5
FӘSİLLӘR
MÖVZULAR
kiçik summativ qiymətləndirmə vasitələri
nümunələri;
müəllimin istifadə edə biləcəyi mənbələr.
Müəllim tövsiyə olunan materiallardan sinfin hazırlıq səviyyəsinə, tədris vaxtına,
texniki təchizata və diferensial təlim prinsiplərinə uyğun olaraq lazım bildiyi qədər
istifadə edə bilər.
Praktik dərslər zamanı isə şagirdlərdə fərdi bacarıqların formalaşdırılması məqsədi
ilə, əsasən, fərdi və cütlərlə iş formasından istifadə edilməsi daha məqsədəuyğundur.
DƏRSLİK KOMPLEKTİNİN MÖVZULAR ÜZRƏ STRUKTURU
Dərslikdə təlim materialları 4 tədris vahidi və 8 fəsil üzrə qruplaşdırılmışdır.
I. BİOLOGİYA CANLI ORQANİZMLƏR HAQQINDA ELMDİR
Fəsil 1. Biologiyanın tədqiqat obyektləri
II. CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU
Fəsil 2. Orqanizmlərin hüceyrəli quruluşu. Toxumalar, orqanlar və orqanlar
sistemi
Fəsil 3. Bitkilərin vegetativ orqanları
Fəsil 4. Bitkilərin generativ orqanları
III. ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ
Fəsil 5. Canlılarda dayaq, hərəkət, qidalanma və tənəffüs
Fəsil 6. Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, ifrazat, çoxalma və inkişaf
IV. ORQANİZM VƏ MÜHİT
Fəsil 7. Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsiri
Fəsil 8. Bitki və heyvanların insan həyatında rolu
6. Laboratoriya avadanlıqları
7.
Hüceyrәnin ümumi quruluşu
8. Prokariot orqanizmlәr
9. Bakteriyaların yayılması vә tәbiәtdә rolu.
Xәstәliktörәdәn bakteriyalar. Viruslar
10. Hüceyrәlәrin bölünmәsi vә inkişafı
11. Birhüceyrәli vә çoxhüceyrәli orqanizmlәr
12. Bitkinin törәdici, örtük vә mexaniki
toxumaları
13. Bitkinin ötürücü, әsas vә ifrazat toxumaları
14. Heyvan toxumaları
15. Heyvanların orqanları vә orqanlar sistemi
2. Orqanizmlәrin hüceyrәli
quruluşu. Toxumalar,
orqanlar vә orqanlar sistemi
1. Vәtәnimizin tәbiәti
2. Biologiya canlı orqanizmlәri
öyrәnәn elmdir
3. Canlı orqanizmlәrin әsas xüsusiyyәtlәri
4. Canlıların tәsnifatı
5. İnsanın tәsnifat sistemindә yeri
1. Biologiyanın tәdqiqat
obyektlәri
6
28. Canlı orqanizmlәrdә hәrәkәt vә dayaq
sistemi
29. Bitkilәrdә dayaq sistemi
30. Bitkilәrin yeraltı qidalanması
31. Bitkilәrin havadan qidalanması. Fotosintez
32. Heyvanların qidalanması
33. Bakteriya vә göbәlәklәrin qidalanması
34. Bitkilәrdә tәnәffüs
35. Heyvanlarda tәnәffüs
5. Canlılarda dayaq, hәrәkәt,
qidalanma vә tәnәffüs
36. Bitkilәrin su buxarlandırması. Xәzan
37. Heyvanlarda daşıyıcı sistem
38. İfrazat
39. Qeyri-cinsi çoxalma
40. Çiçәkli bitkilәrdә vegetativ çoxalma
41. Tozlanma
42. Orqanizmlәrin cinsi çoxalması.
43. Toxumun cücәrmәsi
44. Heyvanlarda böyümә vә inkişaf
6. Orqanizmlәrdә maddәlәrin
daşınması, ifrazat,
çoxalma vә inkişaf
45. Canlı orqanizmlәrin mәskunlaşması vә
yayılması
46. Orqanizmlәrin mühitlә qarşılıqlı tәsiri
47. Tәbii birliklәr
48. İnsan vә canlı tәbiәt
49. Azәrbaycanın qoruqları
7. Orqanizm vә tәbii birliklәrә
mühitin tәsiri
50. Mәdәni bitkilәrin insan hәyatında
әhәmiyyәti
51. Dәrman bitkilәri
52. Heyvanların әhlilәşdirilmәsi
vә insan
hәyatında rolu
53. Canlıların insan sağlamlığında rolu
54. Düzgün qidalanma
8. Bitki vә heyvanların insan
hәyatında rolu
24. Çiçәk
25. Çiçәk qrupları
26. Toxumun quruluşu
27. Meyvә
4. Bitkilәrin generativ
orqanları
16. Çiçәkli bitkilәrin әsas orqanları
17. Zoğ vә tumurcuğun quruluşu. Tumurcuğun
inkişafı
18. Gövdәnin daxili quruluşu
19. Yarpağın xarici quruluşu. Yarpaqların
düzülüşü
20. Yarpağın hüceyrәvi quruluşu
21. Kökün quruluşu. Kökün növlәri vә
sistemlәri
22. Bitki orqanlarının yeraltı şәkildәyişmәlәri
23. Bitki orqanlarının
yerüstü şәkildәyişmәlәri
3. Bitkilәrin vegetativ
orqanları
7
VI SİNİF BİOLOGİYA FƏNN PROQRAMI
(KURİKULUMU) HAQQINDA
Biologiya fənni üzrə müəyyənləşdirilmiş məzmun xətləri fənn üzrə ümumi təlim
nəticələrinin reallaşmasını təmin etmək üçün müəyyən olunan məzmunun zəruri
hissələridir. Biologiya fənni üzrə aşağıdakı məzmun xətləri müəyyən edilmişdir:
Canlıların quruluşu və müxtəlifliyi
Bioloji proseslər
İnsan və onun sağlamlığı
Canlılar və ətraf mühit
Canlıların quruluşu və müxtəlifliyi məzmun xətti üzrə şagirdlər canlıları cansız-
lardan
fərqləndirmək, biologiyanın öyrəndiyi elm sahələrini, canlıların təşkil səviy-
yələrini, sistematik kateqoriyaları, canlıların funksional və inkişaf vahidi olan hü-
ceyrənin quruluşu, hüceyrəsiz quruluşa malik olan virusların xüsusiyyətlərini
müəyyənləşdirmək məqsədilə praktik təcrübələr apararaq nəticələr əldə etmək
bacarığına yiyələnirlər.
Bioloji proseslər məzmun xətti üzrə şagirdlər canlılar aləmini cansızlardan fərq-
ləndirən qidalanma, tənəffüs,
maddələr mübadiləsi, qıcıqlanma, böyümə, çoxalma,
inkişaf, hərəkət və onların səbəblərini, irsiyyət, dəyişkənlik və onun qanunauyğun-
luqlarını izah edir, bakteriyalar, göbələklər, bitkilər və heyvanlara xas həyati pro-
sesləri müqayisə etmək bacarığına yiyələnirlər. Müşahidə, eksperiment və tədqiqat-
lar aparmaqla canlılarda gedən həyati prosesləri öyrənir və bu proseslərə təsir edən
amilləri (bioloji, fiziki, kimyəvi, coğrafi, tarixi)
təcrübi yolla, riyazi hesablamaların
köməyi ilə təhlil edirlər.
Bu məzmun xətti canlıların fərdi və tarixi inkişafı, onun səbəbləri və təkamülə dair
bilik və bacarıqların, seleksiya və biotexnologiya sahələrində insanın əldə etdiyi
nailiyyətlərin öyrənilməsini təmin edir.
İnsan və onun sağlamlığı məzmun xətti üzrə şagirdlər insanın psixi xüsusiyyətləri,
sosial mahiyyəti ilə tanış olur, insan orqanizminin bəzi funksional anormallıqları,
onu doğuran səbəbləri və onların aradan qaldırılması yollarını müəyyənləşdirir,
sağlam həyat tərzinə nail olmaq, xəstəliklər, zədələnmələr zamanı özünə və
ətrafındakılara ilk yardım göstərmək, reproduktiv sağlamlığı qorumaq bacarığına
yiyələnmiş olurlar.
Canlılar və ətraf mühit məzmun xətti üzrə şagirdlər canlıların bir-biri ilə və
cansız aləmlə qarşılıqlı münasibətlərini müəyyənləşdirir, təbiətlə təmasda olmaq və
ondan istifadə mədəniyyətinə, ekoloji amillər və bu amillərin qarşılıqlı əlaqələri
haqqında biliklərə yiyələnirlər. Əldə olunmuş bilik və bacarıqlar qlobal və regional
ekoloji problemləri doğuran səbəbləri araşdırmağa imkan yaradır.
Şagirdlər Azərbaycanın flora və faunasına daxil olan canlıları tanıyır, təbiətin
qorunmasında bilavasitə iştirak edirlər.