Microsoft Word Design Glo Kongre doc

II International Congress
 
 
321 
Rothschild ailesidir. 19. yüzyılın sonundaki bölge-
deki enerji paylaşımının ilk raundunda aslan payı-
nı bunlar almışlardır  (www.turksam.org, 2007). 
I.  Dünya Savaşına kadar enerji kaynağının en 
önemli  merkezleri  Romanya  ve  Rusya  (özelde 
Azerbaycan)  olarak  görülmekteydi.  Bunun  en 
önemli  sebebi  Rus  petrollerinin  ucuz  olmasının 
yanında, gerek boru hatları gerekse demiryolu taşı-
macılığı  ile  Avrupa  piyasalarına  daha  kolay  ulaş-
tırılmasıydı. Savaş sırasında Bakü petrolleri önem-
li  bir  kazanım  aracı  olarak  görülmekteydi.  Hatta 
Đngiltere  bir  süreliğine  bölgeyi  işgal  etmişti 
(www.turksam.org, 2007).  
Đki  dünya  savaşı  arası  dönemde  de  Bakü 
petrolleri  Sovyetler  Birliği’nin  ürettiği,  kullandığı 
ve  tükettiği  ana  petrol  kaynağı  olma  özelliğini 
korudu.  Günümüzde  de  önemini  korumaktadır 
(www.turksam.org,  2007).  Özellikle  1991  'den 
sonra ABD, AB ülkeleri (özellikle Đngiltere-Fransa 
ve Almanya) Rusya ve hatta Çin'e kadar gelişmiş 
pek çok ülke için bir cazibe merkezi haline gelen 
Hazar  Denizi'nin  önemi,  Dünyanın  üçüncü  en 
büyük petrol ve doğalgaz rezervlerini barındırması 
ve  taşımacılık  açısından  da  stratejik  bir  konuma 
sahip  olmasından  kaynaklanmaktadır.  Avrasya 
doğal  gaz  sisteminin  üç  büyük  aktörü  olarak 
Rusya,  Đran  ve  Türkmenistan  görülmektedir 
(http://ona.sayt.ws,  2007).  Doğal  gaz,  santrallerde 
ekonomik  olarak  türbinlerin  etkinliğini  sağla-
masının yanı sıra çevre etkileri nedeniyle de tercih 
edilmektedir.  Doğal  gaz  yakıldığında,  kömür  ve 
petrole göre daha az sülfür dioksit, karbon dioksit 
ve atık açığa çıkmaktadır (www.dtm.gov.tr, 2007).  
Enerji ihtiyacının karşılanması ve nakli konu-
sunda  gelişmiş  ülkelerin  desteklediği  ÇUŞ’lerin 
her  türlü  riski  göze  alarak  giriştikleri  rekabete 
konu  olan  petrol  ve  doğal gaz  rezervlerine  ilişkin 
farklı  tahminler  bulunmaktadır.  Hazar  Bölgesi'-
ndeki  petrol  rezervlerinin  yaklaşık  olarak  18-35 
milyon varilden 4 trilyon dolar değerinde yaklaşık 
200 milyar varil arasında olduğu tahmin edilmek-
tedir.  Amerikan  Enerji  Bakanlığının  hesaplarına 
göre, Hazar Denizine kıyısı olan beş devlette -Đran, 
Azerbaycan, Rusya, Kazakistan ve Türkmenistan- 
çıkartılması  mümkün  olan  3,5  Milyar  ton  petrol 
rezervi  mevcuttur  (www.iktibas.info:  2007).  Böl-
gedeki  doğalgaz  rezervlerinin  ise  5  trilyon  m3 
olduğu tahmin edilmektedir.  
Yüzyılı aşkın bir süredir bölgede petrol varlığı 
bilinmekle beraber 1990'lardan sonra dünya enerji 
sektörünün  bölgeye  verdiği  önem  son  derece  art-
mıştır. Tahmini olarak çok büyük rakamlarla ifade 
edilen bölge kaynaklarının ispatlanmış toplam pet-
rol ve doğalgaz rezervleri Tablo 1 'de gösterilmek-
tedir.
 
Tablo 1.  Hazar Denizi Ülkelerinin Petrol Ve Doğal Gaz 
Rezervleri 
Ülke 
Đspatlanmış 
petrol 
varlığı, 
milyar varil 
Toplam 
petrol 
rezervi, 
milyar 
varil 
Đspatlanmış 
doğalgaz 
varlığı, 
trilyon feet 
küp 
Toplam 
doğalgaz 
varlığı, 
trilyon 
feet küp 
Azerbaycan 
3,6 – 12,5 
31 – 40 
11 
46 
Đran 
0,1 
12 
0 
11 
Kazakistan 
10,0 – 17,6  95 – 103 
53 – 83 
141 – 171 
Rusya 
0,3 
5 
? 
? 
Türkmenistan 
1,7 
34 
98 – 155  257 – 314 
Özbekistan 
0,3 
1 
74 – 88 
109 – 123 
Toplam 
16,0 – 32,5  179 – 195  236 – 337  564 – 665 
Kaynak:   Effimoff  I.  (2000).  The  oil  and gas  resource  base 
of  the  Caspian  region.  Journal  of  Petroleum 
Science and Engineering. 28: 158 
Effimoff  (2000)'un  dikkat  çektiği  gibi  Azer-
baycan'ın  doğalgaz  ve  petrol  yataklarının  büyük 
bir kısmı ile Kazakistan ve Türkmenistan'ın petrol 
ve doğalgaz varlıklarının %30 - %40'lık bir kısmı 
açık  denizdedir.  Bu  rezervler  Kazakistan,  Türk-
menistan ve Özbekistan'ı her birini ayrı ayrı olmak 
şartıyla  Dünya  doğalgaz  rezervine  sahip  ilk  20 
ülke  listesine  dâhil  eder.  Bu  da  bölgenin  önemini 
açıklamaya yarayan diğer bir unsurdur. 
Ancak,  Hazar'ın  zenginliği  beş  kıyıdaş  ülke 
olan  Rusya,  Azerbaycan,  Kazakistan,  Türkmenis-
tan, Đran arasında eşit dağılmıyor. Yine Amerikan 
raporlarına göre, en büyük paya Kazakistan sahip-
tir  ve  10  milyar  varil  belirlenmiş,  85  milyar  varil 
de  keşfedilmeyi  bekleyen  petrol  rezervi  vardır. 
Ardından, Azerbaycan ve Türkmenistan gelmekte-
dir. Hazar Havzası'ndaki Azeri petrol yataklarında 
bilinen 2.6 milyar varil, olası rezerv ise 27 milyar 
varil civarındadır. Bilinen petrol rezervi 1.5 milyar 
varil  olan  Türkmenistan'ın  toplam  potansiyeli  33 
milyarı  aştığı  tahmin  edilmektedir.  Rusya  ile 
Đran’ın toplam petrol payları ise, sırasıyla 12 ve 5 
milyar  varil  olarak  öngörülmektedir.  Bir  başka 
veriye göre Avrasya bölgesindeki petrol rezervleri 
Dünya petrol rezervlerinin %8'ini oluşturmaktadır. 
Rusya  Federasyonu'nda  6800,  Kazakistan'da  720, 
Azerbaycan'da  185,  Türkmenistan'da  160  milyon 
ton rezervi bulunmaktadır. 
Bunlarla birlikte bölgenin doğal kaynakları ile 
Dünyanın En Büyük Beş Çok Uluslu Petrol Şirketi 
BP, Exxon Mobil, Royal Dutch/Shell Group, Total 
Fina Elf ve Chevron Texaco yanında Lukoil, Socar, 
Sinopec,  Jitoil,Yukos,  Unocal,  Total,  Pennzoil, 
Delta Nimir, Gazprom, British Gaz, Statoil, TPAO, 
Hera, Kazakoil ve diğerleride yakından ilgilenmek-
tedir.  Ayrıca,  Dünya  da  Doğal  gaz  tüketimi  hızla 
artış  göstermekte  olup,  doğal  gaz  tüketiminin 
dünya enerji kaynakları tüketimi içerisindeki payı 
da  yükselmektedir.  2020  yılına  kadar  doğal  gaz 

---