

þar fjarnám, m.a. á háskólastigi.   

Menning 

Menningarlíf  er  öflugt  á Húsavík og flestum þáttum sem um var  spurt  í þjónustukönnun varðandi 

menningu var svarað játandi. Þó er þar ekki kvikmyndahús. Íbúar Tjörneshrepps sækja menningarlíf 

að  miklu  leyti  til  Húsavíkur,  en  þó  er  samkomuhús í hreppnum.  Menningarlíf  er  nokkuð  öflugt  á 

Þórshöfn.  Menningarlíf  í  Svalbarðshreppi  er  sótt  að  nokkru  leyti  til  Þórshafnar.  Kópasker  og 

Raufarhöfn eru með svipuð svör. Á hvorugum staðnum er starfandi leikfélag. Eftirfarandi atriði komu 

fram á fundunum: 

- 

Menningarlíf er mjög öflugt  í Norðurþingi, leiklist, myndlist  og fleira. Nefndir voru viðburðir 

eins og Mærudagar á Húsavík.  

- 

Á austursvæðinu eru m.a. Menningarvika og Hrútadagar á Raufarhöfn og menningardagur á 

Kópaskeri í desember.  

- 

Í Tjörneshreppi er eitt til tvö böll á ári, barnaball og Þorrablót. Tveir eru í karlakórnum Hreimi. 

Einnig starfar fólk í kirkjukórnum á Húsavík. Þá er boðið upp á spilakvöld.  

- 

Menningar-  og  félagslíf  í  Svalbarðshreppi  er  samtvinnað  við  slíkt  starf  í  Langanesbyggð. 

Sameiginlegt  kirkjustarf  og Þorrablót.  Í  kringum skólastarfið eru ýmsar  skemmtanir  og vel 

---

Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun  

124  

sóttar. Allt annað er sameiginlegt við Langanesbyggð, ýmis félög, nema helst kvenfélög 

 

þau 

eru tvö. Líka tvö búnaðarfélög. Kátir dagar er sameiginleg íbúahátíð að sumrinu.  

Sameining, samstarf 

Sameiginleg félags- og skólaþjónusta er í Þingeyjarsýslu. Samrekstur sveitarfélaga sem var talinn upp 

á fundunum er t.d. um íþróttahús, íbúðir fyrir aldraða, elliheimili, leikskóla, leiguíbúðir fyrir kennara 

og  atvinnuþróunarfélagið.  Tjörneshreppur  er  trúlega  á  margan  hátt  dæmigerður  fyrir  fámenn 

dreifbýlissamfélög, með fá verkefni sem eingöngu eru á hendi hreppsins, ekki í samstarfi við önnur 

sveitarfélög. Þessi verkefni eru fjallskil og rekstur félagsheimilisins, sem er eign hreppsins. Þessi atriði 

komu fram á fundunum: 

- 

Norðurþing hefur verið tilraunasveitarfélag um málefni fatlaðra og rekið þjónustu við fatlaða 

fyrir Þingeyjarsýslu. Sótt var um undanþágu frá 8.000 manna ákvæðinu og hún fékkst. Áfram 

er samstarf innan allrar sýslunnar um félags- og skólaþjónustu og málefni fatlaðra.  

- 

Það  mælir  gegn  sameiningu  að  skipulagsvaldið  fer  annað  og allt  færist  fjær.  Í  fámennum 

hreppi vinnast  hlutirnir á persónulegum nótum og stutt  að fara.  Í Tjörneshreppi er enginn 

áhugi á sameiningu meðal íbúa. Kostirnir blasa ekki við og engir peningar sparast. Hins vegar 

gætu  orðið  breytingar  á  stöðu  hreppsins  ef  framlög  Jöfnunarsjóðs  minnka  og  sjóðurinn 

þannig notaður sem  þumalskrúfa  til sameiningar. Samstarf dregur úr þörf á sameiningu. Ef 

sameinað verður á að sameina gömlu hreppana, Tjörnes, Húsavík og Reykjahverfi.  

- 

Sameining er ekki framundan í Svalbarðshreppi. Hreppurinn er vel stæður og enginn hagur í 

að sameinast  öðrum.  Rekstrarástæður  lægju þá helst  til  grundvallar  sameiningu,  en íbúar 

sveitarfélagsins  hafa  allan  aðgang  að  þjónustu  og  hreppurinn  tekur  þátt  í  samstarfi. 

Markmiðið  með  sameiningu  sveitarfélaga átti  að  vera hagræðing,  en  það  reyndist  rangt. 

Núna eru rökin að þjónusta batni.  

- 

Skólinn í Svalbarðshreppi  myndi afleggjast  ef  sameinað yrði og skólaakstur  myndi lengjast. 

Skólinn  er hjartað og lífið og hans vegna vill fólk búa í hreppnum. Svalbarðshreppur er 100 

manna samfélag og mikið þátttökusamfélag. Það koma tugir fólks, fólk af hverjum bæ, jafnvel 

brottfluttir, t.d. á spilakvöld í skólanum og jólaböllin.  

- 

Það er ólíklegt  að sveitarfélög verði þvinguð til sameiningar meðan rekstur litlu hreppanna 

gengur upp. En þótt Svalbarðshreppur standi vel yrði það erfiður baggi ef t.d. kæmi fatlaður 

einstaklingur inn í sveitarfélagið 

 

það þolir í raun ekkert mjög mikið.  

- 

Ríkisvaldið getur þvingað í gegnum Jöfnunarsjóðinn. Svalbarðshreppur fékk 20 milljónir kr. úr 

sjóðnum árið 2009 af 52 milljón kr. sem voru heildartekjur hreppsins. Þarna eru litlar tekjur á 

íbúa og þetta er láglaunasvæði.  

- 

Þjónusta Langanesbyggðar  og Svalbarðshrepps er  sameiginleg.  Krakkar  úr  Svalbarðshreppi 

koma í skólann á Þórshöfn frá 8. bekk og íþróttastarf er sameiginlegt. Dvalarheimili og fleira 

er í samrekstri.  

- 

Ef sameinað yrði (Langanesbyggð, Svalbarðshreppur og Vopnafjarðarhreppur) gæti það orðið 

samfélag með 1.300-1.400 íbúa. Vopnafjarðarhreppur er sambærilegt sveitarfélag og stutt á 

milli, ekki síst ef vegurinn verður lagaður.  

Stoðkerfi, byggðastefna 

Ábendingar til ríkisvaldsins: 

Á þessu svæði var niðurskurður hins opinbera, ekki síst í heilbrigðisþjónustu, mjög til umræðu eins og 

víðar. Annað mál sem brann á viðmælendum var uppbygging við Bakka, en óvissa um hvort af 

framkvæmdum yrði fór ekki vel í fólk.  Eftirfarandi atriði komu fram á fundunum: 

- 

Það er mikilvægt að nýta þau tækifæri sem eru í umhverfinu, að fá að nýta sínar auðlindir í 

heimabyggð.  

- 

Flutningskostnaður er hár. Fyrst þarf að flytja allt suður og að lækka afurðaverðið á móti. Það 

vantar jöfnun til að koma til móts við þennan mismun.  

---

Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun  

125  

- 

Niðurskurður í heilbrigðisþjónustu þýðir að það þarf að segja upp fólki sem þá fer með sína 

fjölskyldu.  

- 

Norðurþing  eyddi  tíma  og  fjármunum  í  að  undirbúa  stórt  verkefni  og  lagði  allt  undir. 

Sveitarfélögin voru búin með sitt skipulag og skipulag að háhitasvæðum, sameiginlega matið 

var komið, búið að teikna vegi, orka var staðfest, 525 MW í Þingeyjarsýslu. Það þarf að byggja 

upp  innviði  raforkukerfisins.  Það  er  ekki  hægt  að  byggja  upp  starfsemi  hér  án  þess,  því 

viðkomandi  þarf  að  borga  lögnina  langar  leiðir.  Það  þarf  stóran  aðila  til  að  bera  uppi 

fjárfestinguna. Stjórnvöld ákveða hvort eitthvað fer af stað. Þau eiga Landsvirkjun. Við viljum 

fá að skapa atvinnu hér fyrir orkuna okkar og samþykkjum aldrei að orkan fari annað.   

Tækifæri til eflingar 

Á fundunum komu fram eftirtaldar hugmyndir: 

 

Mögulegur vöxtur liggur í því að geta nýtt orkuauðlindir. Tækifæri tengd orkufrekum iðnaði. 

Það er ekki ein patentlausn, heldur þarf að vera fjölbreytileiki. Orkufrekur iðnaður yrði stoð 

með öðru.  

 

Tækifæri  í Tjörneshreppi  fyrir  utan stóran vinnustað eins og álver, gæti  t.d. verið að opna 

kaffihús niður undir sjó, þar sem ferðamenn fara gjarnan um. Þar eru líka kolanámur, en að 

vísu hrundar saman. Steingervingarnir eru í bökkunum og þar er bryggja. Svo er stakur steinn 

í fjörunni  sem er  kominn frá Grænlandi  á ís. Þarna koma einhver  þúsund manns á hverju 

sumri.  

 

Miklar  væntingar  eru  í  Langanesbyggð  vegna  mögulegrar  uppbyggingar  í  Finnafirði 

(Gunnólfsvík),  tengt  Norður-Íshafssiglingum.  Þarna er  ekki  mikil  byggð og nægt  landsvæði 

fyrir byggingar og byggð þessu tengt. Búið er að kynna málið víða t.d. fyrir Kínverjum, Rússum 

og Indverjum. Það vantar  fjármagn til  rannsókna, hönnunar  og undirbúnings. Höfnin á að 

verða útskipunarhöfn  fyrir  stórsiglingar.  Þarna er  50 m  dýpi,  lág úthafsalda,  enginn  hafís. 

Þetta yrði stærra en álver og olíuhreinsunarstöð. Alþjóðafyrirtæki myndi reka þetta og leigja 

öðrum út  frá því. Olíuleitin fylgir með. Þegar Grænlendingar fara að vinna olíuna hafa þeir 

ekkert landsvæði til vinnslunnar, þeir verða að sigla með allt burt. Hægt væri að hafa eftirlit 

með kjarnorkubátum frá þessum stað. Ef af þessu verður þá hefði það víðtæk áhrif. Eiginlega 

ekkert annað í farvatninu, væntingar eru tengdar þessu stóra tækifæri.   

 

Það mætti  byggja hótel  í Svalbarðshreppi  og skapa afþreyingu fyrir  ferðamenn, en hún er 

engin eins og er. Ferðamönnum er ekki selt  neitt, ekki einu sinni minjagripir. Bændur gætu 

t.d. selt eigin afurðir. 

 

Það mætti nýta árnar í Svalbarðshreppi betur en að leigja þær út, gera einhver störf í kringum 

veiðarnar. Það er engin vinna eða þjónusta í kringum veiðihúsin, leigutakarnir koma með allt 

með sér og starfskraftinn líka.  

 

Fræðasetur  um forystufé er  að  koma í Svalbarðshrepp  í samstarfi  við  Bændasamtökin  og 

Sauðfjársetur.  Vakning  hefur  verið  undanfarin  ár  um  forystufé  og  kortleggja  á  stofninn. 

Forystuféð íslenska er einstakt, finnst hvergi annars staðar. Ef rétt er á þessu haldið þá getur 

þetta orðið að einhverju. Verkefni sem gæti staðið undir einu stöðugildi.