Microsoft Word dissertasiya docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
17 siyasət anlayışını açmış olarıq. Xarici iqtisadi siyasəti ümumi iqtisadi siyasətdən ayrımaq mümkün olmadığına görə, ümumi iqtisadi siyasət ilə tutarlı olması və ona uyğun olması təbiidir. Dolayısıyla xarici iqtisadi siyasətin ümumi iqtisadi siyasətlə tutarsızlıq göstərməyəcək formada və ona uyğun biçimdə tənzimlənməsi məcburidir. qtisadi məsələlər ölkələrin xarici siyasət prioritetləri arasında önəmli yer tutmaqdadır. Bu tendensiya hər bir ölkənin iqtisadi potensialının artması və dünya siyasətində nisbi çəkisi ilə şərtlənir. stehsal faktorlarının beynəlxalq mobilliyi sayəsində bir ölkənin iqtisadi siyasəti digər ölkələrin təsir effektlərinə məruz qalır. Bu effektləri nəzərə alaraq dövlətlər tez-tez iqtisadi siyasətlərini koordinasiya etməyə cəhd göstərirlər. qtisadi siyasətin beynəlxalq koordinasiyasını amerika araşdırmacısı Robert Karbau daha dəqiq müəyyən etmişdir. O qeyd etmişdir ki, “iqtisadi siyasətin beynəlxalq koordinasiyası müxtəlif ölkələrin öz strategiyalarının (monetar siyasət, fiskal siyasət, valyuta dəyişmə kursu) formasını əhəmiyyətli ölçüdə dəyişdirmək cəhdidir. Bu bir baxımdan beynəlxalq qarşılıqlı asılılıqla razılaşmadır. Strategiyaların koordinasiyası ölkələrin öz xarici maraqlarına milli maraqları ilə müqaisədə üstünlük verməsi demək deyildir. Beləki, bir ölkənin siyasəti çalarlı ola bilər və digər ölkələrin məqsədlərinə təsir gösdərə bilər. Ölkələr öz aralarındakı əlaqələri yoluna qoymalı, öz strategiyalarını qarşılıqlı əlaqələr hesabına koordinasiya etməyə çalışmalıdırlar. Olabilər ki, onlar müstəqil hərəkət etsələr rifah vəziyyətləri daha yaxşı olsun”. 7 Bununla birgə, iqtisadi siyasətin koordinasiyası ilə bağlı müəyyən obyektiv maneələr yarana bilər. Hətta ölkələrin milli iqtisadi maraqları bir-birinə uyğun gəldiyi şə raitdə belə bu o demək deyildir ki, ölkələr əlqələndirilmiş tədbirlər işləyib hazırlayacaq və tətbiq edəcəklər. qtisadi siyasətin beynəlxalq koordinasiyası aşağıdakı faktorlardan dolayı dayandırıla bilər: • qtisadi siyasi məqsədlərdə fikir ayrılığı; • Milli müəssisə və təşkilatların fəaliyyət və funksiyalarında fərqlər; • Ayrı-ayrı ölkələrin siyasi məqsəd və mövqelərində fərqlər; • Fərqli ölkələrin iqtisadi dövri fazalarında fərqlər. 7 «Международные отношения и международная политика», статья / http://banauka.ru/2634.html 18 Ölkələrin müasir xarici iqtisadi siyasətlərinin əsasında – beynəlxalq əmək bölgüsü iştirakçılarının milli iqtisadi struktura (sahələr üzrə, texnoloji, təşkilati və s.) çətin uyğunlaşması, lakin dünya təsərrüfat strukturuna təbiətcə daha dinamik uyğunlaşması prosesi dayanır. 8 Xarici iqtisadi siyasətin həyata keçirilmə mexanizmi iki əsas komponentdən ibarətdir: • Xarici iqtisadi siyasəti işləyib hazırlayan və xarici iqtisadi əlaqələrin formalaşmasına təsir göstərən dövlət icra orqanları sistemi. • Bu cür təsirin məcmu alətləri. 9 Xarici iqtisadi əlaqələrin inkişafında iştirak edən dövlət orqanlarının müasir sisteminin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onlar öz növbəsində qarşılıqlı əlaqədə olan, lakin müxtəlif funksiyalar daşıyan iki alt sistemə ayrılırlar – milli və hökumətlərarası institutlara. Milli institutların fəaliyyəti bir qayda olaraq xarici malların daxili bazara daxil olmasını məhdudlaşdırmağa və ölkə mallarının ixracına yardım etməyə və eləcə də ölkəyə əmtəə, xarici kapital, işçi qüvvəsinin və digər istehsal faktorlarının idxalına nəzarət etməyə istiqamətlənmişdir. Hökumətlərarası təşkilatların fəaliyyəti beynəlxalq əmtəə, kapital və işçi qüvvəsi hərəkətlərinin tənzimlənməsinə istiqamətlənmişdir. Dünya iqtisadi subyektlərinin qarşılıqlı bağlılığı – iqtisadi siyasətin koordinasiyasının ilkin şərtidir. Təsərrüfatçılıq həyatının beynəlmiləlləşdirilməsi dünya səviyyəsində milli təkrar istehsal proseslərinin qarşılıqlı asılılığına gətirib çıxarır. stehsal və mübadilənin beynəlmiləlləşdirilməsi şəraitində milli gəlirin artımı bir tərəfdən əmtəə və xidmətlərin idxalının artmasına səbəb olur. Bir tərəfdən mənfəət və idxalın artması, digər tərəfdən isə mənfəətə müvafiq olması üçüncü ölkələrdən idxala səbəb olur. Bu isə öz növbəsində üçüncü ölkələrdə məcmu təklifin artmasına gətirib çıxarır. Bu isə bir tərəfdən təklifin ilkin genişlənməsinə əlavə reaksiya sayılır. Belə effekt iqtisadi siyasətdə nəzərə alınır. nkişaf etmiş ölkə öz pul 8 «Сущность и виды международной торговой политики», статья / http://literus.narod.ru/Bussines/MirEcon/2-g1-3-1.htm 9 «Типы внешнеторговой политики государств», статья / http://banauka.ru/522.html 19 siyasətində daxili istehsalı və idxalı stimullaşdırır. Bu isə digər ölkələrdə ixracın artmasına səbəb olur. Nəticədə dünyada istehsalın və məşğulluğun genişlənməsinə gətirib çıxarır (“lokomotiv nəzəriyyəsi”). Bununla belə iqtisadi canlanma dərəcəsi həmin ölkənin yalnız idxal payından asılı deyil, eyni zamanda sonrakı mənfəət artımı üçün onun ixracındanda asılıdır. Qarşılıqlı asılılıq milli iqtisadiyyatlar üçün az problemlər yaratmır. Ölkə istehsalının ixrac yönümlü olması ölkəni dünya qiymətlərindəki dəyişikliklərdən, dünya tələbindəki tərədüdlərdən və dünya bazarındakı rəqabətdən asılı vəziyyətə salır. Belə asılılıq xüsusilə dar ixtisaslaşmış iqtisadiyyatı olan kiçik ölkələr üçün təhlükəlidir. dxal asılılığı da az mənfi nəticələr doğurmur. Dünya qiymətlərindəki artım və ixracatçı ölkələrdə ixrac tədarükünün məhdudlaşdırılması idxalçı ölkələrdə arzu edilməyən nəticələr doğurur. Bu planda iqtisadi inkişaf səviyyəsi üzrə ölkələrin diferensasiyası və onların dünya iqtisadiyyatındakı rolu daha çox əhəmityyət kəsb edir. Müasir dünya iqtisadiyyatının qurulması əsas ölkələr və ölkə qrupları üçün birtərəfli müstəsna hüquqlar verir. Bununla belə dünya iqtisadiyyatının zəif subyektləri öz maraqlarını təmin edə bilmirlər. 10 Dünya təsərrüfatına sistem halında baxıldığı zaman, bu sistemin hərəkətverici qüvvələri olan beynəlxalq əmək bölgüsü və ayrı-ayrı ölkələr arasında iqtisadi münasibətlərin qarşılıqlı faydalılığı eyni zamanda nəzərə alınmalıdır. qtisadi münasibətlərə ümümdünya miqyası verən ümumilik anlayışı bütün ölkələrin dərin iqtisadi maraqlarının və qarşılıqlı iqtisadi əlaqələrdə obyektiv tələbatların bir- birlərinə uyğun gəlməsi ilə əsaslandırılır. Bu cür uyğunluq heç bir halda onların eyniliyini ifadə etmir. Bu onların ortaq maraqlarından dolayı münasibətlərində eyni iqtisadi siyasi təbiətin olmasıdır. 11 nkişaf etmiş ölkələrin istehsal perspektivi daha çox xarici tələbatçılara istiqamətlənir, daxili təlabatı idxal hesabına ödənilir. Bu tendensiya eyni zamanda formalaşmaqda olan bazara sahib ölkələrə də xasdır. nkişaf etməkdə olan ölkələrdə 10 «Международное разделение труда», статья / http://eulaw.edu.ru/documents/articles/glob1.htm 11 А. В. Торкунова, «Современные международные отношения», Москва, 1999, с. 260-278 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|