fiziki çirklənməsi azalır. Ağır yüklü avtomobillərin belə yollarda hərəkəti zamanı
təkərlərin yolla sürtünməsi çox zəif olduğundan ətraf mühitə sürtünmədən alınan
sürtünmə qazları atılmış. Müəyyən olunmuşdur ki, modifikasiya olunmuş asfalt-
beton yollar səthində qışda buz əmələ gəlmir, belə yollarda nəqliyyatın sürüşməsi
demək olar ki, baş vermir. Yolun keyfiyyətinin yüksək olması onun təmirinə
çəkilən xərclərə qənaət edilmiş olur. Beləliklə, ətraf mühit üçün böyük ekoloji
problemlər yaradan işlənmiş şinləri təkrar emal etməklə həm qiymətli xammallar
ə
ldə etmək mümkün olur, həm də ətraf mühitin sağlamlaşdırılması istiqamətində
müəyyən nəticələrə nail olunur.
3.3.Təkrar emal polimerlərindən neft bitumlarının
modifikasiyasında istifadə
nin iqtisadi sə
mə
rə
liyi və
ə
traf mühitin
sağ
lamlaş
dırılması
II fəsildə qeyd olunduğu kimi təkrar emal edilən polimer materiallardan
sənayenin müxtəlif sahələrində ikinci xammal kimi istifadə olunur. Belə
polimerlərin asfalt-beton qarışığına əlaqələndirici kimi daxil edilməsinin qarışığın
fiziki-mexaniki xüsusiyyətlərinə təsiri araşdırılmış, iqtisadi səmərə göstərilmişdir.
Məlum olduğu kimi, dünya miqyasında istehsal olunan bitumların 90% yol-
inşaat işlərində istifadə olunur. Bitum yol örtüklərinin salınmasında istifadə edilən
qarışıqlardan ən ucuzudur və universal material hesab olunur
[ 16,9]
.
Respublikamızda istehsal olunan bitumdan istifadə olunaraq hazırlanmış
asfalt-beton örtüklər bir il istismar olunduqdan sonra onların dağılması prosesi
başlayır. Buna görə də yol-inşaat işlərində istifadə olunan bitumların əsas
göstəricilərini artırmaq lazımdır.
Rusiya və Azərbaycanda istehsal olunan bitumlarla, modifikasiya olunmuş
bitumların müqaisəli analizi göstərir ki, bütün göstəricilərinə görəmodifıkasiya
nəticəsində alınan «Bakı 85/25» markalı bituma25°C temperaturda iynənin girmə
dərinliyinin qiyməti daha yüksəkdir. Alınan nəticələr cədvəl 3.8-də verilmişdir
[
22]
.
Cə
dvə
l 3.8
Müxtə
lif neft qalıqlarından alınmış
bitumların ə
sas fiziki-mexaniki
göstə
ricilə
ri
Göstə
ricilə
rin adı
Bitumların markası
BDU 70/100 TU
38/D/1356-91
BDU 66/90
QOST
22245-90
Bakı 85/25
Modifikasiya
olunmuş
bitum
“Bakı 85/25”
1
2
3
4
5
20°C
temperaturda
iynənin nümunəyə girmə
dərinliyi, 01 mkn
90
89
95
75
Yumuşalma
temperaturu,°C
47
47
44
55
25°C-də uzanması, sm
>150
>150
>79
<160
Alışma temperaturu, °C
284
290
247
310
Kövrəklik
temperaturu,
°C
-20
-19
-16
-25
Kinematik
özlülüyü,
60°C-də, sst
420
239
274
430
60°C-də
dinamik
özlülüyü, PaS
209
87
375
85
ASTMD 1754 üsulu ilə
sınaq-dan
sonra,
qızdırıldıqdan
sonra
kütləsinin dəyişməsi, kut,
%
0,09
0,18
0,90
0,08
Qalıq penetrasiyası, ilkin
qiymətinin %-nə görə
74
69
64
48
25°C-də uzanması, sm
>150
125
38
36
Kinematik
özlülüyü
135°C-də,
SST
520
320
366
540
60°C-də
dinamik
özlülüyü, Pas
436
169
972
158
Tətbiq olunan bıı müxtəlif markalı yol bitumları 25°C temperaturda müxtəlif
uzanma qiymətinə malikdir. ASTMD 1754 üsulu ilə bu bitumları tədqiqi zamanı
onların fiziki-mexaniki xassələrinin kəskin dəyişildiyi müşahidə edilmişdir.
Alınan nəticələr göstərir ki, ən zəif göstəricilərə «Bakı 85/25» markalı bitum
malikdir.
Yüksək temperaturda oksigenin iştirakı ilə kimyəvi proseslərdə ən aktiv
“Bakı 85/25” markalı bitum iştirak edir. Bunu nümunənin kütləsinin ASTMD
1754 üsulu ilə sınaqdan çıxardıqda azaldığı sübut edir. Məlumdur ki, bitum
mineral materiallarla qarışdıqda plyonka vəziyyətinə gəlir. Faktiki olaraq 1T
bitum 10 000 m
2
sahədə yayılır. Əlbətdə asfalt qarışdırıcıda bitumun
oksidləşməsinə bütün şərait yaradılır. Temperatur artdıqca birləşmənin
oksidləşməsi artır. Bunu şəkil 3.1-də daha aydın görmək olar.
Şəkil 3.1 sti asfalt-beton qarışığı hazırlayarkən bitumun mineral
maddə
lə
rlə
birləş
mə
si nə
ticə
sində
onun qocalma ə
msalının də
yiş
mə
si.
Modifıkasiya olunmuş «Bakı 85/25» markalı bitumun digər bitumlara
nisbətən qocalma əmsalı 2-3 dəfə çoxdur.
Q
o
ca
lm
a
ə
m
sa
lı
1
2
3
qocalma