Microsoft Word II cild -meruze metnlerin toplusu son2

I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (II hissə) 

 

 

 

 

 

 

62

3.

  Whorf. Benjamin Lee. Language, thought, and reality; selected writings 

https://books.google.az/books?id=W2d1Q4el00QC&pg=PA78&lpg=PA78&dq=...linguistics+is+fu

ndamental+ 

4.

  Рахилина Е.В. Когнитивная семантика: История. Персоналии. Идеи. Результаты. // 

Семиотика и информатика. Вып. 36. М., 1998а. С. 274–323. 

http://lpcs.math.msu.su/~uspensky/journals/siio/36/36RAKHILIN.pdf 

5.

  Скребцова, Т. Г. Когнитивная лингвистика: Курс лекций. — СПб.:Филологический 

факультет СПбГУ, 2011.  256 с. 

6.

  Dan I. Slobin The many ways to search for a frog: Linguistic typology and the expression 

of motion events // In S. Strömqvist & L. Verhoeven (Eds.) (2004), Relating events in narrative: 

Vol. 2. Typological and contextual perspectives (pp. 219-257). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum 

Associates.

 

http://ihd.berkeley.edu/linguistictypologyofmotionevents.pdf 

7.

  Talmy, L.Path to realization: A typology of event conflation. Proceedings of the Berkeley 

Linguistics Society, 1991, n.17, 480-

519.http://journals.linguisticsociety.org/proceedings/index.php/BLS/article/viewFile/1620/1394 

8.

  Aslanov V.Azərbaycan dilinin tarixinə dair tədqiqlər. II Cild, Bakı: “Elm” nəşriyyatı, 

2003, 271 s. 

9.

  Гаджиева А.Ю. О семантической диф-ференциации ранне-тюркских гомогенных 

корней (к проблеме «внутрикорневой» антонимии) // Диалектология, история и 

грамматическая структура тюркских языков, Россия, Казань, Казанский (Приволжский 

федеральный университет), 2011, 279-281 

10.

   Hacıyeva A.Y. Türkolojide yapısal tipoloji nitelikli yeni çalışmalar // IV Uluslararası 

Dünya dili TÜRKCE sempozyumu, 22-24 aralık, 2011, Türkiye, Muğla Universitesi, Muğla., с. 

428-431 

11.

  Гаджиева А.Ю. Фоносемантический анализ некоторых фактов звукочередований 

«примитивно»-флективного характера в гомогенных первичных корнях тюркских языков  // 

Colocviul İnternational de Ştinte ale Limbajului “Eugeniu Coşeriu”, Chişinau, 12-13 mai, 2011, 

Chişinau, Moldova, 2012., 200-205 

12.

 Hacıyeva A.Y. Erkən türk dili dönəminə aid metatezik sözyaradıcılığı prosesinin 

psixolinqvistik aspektdən təhlili haqqında // AMEA-nın Xəbərləri, Humanitar Elmlər Seriyası, 

B.:Elm, 2006, № 2-4., s.272-283 

13.

  Магеррамли Б. Б.К вопросу о синкретичных корневых морфемах в тюркских 

языках // Филологические науки. Вопросы теории и практики, Тамбов: Грамота, 2014. № 7 

(37): в 2-х ч. Ч. II. C. 128-133 http://scjournal.ru/articles/issn_1997-2911_2014_7-2_36.pdf) 

14.

  Кажибеков Е. З. Глагольно-именная корреляция гомогенных корней в тюркских 

языках. Алма-Ата: Наука, 1986. 272 с.  

15.

  Кайдаров А. Т. Структура односложных корней и основ в казахском языке. Алма-

Ата: Наука, 1986. 328 с. ; 6. Кайдаров А. Т., Кажибеков Е. З. Гомогенные корни и их лексико-

семантическое развитие // Советская тюркология; Баку, 1980. № 3. С. 17-23 

16.

  Худайкулиев М. Подражательные слова в туркменском языке. – Ашхабад: 

ИздательствоАН Туркменской ССР, 1962. – 135 с.  

17.

  Хусаинов К. Звукоизобразительность в казахском языке. Алма-Ата, Наука 

КазССР, 1988, 226 с.  

18.

  Кудайбергенов С. Подражательные слова в киргизском языке. – Фрунзе: 

Киргизучпедгиз, 1957. – 108 с 

19.

  Гаджиева А.Ю. Об относительности когнитивного восприятия пространства у 

тюркских народов (к этимологии слова «SALAK») // Коммуникативные аспекты 

современной лингвистики и дингводидактики, Россия, Волгоград: ВолГУ, 2012., с.371-374, 

20.

  Гаджиева А.Ю. Cпецифика когниции пространства у древних: 

антропоморфическая универсалия или этнокуль-турная уникальность? // IV International 

Building Cultural Bridges, Suleyman Demirel University, Almaty, Kazakhstan, 2012, с.50-53 

---

I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (II hissə) 

 

 

 

 

 

 

63

21.

  Будаев Э. В. Когнитивная теория метафоры: новые горизонты / Э. В. Будаев, А. П. 

Чудинов // Известия Уральского федерального университета. Сер. 1, Проблемы образования, 

науки и культуры. — 2013. — № 1 (110). — С. 6-13. file:///C:/Users/user/Downloads/780-1545-

1-SM.pdf 

22.

  Лакофф Дж., Джонсон М.Метафоры, которыми мы живем: Пер. с англ. / Под ред. 

и с предисл.А. Н. Баранова. — М.: Едиториал УРСС, 2004. — 256 с. 

 

 

About the Formation of the New Typological Investigating Directions in Turkology (About 

the Tendencies of the Psycholinguistic Aspect in the Study of Word- Formation ) 

 

Summary 

 

In the article the new investigating directions which are observed in the modern turkological 

studies are explored. The author pays a special attention to the activity of the new investigating 

tendencies of the psycholinguistic base in the study of the word- formation among the same 

investigating directions. It becomes clear that the development of the cognitive science has made 

inevitable the appearance of the new investigating points in the turkological thoughts. Here it is 

noted that in some latest investigations the processes of 

 

Key words: turkology, typology, cognitive science, cognitive semantics, the studies of the new 

epoch 

 

 

 

Bakutgül  Kulzhanova, Associated professor 

El-Farabi Kazak Milli Üniversitesi Filoloji ve Alem Dilleri Fakültesi Kazak Dil Bilimi Bölümü 

 e-posta:[e-mail] 

 

OĞUZ VE KIPÇAK DİLLERİNİN FONETİK VE LEKSİKOLOJİK ÖZELLİKLERİ 

 

 

(ORTA ASIR TÜRK YAZILI ESERLER TEMELİNDE) 

 

 

Aynı kökten gelmiş dillerin fonetik, morfolojik, leksikolojik ve sentaksis  acısından ortak 

önemli meseleleri ve benzerliklerinin olması bilim dünyası için yeni bir bakış değildir. Bu özellik 

bu dillerin asırlar önce aynı kökten aynı, temelden geldiğini ispat etmektedir. Ayrıca bu 

benzerliklerinin yanı sıra her dalın kendilerine has nitelikleri de gelişmiştir. Tebliğimizde Oğuz ve 

Kıpçak gruplarının önemli fonetik ve leksikolojik özelliklerini ele alacağız.  

 

 N. A. Baskakov “Türk Dillerinin sınıflandırılması” adlı eserinde [1] Oğuz dillerinde kelime 

başında #y akıcı ünsüzle başlayan kelimelerin Kıpçak dillerinde # j sedalı ünsüzle yazıldığını, Oğuz 

dillerindeki kelime sonunda gelen sedasız ünsüz ş# Kıpçak grubunda  s# le yazıldığını göstermiş ve 

bu özelliklerin adı geçen dil gruplarının fonetik özellikleri olduğunu vurgulamıştır. Kelime 

sonundaki q# k# seslerini Kıpçak grubu sedasız şekilde korumuş ise Oğuz dilleri sedalı yapmış ve 

g# ğ# şekline getirmiştir. Saydığımız bu özellikler dil grubunun önemli özellikleri sayılmaktadır.  

 

Son yıllarda araştırmaların artmasıyla beraber Oğuz ve Kıpçak dillerinin fonetik özellikleri 

belirginleşmiş ve bu farklılıkların çokça olduğu belirlenmiştir.     

 

Oğuz ve Kıpçak grubuna ait dil gruplarının fonetik açıdan önemli farklılıkları nedir sorusuna 

öncelikle birkaç örneklerle hatta tek heceli kelime sonundaki Kıpçak dillerindeki sedasız s# 

ünsüzünün, Oğuz grubunda ise ş# sedasız ünsüsüyle söylendiğini göstermek mümkündür. Örneğin; 

Kıpçak grubunda bas (insanın veya hayvan gövdesinin üst kısmındaki ya da ön kısmındaki hareket 

eden bölüm), bes (dörtten sonraki sayı, beş sayısının adı), tas (dağın sert cinsi ve büyük ya da küçük 

parçası),  tis (insanın, hayvanların çiğnemeye veya ısırarak koparma işlemi gören, ağız içindeki 

sırayla dizilen kemik üyesi), tes (delmek, delik açmak, çukur kazmak), tus (bir eşya ve ikinci bir 

---