Sokratik Sorgulama Tekniği
Sorgulamaya Sokrat tarzı yaklaşım, muntazam, düşünceye dayalı konuşma uygulamasını temel alır. Yunan
eski filozofu/öğretmeni Sokrates, düşünmeye dayalı sorgulamanın muntazam uygulamasının, öğrencilerin
fikirleri mantıklı bir biçimde incelemelerini ve bu fikirlerin geçerliliğini belirlemelerini sağladığına inanıyordu.
Bu teknikte, öğretmen öğrencilerle konuşmaya dahil olmak için, konuyu umursamadığını itiraf eder. Bu
‘hareketli sessizlik’ ile öğrenci konuyla ilgili olası tüm bilgileri geliştirir.
Sokratik sorgulama tekniği, fikirleri derinlemesine incelemenin bir yoludur. Tüm seviyelerde kullanılabilir ve
tüm öğretmenler için yararlı bir araçtır. Bir ünite ya da proje içinde farklı noktalarda kullanılabilir.
Sokratik
sorgulama kullanarak, öğretmenler öğrencilerinde bağımsız düşünmeyi geliştirebilir ve öğrendikleri şeylerin
aitliğini onlara verebilirler. Öğrenciler içeriği kendi düşünmeleri ve çevrelerindekilerin düşünmeleri aracılığıyla
düşünürken, görüşürken, tartışırken, değerlendirirken ve analiz ederken, üst düzey düşünme becerileri
mevcuttur. Öğrenmenin tamamen yeni bir yüzü olabileceği için, bu tür sorular hem öğretmen hem de
öğrencinin tarafında biraz pratik gerektirebilir.
Sokratik Sorgulamayı Kullanmaya Yönelik İpuçları:
• Konuşmaya anlam ve yön veren anlamlı sorular planlayın.
• Bekleme
zamanı kullanın: öğrencilere cevap vermeleri için en az otuz saniye verin.
• Öğrencilerin cevapları üzerinde iz sürün.
• Araştırmaya yönelten sorular sorun.
• Tartışılan kilit noktaları, düzenli aralıklarla yazıda özetleyin.
• Mümkün olduğunca fazla öğrenciyi tartışmaya çekin.
• Öğrencilerin, öğretmenin ortaya attığı araştırmaya yönelten sorular aracılığıyla bilgileri kendi
kendilerine keşfetmelerine izin verin.
Sokratik Soru Türleri ve Örnekleri
Sokratik sorgulama tekniği, farklı tür sorular içerir. Bunun bazı örnekleri:
Sokratik Soru Tipi
Örnek
Açıklama Soruları
• ___________ ile ne demek istiyorsunuz?
• Bunu
başka bir şekilde ifade edebilir
misiniz?
• Sizce
temel
konu
nedir?
• Bize bir örnek verebilir misiniz?
• Bu
noktayı daha da genişletebilir misiniz?
Önceki bir soru ya da konuyla ilgili sorular
• Bu soru niçin önemlidir?
• Bu
sorunun
cevaplanması kolay mıdır zor
mudur? Niçin böyle düşünüyorsunuz?
• Bu soruya dayanarak, hangi varsayımlarda
bulunabiliriz?
• Bu soru bizi diğer önemli konu ve sorulara
götürebilir mi?
Varsayım Soruları
• Insanlar niçin bu varsayımda bulunurlar?
• _______ burada neyi varsayar?
• Bunun yerine ne varsayabiliriz?
• ______
farzediyor
gibisiniz.
• Sizi
doğru anlıyor muyum?
Sebep ve kanıt soruları
• Buna ne bir örnek oluşturur?
• Bunun
doğru olduğunu niçin
düşünüyorsunuz?
• Başka hangi bilgilere ihtiyaç duyarız?
• Sebebinizi
bize
açıklar mısınız?
• Nasıl bir akıl yürütmeyle bu sonuca
vardınız?
• Bu
kanıttan şüphelenmeniz
için bir sebep
var mı?
• Sizi
buna
inandıran nedir?
Köken ya da kaynak soruları
• Bu
fikri
nereden
edindiniz?
• Böyle hissetmenize ne sebep oldu?
• Bu sizin fikriniz mi yoksa başka bir yerden
mi duydunuz?
• Hep böyle mi hissettiniz?
• Fikriniz birisinden ya da birşeyden etkilendi
mi?
Öneri ve sonuç soruları
• Bunun
nasıl bir etkisi olur?
• Bu gerçekten mi yoksa muhtemelen mi
olabilir?
• Alternatifi
nedir?
• Bununla ne ima ediyorsunuz?
• Bu
olsaydı, sonuç olarak ne olurdu? Niçin?
Bakış açısı soruları
• Başka insan grupları bu soruyu nasıl
cevaplardı? Niçin?
• ______’ın yapacağı itiraza nasıl cevap
verebilirsiniz?
• __________’a inanan birisi ne düşünebilir?
• Alternatifi
nedir?
• ______ ve _______’nin fikirleri nasıl
benzer ve farklıdır?
Sokratik Sorgulama Örneği
Bu sorgulama diyoloğu, üniteye başlandıktan sonra ilerlerken gerçekleşir:
Öğretmen: Küresel iklimimize ne oluyor?
Ahmet:
Daha da ısınıyor.
Öğretmen: Isındığını nereden biliyorsunuz? Cevabınızı desteklemek için hangi kanıtlarınız var?
Ahmet:
Sürekli haberlerde. Eskiden olduğu kadar soğuk olmadığını hep söylüyorlar. Bu rekor sıcaklık
günlerini geçiriyoruz.
Öğretmen: Başka kimse bu tür bir haber duydu mu?
Onur:
Evet. Bunu gazetede okudum. Sanırım buna küresel ısınma diyorlar.
Öğretmen: Küresel ısınmayı haber spikerlerinden öğrendiğini mi söylüyorsun? Küresel ısınmanın
gerçekleştiğini bildiklerini mi varsayıyorsun?
Yasemin: Bunu ben de duydum. Korkunç. Kuzey kutbundaki buzullar eriyor. Hayvanlar yurtlarını
kaybediyorlar. Sanırım haber spikerleri bunu, konuyu araştıran bilim adamlarından öğreniyorlar.
Öğretmen: Eğer durum buysa ve bilim adamları haber spikerlerine söylüyorsa, bilim adamları nereden
biliyor?
Cem:
İklimi ölçmek için araçları var. Dünyanın sıcaklığını ölçen araştırmalar yapıyorlar.
Öğretmen: Sizce bilim adamları bunu ne kadar süredir yapıyor?
Kerem:
Muhtemelen 100 yıldır.
Emre:
Belki ondan biraz daha fazla.
Öğretmen: Aslında, yaklaşık 140 yıldır inceleniyor. Yaklaşık 1860’lardan beri.
Yasemin: Yaklaştık.
Öğretmen: Evet. Nereden bildiniz?
Kerem:
Sadece aletlerin var olduğu ve bilim adamlarının bu şekilde iklimi ölçme araçlarının olduğu
zaman olduğunu hesap ettim.
Öğretmen: O zaman, bu grafikte son 100 yılın iklimine bakarak, dünyanın iklimi hakkında ne söyleyebiliriz?
Pelin:
20’nci yüzyıl önceki yüzyıllardan çok daha sıcak hale gelmiştir.
Öğretmen: Niçin olduğu konusunda hipotez kurabilir miyiz?
Pelin:
Tek kelime: kirlilik
Öğretmen: Kirliliğin sıcaklığın yükselme sebebi olduğunu söylerken, neyi varsayıyorsun?
Yasemin: Arabalardan çıkan karbondioksit kirliliğe sebep olur ve fabrikalardaki kimyasallar.
Kaan:
Saç spreyi, tehlikeli kimyasalların atmosfere girmesine sebep olur.
Öğretmen: Tamam. Şimdiye kadar tartıştıklarımızı gözden geçirmek için bir dakika ayıralım.
Sokratik bir semineri uygulama halinde görmek için,
Edebiyat e-Çemberler
ünite planına bakın.