Microsoft Word ismayii-maliyy? Riski docx
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
60
Maliyyə riskinin hesablanması metodunun əsas statistik alətləri: variasiya, dispersiya və standart (orta kvadratik) spamalar. Variasiya – nəticənin bir variantından digər variantına keçərkən kəmiyyət göstəricilərinin dəyişdirilməsi. ܸ = ୋ ୷
V – variasiyanın əmsalı; G – orta kvadrat kök; ŷ - gözlənilən orta qiyməti göstərir. Variasiya əmsalı nisbi kəmiyyətdir və buna görə də öyrənilən kəmiyyətlərin mütləq miqdarı bu əmsala təsir göstərmir. Variasiya əmsalı 0-dan 100-dək dəyişə bilər. Əmsal yüksək olduqca dəyişmə bir o qədər güclü olur. Onun köməyi ilə müxtəlif ölçü vahidlərinə ifadə olunan əlamətlərin enib- qalxmasını (dəyişməsini) müqayisə etmək olar. Belə ki, 10%-dək olduqda zəif dəyişmə; 10%-dən 25%-dək olduqda orta dəyişmə; 25%-dən yuxarı olduqda yüksək dəyişmə sayılır.
– faktiki göstəricinin orta göstəricidən sapma ölçüsüdür: σ ଶ = ∑(௬ିỹ)× ∑୬ (3.3) σ ଶ - dispersiya; y – hər bir hadisəyə nəzarətin gözlənilən qiyməti; ŷ – gözlənilən orta qiymət; n – nəzarətin baş vermə miqdarı göstərir. Beləliklə, riskin həcmi və ya riskin dərəcəsi iki kriteriya ilə ölçülə bilər: orta gözlənilən qiymət, mümkün olan nəticənin dəyişkənliyi. Orta gözlənilən qiymət – bu o göstəricidir ki, hansı ki qeyri-müəyyən vəziyyətdən asılıdır. Beləliklə baş verməsi ehtimal olunan nəticə seçilir. • Xərcləri faydalılığının təhlili müəssisənin maliyyə dayanıqlığı göstəricilərinin uçotu əsasında potensial risklərin eyniləşdirilməsinə yönəlir. ndiki vəziyyətdə sahibkarlıq fəaliyyətinin və onun kontragentlərinin (bank, investisiya fondu, müştərinin müəssisəsi, emitentin müəssisəsi, investorun müəssisəsi, alıcının müəssisəsi, satıcının müəssisəsi və s.) fəaliyyətinin maliyyə nəticələrinin təhlilinin standart üsullarından istifadə etməklə keçirmək olar. 61
• Ekspertlərin qiymətləndirməsi metodu adətən təcrübəli sahibkar və mütəxəssislərin fikirlərinin işlənməsi yolu ilə reallaşdırılır. O statistik metoddan yalnız dəqiq mühakimə üçün məlumatların yığılması ilə seçilir. Verilən metod zərərin baş verməsi ehtimalına müxtəlif mütəxəssislər tərəfindən verilmiş qiymətin yığılması və öyrənilməsidir. Belə qiymətləndirmə maliyyə riskinin bütün faktorları, həmçinin statistik göstəricilərinə əsaslanır. Əgər qiymətləndirmə üçün lazım olan göstəricilərin sayı azdırsa, onda ekspert qiymətləndirməsi metodu kifayət qədər çətinləşir. • Analitik üsul daha çətindir, belə ki oyunun nəzəriyyəsinin elementləri yalnız məhdud mütəxəssislərin əldə etməsi mümkündür. Adətən analitik metodun yarımnövündən istifadə edirlər – təsirlilik modelinin təhlili.
növbəti addımlardan ibarətdir: açar göstəricinin seçilməsi, uyğun olaraq təsirlilik göstəricisi hazırlanır (gəlirliliyin daxili norması, təmiz gətirilmiş gəlir və s.); faktorların seçilməsi (inflyasiyanın səviyyəsi, iqtisadiyyatın vəziyyəti və s.); layihənin reallaşdırılmasının müxtəlif mərhələlərində açar göstəricilərin hesablanması (istehsal, satış, nəqliyyat və s.). Xərclərin və daxil olan maliyyə vəsaitlərinin belə ardıcıllıqla təşkil olunması hər an üçün pul vəsaitləri fondu axınının müəyyən edilməsinə imkan verir, yəni effektivlik göstəricisinin müəyyən edilməsinə imkan verir. Nəticə göstəricilərinin ə ldə edilməsi üçün diaqramlar qurulur. Alınan diaqramları bir-biri ilə tutuşdurduqda layihənin gəlirliliyini qiymətləndirməsinə daha çox təsir edən açar göstəriciləri müəyyən etmək olar. • Analogiya metodu yeni layihənin təhlili zamanı çox əhəmiyyətlidir, belə ki digər rəqabət aparan müəssisənin analoji layihələrinin mənfi maliyyə riski faktorlarının təhlili aparılır. ndeksləşdirmə inflyasiya şərtləri daxilində pul vəsaitlərini və gəlirliliyin real həcminin saxlanması üsulunu özündə birləşdirir. Onun əsasında müxtəlif indekslərin istifadəsi durur. Məsələn, maliyyə resurslarını təhlili zamanı qiymətlərin dəyişməsini nəzərə almaq lazımdır, hansında ki qiymətlən indeksi istifadə olunur. Qiymət 62
indeksi – müəyyən vaxt ərzində qiymətlərin dəyişməsini xarakterizə edir. Beləliklə, dəqiq mühakimənin verilməsi üçün mövcud olan üsullar qədər də eyni əhəmiyyətə malik deyillər, amma maliyyə riskinin ümumi həcminin təxminən müəyyən edilməsinə imkan verirlər. qtisadiyyatda maliyyə risklərinin qiymətləndirilməsi üsullarının geniş sistemi işlənilmişdir. Оnlara qiymətləndirmənin ekspert, statistik, analitik hesablama və analоq metоdları aiddir. Qiymətləndirmənin kоnkret metоdlarının seçilməsi zəruri infоrmasiya bazasının mövcudluğu və menecerlərin ixtisas səviyyəsi ilə müəyyən edilir. Riskin qiymətləndirilməsi prosesi üç mərhələdən ibarətdir: 1) problemin həllinin mümkün variantlarının aşkar edilməsi; 2) qərarın reallaşdırılması nəticəsində baş verə bilən mümkün iqtisadi, siyasi, mənəvi və digər nəticələrin (əsasən neqativ nəticələrin) müəyyən edilməsi; 3) riskin iki qarşılıqlı əlaqəli kəmiyyət və keyfiyyət aspektlərindən ibarət olan inteqral tərəfi. Maliyyə nöqteyi-nəzərindən riskin üç dərəcəsi ola bilər: mümkün risk; böhranlı risk; fəlakətli risk. Risk dərəcəsi gözlənilən itkinin həmin itkinin baş verməsi ehtimalına hasili kimi müəyyən edilir:
R=
E 1 +( 1 + 2 ) E 2
(3.4) Burada,
1 və
2 – I və II variantlar üçün uyğun olaraq qərarın reallaşdırılmaması halında mümkün itkinin mütləq ifadədə kəmiyyəti; E 1 və E 2 – I və II variantlar üçün uyğun olaraq itkinin baş verməsi ehtimalıdır. Beləliklə, iqtisadi risk iki toplananın – yanlış qərar nəticəsində yaranan mümkün itkinin və bu qərarın reallaşdırılması ilə əlaqədar хərclərin cəmindən ibarətdir. Qiymətləndirmənin ekspert metоdları risklərin ekspertlərin rəylərinə
Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|