Microsoft Word ismayii-maliyy? Riski docx
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
54
risklərdən qorunma tədbirlərini əsas götürməlidirlər. Həmin tədbirlərdə risklərdən yan alma, onların yumşaldılması, risklərin bilavasitə idarə edilməsi (risklərin sığortalanması, kredit rejiminə əməl edilməsi, müştərilərin tədiyyə qabiliyyətinin yoxlanılması, risklərin müvafiq iqtisadi normativlərlə məhdudlaşdırılması və nəzarət edilməsi və s.) məsələləri nəzərdə tutulmalıdır. Bütün bu və ya digər tədbirlər risklərin minimuma endirilməsinə səbəb olur. Risklərin minimal və maksimal həcmi bir qayda olaraq itirilmiş pul vəsaitinin yaxud əmlakın həcmi ilə müəyyən olunur. Lakin burada mənəvi itkiləri, sarsıntıları da nəzərə almaq lazımdır. Risklər siyasətində itirilmiş vəsaitlərin, dağıdılmış əmlakın yerinin doldurulması mənbələri də müəyyən edilməli və imkan daxilində əvvəlcədən belə bir mənbə ehtiyatı nəzərdə tutulmalıdır. Məsələn, deyək ki, 10 000 manatlıq imkanı olanın 100 000 manatlıq riskə getməsini heç bir vəchlə başa düşmək olmaz, əksinə olduqda isə uğurlu risk xatirinə bunu və ondan da artıq məbləği qəbul etmək olar. Problemlərin məzmunu və xarakteri hər bir firma və təşkilatlarda müxtəlif olur. Bu, birində iflasa uğrama, plan tapşırıqlarının kəsirlə yerinə yetirilməsi, digərində satış, kadr məsələsi il bağlı ola bilir. Ona görə də əvvəlcə problemin konkret səbəbləri və situasiyalar öyrənilməli, aşkara çıxarılmalı və vaxtında həll olunmalıdır. Əks təqdirdə daha yeni problemlər meydana çıxa bilər. Bunun üçün problemlərdən irəli gələn vəzifələr dərindən təhlil edilməlidir. Vəzifələrin təhlili zamanı aşağıdakı məsələlərə diqqət yetirmək lazımdır: 1. Sistemin idarə olunmayan ilkin cəhətlərinin parametrinin nəzərdən keçirilməsi. 2. Ayrı-ayrı problemlərin, vəzifələrin həlli üzrə qərarın qəbulu imkanlılığını müəyyən etmək. 3. Sistemin arzu olunan vəziyyətinin müəyyən edilməsi. 4. Əlverişli qərarların qəbulu, çıxış yolunun tapılması üçün meyarların seçilməsi 5. Resursların məhdudluğunu, real situasiyanı nəzərə almaq şərti ilə vəziyyətdən çıxış variantının hazırlanması 55
Problem və vəzifələr idarəetmə obyektinin istənilən (tələb olunan) və faktiki vəziyyəti ilə müqayisədə meydana çıxır. Ona görə də problemin meydana gəlməsi səbəbləri, vəzifələrin irəli sürülməsi, problem və vəzifələrin konkret məzmununun müəyyən edilməsi idarəçilik qərarlarının qəbulu üçün başlıca şə rtlərdən biridir. Lakin elə problem var ki, onu hüç də həmişə həll etmək mümkün olmur. Risklərin qabaqcadan və operativ təhlilinin başlıca məqsədi onların nəticələrinin qiymətləndirilməsidir. Müxtəlif istehsal təyinatlı təsərrüfat subyektlərində fəaliyyət növləri üzrə fərqlənən saysız-hesabsız miqdarda əsas və ə lavə
risklərdən istifadə edildiyinə görə,
onların nəticələrinin qiymətləndirilməsində də müxtəlif üsullardan istifadə edilir. Deməli, risklərin nəticələrinin həm qabaqcadan və həm də sonradan qiymətləndirilməsində çoxlu sayda tədqiqat üsullarından istifadə edilir. Bu üsulları bilmədən hansı riskin hansı üsullarla qiymətləndirilməsinin və dəqiq nəticələrin əldə edilməsinin mümkünlüyünü təyin etmək olmaz. Bazar münasibətləri şəraitində bir sıra maliyyə əməliyyatları (Məsələn, vençur (riskli) investisiya qoyuluşları, aksiyaların alınması, selinq əməliyyatları, kredit əməliyyatları və s.) kifayət qədər ə həmiyyətli risklərlə əlaqədardır. Onlar həm əməliyyata başlamazdan əvvəl və həm də əməliyyatın icrası mərhələlərində risk dərəcəsinin qiymətləndirilməsini və onun həcminin təyin edilməsini tələb edir. Riskin dərəcəsi itki hadisəsinin başlanması və həm də mümkün zərərin baş verməsi miqdarına dair ehtimaldır. Sahibkarın riski qoyulan kapitaldan gözlənilən maksimum və minimum gəlirin (zərərin) miqdarını subyektiv ehtimalı ilə kəmiyyətcə xarakterizə edir. Bu hesablamada maksimal və minimal gəlirlər (itkilər) arasında diapazon çox olduqca (onların alınması ehtimalı bərabər olan şə raitdə), riskin dərəcəsi bir o qədər yüksək olur. Risk ola bilər: • Qəbul olunan – planlaşdırılmış layihənin reallaşdırılması zamanı bütün gəlirin itməsi təhlükəsi vardır; 56
• Kritik – ancaq gəlirin itirilməsi təhlükəsi deyil, həmçinin zərərin sahibkarın vəsaitləri hesabına örtülməsidir; • Faciəli – kapitalın, əmlakın itirilməsi və sahibkarın müflisləşməsi təhlükəsidir; Təsərrüfat situasiyalarının qeyri-müəyyənliyi tam informasiyanın olmaması, təsadüflər və əks təsir amilləri ilə izah olunur. Təsərrüfat situasiyaları haqqında informasiyanın natamamlığı və onun dəyişilməsi perspektivi sahibkarı ə lavə informasiyanı toplamaq imkanlarını axtarmağa vadar edir. Təsərrüfat situasiyasının qeyri-müəyyənliyi çox vaxt təsadüf amili ilə təyin edilir. Təsadüfi hadisələr, onların müşahidəsi zamanı müəyyən fasilələrlə təkrar olunur və onların sıxlığı şakar olanların sayını müşahidələrin ümumi sayına bölməklə təyin edilir. Təsadüfi A hadisəsinin obyektiv mümkünlüyü ölçüsü onun ehtimalı adlanır. Məhz buna görə də bu ehtimal ədədi ətrafında A hadisəsinin sıxlığı qruplaşdırılır. stənilən hadisənin ehtimalı 0 ilə 1 arasında tərddüd edir. Ehtimal 0-a bərabər olduqda hadisə qeyri-mümkün, 1-ə bərabər olduqda isə hadisə gerçək sayılır. Təsadüfi hadisələri qruplaşdırmağa imkan verən ehtimal eyni zamanda, onların kəmiyyət və keyfiyyət xarakteristikasını verir.
təhlili – maliyyə risklərinin növlərinin və yekun maliyyə risklərinin konkret olaraq dəymiş pul zərərinin müəyyən edilməsidir. Təhlil zamanı riskin həcmini kəmiyyətcə təyin etmək üçün hər bir hadisənin bütün mümkün nəticələrini və onların baş verməsi ehtimalını bilmək lazımdır. Ehtimal müəyyən nəticəni almağın mümkünlüyünü göstərir. Fərz edək ki, müəssisəyə kapital qoyuluşunun iki variantı təklif olunur. Eyni məbləğdə vəsait qoyuluşu müqabilində birinci variantda 500 milyon manat məbləğində mənfəətin alınması ehtimalı 0.6, ikinci variantda isə 600 milyon manat mənfəətin alınması ehtimalı 0.4-dür. Bu halda kapital qoyuluşundan gözlənilən mənfəət alımı (riyazi gözləmə): Birinci variantda 500*0.6=300 milyon manat Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|